به مقدار کافی چربی بخورید
چربیها و روغن‌های خوراكی نقش مهمی در تغذیه انسان دارند و بررسی‌های وسیعی در مورد اثر و نقش آنها در سلامت انسان صورت گرفته است. بدیهی است مقدار كافی چربی در رژیم غذایی برای حفظ سلامتی ضروری است، ولی از سوی دیگر دریافت زیاد چربی از طریق رژیم غذایی خطر بروز برخی از بیماری‌های غیرواگیر مرتبط با تغذیه، از جمله بیماری قلبی‌عروقی، سرطان و چاقی را افزایش می‌دهد.
در دهه اخیر اگرچه استانداردهای زندگی بهبود یافته و دسترسی به مواد غذایی و خدمات بهداشتی افزایش یافته است، اما پیامدهای منفی از جمله الگوی غذایی نامناسب، كاهش فعالیت بدنی و افزایش مصرف دخانیات را به دنبال داشته كه این مساله به افزایش بیماری‌های مزمن مرتبط با غذا به ویژه در جوامع فقیر منجر گردیده است.
از تغییرات نامطلوب در رژیم غذایی می‌توان به افزایش انرژی دریافتی از غذای مصرفی (افزایش مصرف چربی و شكر)، دریافت چربی‌های اشباع (افزایش مصرف روغن‌های جامد) و كاهش دریافت میوه و سبزی اشاره کرد.
برخی از مطالعات نشان داده‌اند كه با بهبود شیوه زندگی از جمله رژیم غذایی و فعالیت بدنی می‌توان مانع بروز 80 درصد از بیماری‌های قلبی‌عروقی، 90 درصد از دیابت نوع دوم و 30 درصد از انواع سرطان‌ها گردید.
به عنوان مثال در كشور ژاپن كاهش نمك دریافتی موجب كاهش سطح فشار خون گردیده و تغییر در نوع روغن مصرفی برای پخت مواد غذایی (روغن سویا به جای روغن نخل) كلسترول سرم را به میزان 15درصد كاهش داده است.
در چند دهه گذشته تحرك و فعالیت بدنی در جوامع شهری و متعاقب آن در جوامع روستایی كاهش یافته است. کاربرد ماشین و مكانیزاسیون به گونه‌ای غیرقابل كنترل، تحرك انسان‌ها را كاهش داده است، در حالی كه میزان دریافت غذا تغییری نكرده و حتی در جوامع شهری بیشتر نیز شده است. استفاده از انواع سس‌های چرب، غذاهای آماده مانند ساندویچ‌ها كه اغلب با نان سفید (بدون سبوس) تهیه می‌شوند و یا پیتزاها كه بسیار چرب هستند، دریافت كالری را بالا برده است و این عدم تعادل در دریافت و مصرف انرژی، بیش از پیش به این مشكل دامن می‌زند. بنابراین بهبود شیوه زندگی از جمله اصلاح رژیم غذایی مانند كاهش دریافت چربی ها به ویژه روغن‌های جامد و ... یك راهكار اساسی برای پیشگیری و كنترل برخی از بیماری‌های غیرواگیر مرتبط بـــا رژیــم غذایی است.
چربی‌های رژیم غذایی و بیماری‌های قلبی‌عروقی
نتایج مطالعات مختلف نشان داده‌اند در كشورهایی كه دریافت روغن‌های جامد، لبنیات پرچرب، كره، مارگارین و چربی‌های موجود در گوشت قرمز و فرآورده‌های گوشتی بالاست، مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلب و عروق نیز بالاست.
همچنین شیوع پایین بیماری‌های قلبی‌عروقی در كشورهای مدیترانه‌ای را ناشی از مصرف روغن زیتون (كه حاوی اسیداولئیك بالاست) می‌دانند، ولی علاوه بر اثر حفاظتی این اسید چرب، سایر عوامل از جمله مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها در برنامه غذایی روزانه نیز در كاهش شیوع بیماری‌های قلبی‌عروقی در كشورهای مدیترانه‌ای موثر بوده‌اند.
اسیدهای چرب امگا-3 كه به مقدار زیاد در ماهی‌های چرب مانند ساردین، سالمون، هالیبوت، ماهی خال‌مخالی و قزل‌آلا وجود دارند، سطح تری‌گلیسیریدهای خون را پایین می‌آورند. از سوی دیگر رژیم‌های غذایی غنی از اسیدهای چرب امگا-3 ممكن است غلظت كلسترول خون را پایین بیاورد، اما جایگزین كردن كامل آنها به جای چربی‌های اشباع به علت اكسیداسیون سریع آنها مطلوب نیست.
كلسترول رژیم غذایی (گوشت قرمز، لبنیات، زرده تخم‌مرغ و چربی‌های حیوانی) موجب افزایش سطح كلسترول خون و درنهایت آترواسكلروز (سخت شدن و تنگ شدن دیواره سرخرگ‌ها) می‌شود.
نقش چربیها در بروز سایر بیماری‌های مزمن
مصرف زیاد چربیها در برنامه غذایی روزانه علاوه بر اینكه خطر بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی را افـــزایش می‌دهند، با بروز برخی از بیماری‌های مزمن دیگر نیز مرتبط هستند. چربی موجود در رژیم غذایی یكی از عوامل غذایی موثر در پیشرفت چاقی و دیابت نوع دوم (غیروابسته به انسولین) است.
یافته‌های مطالعات اپیدمیولوژیك، ارتباط مستقیم بین دریافت چربی بالا یا مصرف چربی حیوانی و افزایش خطر سرطان روده بزرگ ، ركتوم، پروستات و سرطان پستان پس از یائسگی را نشان داده است. برخی از مطالعات نیز وابستگی بین سرطان پروستات و مصرف مواد غذایی پرچرب به ویژه چربی‌های حیوانی و گوشت قرمز را تایید کرده است. همچنین برخی از تحقیقات نیز ارتباط قوی بین مقدار انرژی تامین شده از چربی‌های اشباع و خطر سرطان پروستات را نشان داده‌اند. از سوی دیگر مصرف روغن زیتون (اسید اولئیك) خطر سرطان پستان در زنان را كاهش داده است.
مینا مینایی
هفته نامه سلامت
*مطالب مرتبط:
انواع چربی ها و منابع غذایی آنها
فرق کره گیاهی و حیوانی را می دانید؟
روغن هایی که قلب را به درد می آورند
