دانشگاه اسلامی!!

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، هماره یكی از دغدغه‏های دولت و ملت، اسلامی شدن دانشگاهها بوده و هست و در این راه تلاشهای زیادی نیز صورت پذیرفته است. هرگاه از این مقوله سخن به میان آمده، گمان عده زیادی آن بوده است كه باید ظواهر اسلامی در محیط دانشگاهها جلوه آشكارتری داشته باشد؛ مثلاً هر دانشكده یك نمازخانه داشته باشد، شبهای جمعه دعای كمیل و سه‏شنبه شبها دعای توسل برقرار و كلاس دخترها از پسرها جدا شود.

همه اینها، امور مفید و لازمی است كه فضای دلپذیر دانشگاهها را اسلامی ارائه می‏كند،امّا سهم این امور مسلمان تربیت كردن دانشجویان است؛ نه اسلامی كردن علوم و دانشگاهها. اسلامی شدن دانشگاهها به آن است كه نگاه به محتوای علمی دروس آنها عوض شود و علوم دانشگاهی اسلامی گردد. امّا سؤال اساسی این است: چگونه؟؟!

سالهاست كه نزاع علم كه محصول عقل است و دین كه رهاورد وحی است، اذهان بسیاری را به خود مشغول داشته است. این پرسش بارها مطرح شده است که «آیا رهاورد عقل خارج از محدوده معرفت دینی و در برابر شناخت دین است یا داخل در معرفت دینی است و منبعی معتبر در كنار نقل برای تكوین معرفت بشر نسبت به دین است؟»(1)

عقل قوّه ادراک و فهم انسان است. آن چیزی است که به واسطه آن انسان از حیوان جدا می شود. انسان می کوشد این قوّه را درست به خدمت بگیرد. در این صورت صحیح و بدون خطا می اندیشد. درست هم تصمیم می گیرد. بنابراین عقل مهم ترین ابزار انسان است. با این ابزار و وسیله انسان به سراغ دین و فهم آن هم می رود. یعنی می خواهد دستورات و آموزه های دین را بفهمد و با عقل خود آن ها را مورد سنجش قرار دهد. این جاست که آن سؤال مطرح می شود: عقل یا دین ؟ آنچه عقل به آن رسید درست است یا آنچه وحی و شریعت می گوید؟؟ اگر عقل درست می گوید پس چه نیازی به دین است و اگر دین همه چیز را گفته است چرا قوّه ادراک در ما گذاشته شده است؟ قوّه ادراک و اندیشه ای که بعضی وقت ها به چیزی غیر از آموزه های دین می رسد!!   در واقع حقیقت عقل و دین با یکدیگر تعارضی ندارند و عقل ابزار کار مطمئن انسان در فهم دین است. تا جایی که مفسّر بزرگ علامه طباطبائی بر تربیت عقل برای شناخت دین تأکید ویژه ای دارند.(2) این بدان معنی است که آموزه های وحی با عقل قابل فهم است و دین بر خلاف عقل انسان دستوری نمی دهد. قصد داریم طی مقالات دنباله داری این بحث جدّی و مهم را پیگیری کنیم . به تفصیل این نظریه و شرح سایر نظرات مطرح در این مسأله خواهیم پرداخت. شاید بتوان نتایج عملی از آن به دست آورد! با ما همراه باشید.

پی نوشت

1- منزلت عقل در هندسه معرفت بشری، آیت الله جوادی آملی

2- تفسیر شریف المیزان، ج 10، ص 293 و 294، علامه طباطبائی

رادفر

کارشناس فلسفه اسلامی