اصلاح تنبلی چشم در کودکی
تنبلی چشم خود یک بیماری نیست، بلکه زاییده بیماری های چشم است که در صورت عدم درمان به موقع می تواند باعث کاهش بینایی تا آخر عمر شود.
تشخیص تنبلی چشم توسط پزشک در صورت توجه به آن، آسان می باشد. به همین علت همه تلاش هایی که پزشکان امروزی انجام می دهند برای تشخیص به موقع و درمان مناسب آن است.
طرح مبارزه با تنبلی چشم در سطح کشور چندین سال است که به صورت اجباری در برنامه معاینات پیش از دبستان برای کودکان قرار داده شده است.
تنبلی چشم چیست؟
"تنبلی چشم" یا آمبلیوپی (Amblyopia) عبارت است از دید کم در یک چشم یا هر دو چشم که با اختلالات عضوی و بیماری های ساختمانی چشم همراه نیست. این عیب معمولا در دوران کودکی ایجاد می شود.
هنگامی که بینایی یکی از چشم ها خوب باشد و دیگری خوب نباشد، چشمی که بینایی ضعیف تری دارد، "چشم تنبل" خوانده می شود. معمولا تنها یکی از چشم ها دچار تنبلی می شود.
شیوع تنبلی چشم در چه تعداد از افراد می باشد و بهترین زمان برای بهبود آن چه سنی است؟
از هر 100 نفر، 3 تا 4 نفر به تنبلی چشم مبتلا هستند. بهترین زمان اصلاح تنبلی چشم، دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی است. نوزاد تازه متولد شده توانایی دیدن را دارد، ولی با استفاده مناسب از چشم ها، سیستم بینایی در سال های اولیه زندگی تکامل می یابد. اگر طی این سال ها به دلایلی مثل: کدورت های عدسی یا قرنیه و عیوب انکساری، چشم دید خوبی نداشته باشد، به تدریج توانایی بینایی کاهش می یابد.
پس از دهه اول زندگی، رشد سیستم بینایی کامل و معمولا غیرقابل تغییر می شود، بنابراین تنبلی چشم باید در دوران کودکی هر چه زودتر تشخیص داده شود و درمان گردد.
چه سنی برای مراجعه به چشم پزشک جهت پیشگیری و کنترل این بیماری، مناسب است؟
باید چشم تمام کودکان، در چهار سالگی توسط چشم پزشک معاینه شود. روش های جدید، سنجش بینایی در کودکان را امکان پذیر ساخته است.
در صورت وجود تاریخچه فامیلی از انحراف چشم، آب مروارید کودکی یا بیماری های جدی دیگر، لازم است چشم پزشک حتی پیش از سه سالگی، بینایی کودک را بررسی نماید.
علل تنبلی چشم چیست؟
تنبلی چشم ناشی از هر گونه علتی باشد، استفاده از چشم و رشد بینایی را تحت تاثیر قرار می دهد.
در برخی از موارد، وضعیت هایی که با تنبلی چشم همراه است ارثی می باشد. کودکانی که در خانواده آن ها سابقه تنبلی یا انحراف چشم وجود دارد، باید در اوایل دوران کودکی توسط چشم پزشک معاینه شوند.
تنبلی چشم سه علت عمده دارد که عبارت اند از:
1- انحراف چشم (استرابیسم)
2- ضعف بینایی (عیوب انکساری)
3- کدورت در محیط های شفاف چشمی
* استرابیسم (انحراف چشم):
در این حالت معمولا تصاویر چشم منحرف، حذف می شوند و کودک فقط از چشم سالم استفاده می نماید که این مساله به مرور، سبب تنبلی چشم منحرف می شود.
* عیوب انکساری (ضعف بینایی):
تنبلی چشم در اثر عیوب انکساری هنگامی اتفاق می افتد که تصویر ایجاد شده از یک چشم یا هر دو چشم غیر واضح باشد. علت آن است که یک چشم بیشتر از دیگری و یا هر دو چشم دارای عیب انکساری نزدیک بینی، دوربینی و یا آستیگماتیسم است. معمولا تصاویر چشم تار، حذف شده و آن چشم به مرور تنبل می شود.
در تنبلی چشم ناشی از عیوب انکساری، ظاهر چشم ها طبیعی به نظر می رسد، اما بینایی یکی از آن ها و یا هر دو چشم ضعیف می شود. این حالت از لحاظ تشخیصی مشکل ترین نوع تنبلی چشم است، چرا که به سنجش دقیق بینایی نیاز دارد و اصلاح آن معمولا با عینک و یا لنزهای تماسی امکان پذیر است.
* کدورت در مسیر بینایی:
برخی بیماری های چشمی مانند آب مروارید (کدر شدن عدسی طبیعی چشم)، کدورت قرنیه یا زجاجیه و افتادگی پلک (که جلوی چشم را گرفته باشد) ممکن است به تنبلی چشم منجر شود. به طور کلی هر گونه عاملی که مانع از تشکیل تصویر واضح در چشم شود، می تواند منجر به تنبلی چشم در کودک گردد. غالبا این حالت شدیدترین نوع تنبلی چشم می باشد.
آیا والدین می توانند بدون مراجعه به پزشک، متوجه تنبلی چشم فرزند خود شوند؟
تشخیص تنبلی چشم آسان نیست. کودک و والدین وی ممکن است از ضعیف بودن چشم کودک مطلع نباشند، به جز در مواردی که چشم کودک انحراف یا ناهنجاری واضح دیگری داشته باشد.
تشخیص تنبلی چشم چگونه است؟
تنبلی چشم با بروز اختلاف بینایی بین دو چشم، یا کاهش بینایی در هر دو چشم تشخیص داده می شود.
از آنجایی که سنجش بینایی در بچه های کوچک مشکل است، چشم پزشک غالبا با مشاهده نحوه دنبال کردن اشیا توسط هر یک از چشم های کودک، در حالی که چشم دیگر وی بسته می باشد، می تواند شدت بینایی او را تخمین بزند.
چشم پزشک با استفاده از آزمایش های گوناگون پاسخ های کودک را هنگامی که یکی از چشم های وی بسته است، مشاهده می نماید. از نشانه های تشخیصی آن است که اگر یکی از چشم ها تنبل باشد و چشم سالم بسته شده باشد، ممکن است کودک تلاش نماید تا از اطراف چشم بند نگاه کند، یا سعی در برداشتن چشم بند نماید، و یا اینکه گریه کند.
در سن 3 تا 4 سالگی معمولا می توان بینایی را به درستی و با کمک تابلوهای دیواری سنجید، اگر چه تجربه ومهارت کافی پزشک جهت تشخیص تنبلی در این موارد هم لازم است.
بینایی ضعیف در یکی از چشم ها همواره دال بر وجود تنبلی چشم نمی باشد و باید معاینه دقیق توسط چشم پزشک انجام شود تا وجود احتمالی بیماری هایی مثل تومورها، التهابات درون چشمی و ... که ممکن است در صورت عدم درمان باعث کاهش بینایی همیشگی و گاهی تهدید حیات بیمار شوند، مشخص گردد.
ادامه دارد...
دکتر روشنک نظری- جراح و متخصص بیماری های چشم و
فوق تخصص پیوند قرنیه
*مطالب مرتبط:
