تبیان، دستیار زندگی
در کتاب های لغت در مقابل کلمه انضباط، معانی بسیاری چون، نظم داشتن «آراستگی» نظم و ترتیب، پیروی کامل و سامان پذیری نوشته شده است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

جدیدترین معنی و روش انضباط !

کودک

در کتاب های لغت در مقابل کلمه انضباط ، معانی بسیاری چون: نظم داشتن ، آراستگی ، نظم و ترتیب، پیروی کامل و سامان پذیری نوشته شده است. با خودم فکر کردم شاید در مسائل تربیتی زیباترین و کارآمدترین واژه برای این کلمه ی تکراری که مقالات بسیاری در موردش نوشته شده و نوشته خواهد شد ، لغت « سامان پذیری » است. زیرا بیش از آنکه بخواهیم رفتار کودکی را به کلی تغییر دهیم و از او فرد دیگری بسازیم ، هدف این است که اصلاح رفتار کرده و رفتار او را سامان دهیم.

اغلب والدین برای این سامان دهی راهکارهای گوناگونی چون اخطار ، تهدید و منع کردن یا تقویت کننده های رفتاری مثل تشویق و فدا کردن و ... را به بکار می گیرند.

علی رغم تنوع و گوناگونی برخورد والدین سه راه برای تشویق کودک به ادامه همکاری وجود دارد:

1- کودک را تنبیه می کنیم.

2- کودک را می ستائیم.

3- تشریح  می کنیم که چه می کرد بهتر بود؟

اگر کودک راتنبیه کنیم ، کودکان نیز یاد می گیرند که از همین روش در برخورد با دیگران استفاده کنند.

تنبیه چه به صورت جسمانی و یا خشونت کلامی و بدزبانی از جمله روندهائی است که والدین بر می گزینند. فریاد زدن، کودک را جلوی دیگران سرزنش کردن، محروم کردن از فعالیت مورد علاقه و ... این مجموعه راهکارها نمی تواند تضمینی برای کنترل و اصلاح رفتار باشد و چه بسیار والدین، بعداً از کارخود ناراحت می شوند و به دلجوئی می پردازند.

علاوه براین کودکان نیز یاد می گیرند که از همین روش در برخورد با دیگران استفاده کنند.

ستودن و یا تشویق کردن که معمولاً با کلمات محبت آمیز ، جایزه و وعده و وعید همراه است. شاید در کوتاه مدت ثمربخش باشد ، اما دراثر تکرار ، واژه ها معنای واقعی خود را از دست می دهند و گرفتن پاداش هدف نهایی می شود ، که آن هم به مرور بیرنگ می گردد. در هر حال در هر دو روش ، افراط ، فاصله افتادن بین انجام کار و عکس العمل شما ، نبودن قانون یکسان و عوامل بسیار دیگر نیاز به گزینه دیگری را مطرح می کند و آن اینکه کودک بداند چرا کارش نادرست بود و چه باید می کرد.

دکتر لارنس استینبرگ(1) روان شناس کودک می گوید: نتیجه مطالعات و تحقیقات 25ساله اش نشان داده که بهترین راهکار برای نیل به سامان دهی رفتار کودک می تواند در 5 گام صورت گیرد: (2)

گام اول: تشخیص                              فرزند شما کج رفتاری بارزی را انجام می دهد.      (تشخیص رفتار کودک)

گام دوم: توصیف                                شرح و توضیح علت برخوردی که دارید.             (شرح علت رفتار شما)

گام سوم: جایگزینی                          پیشنهاد شق دیگر از رفتاری که مورد قبول است.     (پیشنهاد شما)

گام چهارم: نوع مجازات                      راهی که شما برای کنترل رفتار بر می گزینید.        (نوع برخورد شما)

گام پنجم: انتظارات شما                     انتظارات شما برای تکرار در دفعات بعد         (انتظار شما برای بعد)

دکتر استینبرگ معتقد است «ما نیاز داریم که با آرامش و سرعت از این سطوح عبور کنیم و به کودک فرصت جر و بحث ندهیم، و ازهمه مهمتر اینکه برای سامان پذیری رفتار کودکان باید از هم امروز و حالا شروع کرد و کمتر آنرا به فردا موکول نمود.»

پدر و فرزند

با طرح چند نمونه می توانیم این گام ها را مرور کنیم:

تشخیص می دهیم ، جایگزین می کنیم ، مجازات می کنیم و بالاخره انتظار داریم.

طرح مسأله :

به کودک 4 ساله تان بارها و بارها گفته اید نباید با نق زدن و گریه و زاری چیزی را درخواست کند.

حال او قبل از نهار با نق زدن و گریه از شما شکلات می خواهد.

طرح مسأله :

پسر 6 ساله شما روی مبل نشسته و با ماژیک نقاشی می کند. او رویه مبل را رنگی کرده، در صورتیکه قبلاً به او گفته بودید روی مبل نقاشی نکند.

طرح مسأله :

کودک 9 ساله شما با کفش گلی وارد منزل شده و کف راهرو را گلی کرده است. در صورتیکه قبل از ورود به منزل از او پرسیده بودید «ته کفشت گلی نیست؟»

گام

اول: شناخت

وقتی چیزی را می خواهی لطفاً نق نزن و گریه هم نکن.بهت گفتم برای نقاشی روی مبل ننشین. مبل رنگی میشه.بارها بهت گفتم قبل از ورود، به منزل ته کفشت را تمیز کن چون راهرو گلی میشه.

گام

دوم: توصیف

رفتار شما اخلاق منو خراب می کنه. (منو عصبانی می کنه)رنگ ماژیک، قابل شستن نیست و پاک نمیشههمین الان تمام راهرو را تمیز کرده بودم. حالا دوباره باید تمیز کنم.

گام سوم: جایگزینی

وقتی گرسنه ای و نزدیک نهار خوردن است می تونی یک هویج بخوری و یا یک خیاراگر دوست داری نقاشی کنی، لطفاً این کار را روی میز آشپزخانه انجام بده.پادری پشت در بود. اگر هم نمی توانستی ته کفش را تمیز کنی کفشترو در می آوردی.

گام چهارم: تعیین نوع مجازات

تصمیم دارم 4 دقیقه بهت مهلت بدهم که بنشینی و آرام بشی، هروقت مهلت تو تمام شد دیگه گریه هم باید تمام شود. (1)ماژیک ها را به من بده امروز و فردا اجازه نقاشی نداری.حالا یک پارچه بردار و علاوه بر ته کفشت، زمین راهرو را هم تمیز کن.

گام پنجم: انتظارات شما

مطمئن هستم دفعه دیگه بگم قبل از نهار نباید شکلات بخوری دیگه گریه و زاری نمی کنی.این دفعه فراموش کرده بودی اما مهم این است که دیگه فراموش نکنی مبل جای نقاشی نیست.معمولاً در مورد سایر رفتارهات همیشه خوب هستی. سعی کن این مورد را در آینده فراموش نکنی.

حتماً به یاد دارید که نام کودک امروز است و فردا خیلی دیر...

زمانی برای کودک منظور می شود که اجازه کاری را ندارد و باید ساکت بنشیند و به کارش Time out   فکر کند معمولاً بر اساس هر سال 1 دقیقه است .

پی نوشت :

1- Dr. Larence Stienberg

2- Ten Basic Principles of Good Parenting , May 2006. by simon & schuste

تبیان - خانواده و زندگی

فرشته مجیب (عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی)

مقالات مرتبط :

از خانه خود به جهان هدیه دهید

انضباط بدون اشک

پرورش مسئولیت پذیرى در کودکان

برای کودکتان وقت بگذارید

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.