خود آزمایی
فَحاسِب نَفْسَك‌َ لِنَفْسِك، فَاِن غَیرَها مِن الاَنْفُس لَها حَسیب غَیرُك‌َ
علی علیه السلام: خود را ـ برای خویش ـ ارزیابی و محاسبه كن، همانا برای دیگران، ارزیابی غیر از تو وجود دارد!
ارزیابی میزان پیشرفت در هركاری، یكی از عوامل به هدف رسیدن است.
انسان در اقدامات اساسی كه انجام می دهد، نیازمند به مدیریّت است، مهم ترین وظیفه انسان همین است كه با ملاحظه امكانات و محدودیت های خود و با توجه به اهداف، برای رسیدن به خوشبختی، مدیریتی منطقی بر رفتار خود داشته باشد. یكی از اساسی ترین اركان مدیریت انسان بر خود، محاسبه و ارزیابی است.
هدف از این محاسبه و ارزیابی این است كه انسان، نزد خود و برای خود به محاسبه بپردازد و خود را ارزیابی كند: چه امكانات و فرصت هایی داشته است؟ این فرصت ها را در چه اموری صرف كرده است؟ نتیجه فعالیت ها و تلاش هایش تا چه حدّی در جهت اهداف و آرمان هایش بوده است؟ و بالاخره با استفاده از نتایج این ارزیابی، مشخص كند كه برای ادامه راه آینده چه اقداماتی باید انجام دهد؟ چه اصلاحی در روش، ابزار و مسیر باید ایجاد كند؟ كدام یك از اشتباهات احتمالی قابل جبران است و چگونه باید آن را جبران كند؟ ...
البته این هشدارِ امام علی(ع) به معنی نفی مسئولیت اجتماعی انسان ها نیست، زیرا یكی از وظایف مهم توجه به مسئولیت های اجتماعی و امر به معروف و نهی از منكر است! بلكه این هشدار، اهمیت ارزیابی خویش و توجه به محاسبه نفس را مورد تاكید قرار می دهد كه شرط اساسی توفیق انسان برای رسیدن به كمال است. بدون محاسبه مستمر و ارزیابی دچار غفلت، اشتباه، فراموشی، كندی، توقف، انحراف و بازماندن از راه مطلوب خواهیم شد.
ذوعلم، علی، کتاب چهل گام، با اندکی تصرف
