شبی از پشت تلسکوپ گالیله
هیجان تماشای ستارگان از درون یک تلسکوپ را تصور کنید! فکر کنید محض اولین نگاه از درون چشمی، یک کشف جدید انجام بدهید!
چنین کاری این روزها برای ما به ندرت اتفاق می افتد چرا که بسیاری از آماتور ها و ستاره شناسان حرفه ای هرشب آسمان را میان خود قسمت می کنند.اما چهار قرن پیش تلسکوپ یک اختراع نو و انقلابی بود و زمانی که دانشمند بزرگ گالیلیو گالیله برای اولین بار در اواخر سال 1609 تلسکوپش را به سوی آسمان نشانه رفت از چیزهایی که پس از آن هر شب می دید شگفت زده شد.
تصاویر غیر منتظره ای که او هر شب از درون اختراع خود می دید تمام زندگی اش و همچنین زندگی مردم زمین را متحول کرد. شما هم می توانید راهی که گالیله طی کرد را بپیمایید، همان چشم اندازهای آسمانی که او تماشا می کرد را تماشا کنید .از دره های ماه گرفته تا منظومه ی مینیاتوری ژوپیتر.وقتی که شما بعضی از شگفتی های آسمان شب را مشاهده می کنید به عنوان رصد گر مهارت هایی را کسب می کنید و برای مناظر شگفتی که گالیله با چشمان جستجوگرش از درون تلسکوپش دید احترام قایل می شوید. برای اینکار کافی است یک دوربین دوچشمی یا تک چشمی مناسب داشته باشید. مطمئن باشید با یک دوربین دوچشمی 20 در 60 بسیار بیشتر از گالیله زیباییهای آسمان را خواهید دید.
قبل از آنکه تلسکوپ اختراع شود بسیاری از دانشمندان و فرهیختگان مدل های کیهانی که از زمان ارسطو و هم عصرانش در قرن چهارم قبل از میلاد انتشار یافته بود، را تایید می کردند. در نظر آنها زمین بی حرکت در مرکز عالم قرار داشت در حالی که خورشید،ماه،سیاره ها و ستارگان بر سطح درونی کره هایی شیشه ای پیرامون زمین در گردش بودند به مانند لایه های پیاز. کره های کریستالی با سرعت های گوناگونی گردش می کردند،مثلا خورشید زمین را به طور کامل در یک روز دور می زد در حالی که ستارگان گردششان به دور زمین یک سال تمام طول می کشید و بر خلاف ماده ی زمینی کره ها و هر آنچه در آنها بود اعم از ماه، خورشید و ستارگان از ماده ی کامل و بدون نقص به نام اتر تشکیل شده بودند. در قرن دوم پس از میلاد ستاره شناس و زمین شناس پر نفوذ بطلمیوس یک مدل جهان شناختی کامل تر و استادانه تر از جهان کریستالی را ارایه داد که برای نزدیک به 1500 سال بدون تغییر باقی ماند. منجمین دوره ی اسلامی و ایرانی این مدل های نجومی را بسط دادند و اشکالات آن را رفع نمودند.
این کار به کمی تخیل نیاز دارد ولی به آسمان شب نگاه کنید و اندیشه کنید که این آسمان برای مردمان قبل از گالیله چگونه نمایان می شده است.تلاش کنید که ستارگان را نه به عنوان خورشیدهای دور دست بلکه مرواریدهای نورانی از انتهای عالم در ذهن تجسم کنید.سیارات را نیز به مثابه ی نقاطی کامل و بی نقص ساخته شده از اتر به جای منظومه هایی با اقمار خودشان در نظر بگیرید.
البته باید توجه داشت که در زمان پیش از اختراع تلسکوپ دلیل و شاهد معتبری برای اینکه زمین در مرکز عالم نباشد، بلکه خورشید در مرکز قرار گرفته باشد وجود نداشت. در نتیجه بزرگ ترین منجمین و فلاسفه ی دوران باستان نمی توانستند مرکزیت زمین را بپذیرند زیرا با دلایل و مدارکی که در آن زمان در دست بود در تناقض قرار داشت.
در سال 1543 میلادی نیکولاس کوپرنیکوس یک مقاله ی کاملا بنیادین و متفاوت را منتشر کرد که در آن خورشید را در مرکز عالم قرار میداد در حالی که زمین ودیگر سیارات در مدارهایی پیرامون آن در گردش بودند.این یک روی گردانی بسیار جدی بود ولی همچنان بسیاری از صاحب منصبان به تئوری بطلمیوس باور داشتند. زیرا هنوز دلالیل کافی برای پذیرش آن نظر وجود نداشت.
اما همه ی آن ها هم در نهایت به پایان رسید. در اکتبر 1608 یک عینک ساز هلندی به نام هانس لپرشی یک اختراع جدید را معرفی کرد به نام kijker یا بیننده (looker) .این یک لوله با یک عدسی کوژ در جلو و یک عدسی کاو در طرف دیگر به عنوان چشمی بود، تلفیقی از عدسی ها که می توانست اشیای دور را نزدیک نشان دهد.
ماه ها بعد خبر اختراع جدید لپرشی به گالیله در ایتالیا رسید. وی به سرعت دستگاهی از همین نوع برای خود ساخت. در آگوست 1609 گالیله یک تلسکوپ با بزرگنمایی 8 برابر ساخت و آن را برای حاکم وقت ونیز به نمایش گذاشت.حاکم ونیز شگفت زده شد و حقوقش را دو برابر کرد و نیز شغلش را برایش تا آخر عمر تضمین کرد. گالیله سپس یک تلسکوپ با بزرگنمایی 20 برابر ساخت و در اکتبر یا نوامبر شروع به مطالعه ی آسمان شب کرد. در مقایسه با تلسکوپ های شکستی امروزی وسیله ای که گالیله ساخت چندان قدرتمند نبود. عدسی شیی آن فقط 37mm قطر داشت و میدان دید فقط 15 اینچ در هر 100 یارد بود.که بسیار باریک تر از بسیاری از دوربین های امروزی بود. ولی همچنان این تلسکوپ به اندازه ی کافی بدرد بخور بود تا بتواند اکتشافاتی در نجوم را به ارمغان بیاورد مانند بسیاری از منجمان آماتور امروزی گالیله هم اول از مطالعه ی ماه شروع کرد و او حتی با تلسکوپش چهار قمر مشتری را هم رصد کرد، فاز های زهره را دید وحتی حلقه های زحل را هم تشخیص داد ( البته او هیچگاه نفهمید که آنها حلقه هایی به دور زحل هستند).همچنین لازم به ذکر است که گالیله در ونیز که آن دوره بزرگترین و بهترین کارگاه های عدسی سازی در جهان را داشت زندگی می کرد.
منبع :
ترجمه:
مهدی مومن زاده
به نقل از:
تصحیح افزوده ها:
ا.م.گمینی
