با جوانان آن کن، که آن به
درك روحیه جوانان و نیكى به آنان
جوان، عنصرى فعال و حساس در جامعه است كه حقوق و وظایفى بر او معین است و مىتواند، منشأ بسیارى از دگرگونىهاى اجتماعى باشد. به همین دلیل، باید بزرگان جامعه و بزرگترهاى خانواده، از احوال جوان خود جویا و آگاه باشند و هرگز او و حقوق او را از یاد نبرند؛ زیرا رعایت حقوق جوان، در هدایت جوان به سوى انجام دادن وظایفش بسیار مؤثر است. از آنجا كه بزرگترها گاهى نمىتوانند احساسات جوانان را به خوبى درك كنند، جوانان نیز ناراضى و گاهى معترضند. ازاینرو، رعایت روحیات جوانى و نیازهاى روحى و جسمى آنان بسیار مهم است. در میان گروههاى جامعه، جوانان بیش از گروههاى دیگر در عرصه اجتماعى، به نیكى و نگاه پر مهر و لطف بزرگترها نیاز دارند. بدون توجه و احسان بزرگترها، عرصه شكفتن و بالندگى بر جوانان تنگ مىشود. امام صادق علیهالسلام فرمود: خدا بیامرزد كسى را كه فرزندش را در نیكى و نیكوكارىاش یارى كند.آنچه فرزند در توان داشته و انجام داده است، بپذیرد و از آنچه توانایى نداشته است، درگذرد و او را به گناه و معصیت وا ندارد و با مدارا و برخورد سنجیده با او رفتار كند. از آنچه گذشت درمىیابیم، خوبى و احسان با جوانان، یكى از راههاى موفقیت آنان است. پىآمد چنین رویهاى، محبت و عشق جوان به خانواده و جامعه است و همه، زاییده برخورد شایسته و صادقانه و نیك جامعه و خانواده با جوان است.
انس و الفت و نیكى كردن به جوانان، یكى از راههاى كمك به او در رسیدن به رشد و كمال و خوبىهاست.
برخورد سنجیده با لغزشهاى جوان
دوران جوانى، دوران بحران غریزههاست و بیشتر جوانان در برابر این نیروى ویرانگر، دچار لغزش و خطا مىشوند. در این حال، به سعه صدر و هدایت بزرگترها نیاز دارند. برخورد ناسنجیده با جوان، به ویژه در عرصه اجتماعى، تأثیر منفى فراوانى در روحیه فرد دارد و گاهى او را به سرسختى و لجاجت وا مىدارد و براى مدت طولانى، از میدان تربیت دور مىسازد. امام على علیهالسلام درباره شیوه برخورد با جوان خطاكار، روشهاى تربیتى راهگشایى را یادآور مىشود. ایشان مىفرماید: از تكرار عتاب و سرزنش دورى كن؛ زیرا سبب واداشتن بر گناه مىشود و ملامت را بىاثر مىكند. هرگاه جوانى را بازخواست كردى، مقدارى از گناهان او را نادیده بگیر تا مؤاخذه تو، او را به طغیان و لجاجت وادار نكند. زیاد عیبجو نباش و براى هر لغزشى، در پى ملامت و مؤاخذه نباش.
البته یكى دیگر از راههاى هدایت نسل جوان، پرهیز دیگران از سرزنش و شماتت اوست. سرزنش بیش از اندازه، برخلاف اصول تربیتىِ درست است. همچنین ملامت و سركوفت، چیزى جز نصیحت و خیرخواهى است. بنابراین، توجه دادن گناهكار به زیانهاى گناه و نهى كردن او از گناه، نه تنها اشكال ندارد، در برخى از موارد روحیه امر به معروف و نهى از منكر، حیات و بالندگى را در فرد و جامعه پدید مىآورد.
زیادهروى در سرزنش، آتش لجاجت را بر مىانگیزد. با این وجود، امر به معروف و نهى از منكر، غیر از سرزنش و در جاى خود لازم و ضرورى است.
مدارا با جوان
مدارا، از رفتارهاى پسندیده است كه آثار فراوان اخلاقى و تربیتى میان مردم بر جاى مىگذارد و البته از برگزیدههاى رفتار نیك پیامبر خدا "ص" به شمار مىرود؛ امام صادق در بیان شیوه های تربیتی در برخورد با جوانان چنین می فرماید:
آنچه در توان فرزند بوده است، قبول كنید و از آنچه بر او مشكل بوده است، درگذرید و او را به گناه وا ندارید و با او مدارا كنید. با جوان با سختى و بىتدبیرى و نادانى برخورد نكنید و با او از راه مدارا و سازگارى رفتار كنید. برخى شرایط رسیدن به درجه مدارا عبارتند از: دورى از عیبجویى و ملامت، صبر و تحمل، عفو و گذشت و چشمپوشى به جا و سنجیده كه با رعایت مصلحت و درك نمونههاى درست آن باید انجام گیرد. بسیارند سفارشاتی که قهر و قطع ارتباط را به درازا نكشانید. باید كریمانه و بزرگوارانه عیبها و لغزشهاى آنان را پوشانید و از كجروىها، برایشان درس عبرتى سازنده ساخت.
براى هدایت جوانان، به كارگیرى روش نرمخویى و مدارا بسیار كارساز است؛ زیرا آنان در پرتو این روش مىتوانند، از شكستهاى خود، پل موفقیت براى آیندهشان بسازند.
ارزش نهادن به شایستگىهاى جوانان
جوان مىخواهد در فعالیتهاى اجتماعى تأثیرگذار و فعال باشد و با همه توان براى پیشبرد فعالیت اجتماعى خالصانه بكوشد. به راستى داشتن روحیه ابراز وجود، یكى از ویژگىهاى روانى افراد است. ازاینرو، سیاستگذاران اجتماعى نیز وظیفه دارند، از توانمندىهاى او بهره بگیرند و توانایىهاى وى را در چرخه گسترده جامعه به كار اندازند. این فرصت، زمانى به دست مىآید كه به استعدادهاى نهفته جوان به نیكى توجه شود و ارزشمند به شمار آید. در حقیقت، محور به كارگیرى انسانها در مسئولیت اجتماعى مناسب، شایستگى و شایسته سالارى است. سیره پیامبر اكرم "ص " در واگذارى مسئولیتها به جوانان، زبانزد همگان است.
بهرهگیرى از نظر جوانان در مشورتها
جوان عضوى از خانواده است و در مقام وزیر و معاون براى والدین به شمار مىرود. شخصیت وزیرگونه جوان را نباید نادیده گرفت، بلكه با مشورت با جوان و نظرخواهى از او، باید به او ارزش داد و مسئولیتپذیرى در زندگى آینده و اداره آن را به او آموزش داد. البته هرگز نباید در این باره زیادهروى كرد و اختیار خانواده را به طور كامل به او سپرد یا در امور خانواده و اجتماع از پیشنهادهاى او بدون دلیل موجه، پیروى كرد. این موضوع در ضعیف كردن شخصیت جوان یا سركشى او تأثیر بسزایى دارد.این رویه براى جوانان نیز سازنده است، زیرا «فرصت كافى به فرزندان امكان مىدهد كه مشكلات خود را با والدین در میان گذارند، نظر و عقیده خود را آزادانه بیان كنند. انجام دادن این گونه امور، امنیت خاطر آنها را فراهم مىآورد و رشد آنها را در زمینههاى مختلف آسان مىسازد.
انس و الفت گرفتن با جوان
انس و الفت، حجابهاى بىاعتمادى را كنار مىزند. با این رویه، جوانان بهتر از گذشته از تجربه بزرگترها آگاه مىشوند و راه درست را از نادرست باز مىشناسند. همراهى و همدلى با جوانان، محیط خانه و آموزش را هر چه بیشتر گرم و دوست داشتنى مىسازد. حال آنكه اگر چنین نباشد، محیط خانه و مدرسه براى جوان، همچون قفس خواهد بود. بنا بر آموزههاى گرانسنگ اسلامى، انس گرفتن و نیكى كردن با فرزندان، از عواملى است كه آنها را به كارهاى نیك فرا مىخواند و زمینه هدایت آنها را فراهم مىآورد و یارىگر آنها در پرداختن به خیر و نیكىها مىشود. بسیارى از دختران و پسران، كانون گرم خانواده را رها مىكنند، تنها بدان دلیل كه از گرماى انس و همدلى پدر و مادرشان با خود بىبهرهاند.
جوان و حق نظارت و حفاظت او
بدون شك، جوانان وقتى با افراد منحرف فكرى یا اخلاقى همراه و همنشین مىشوند، خواسته یا ناخواسته از آنان تأثیر مىپذیرند. بنابراین، بر پدران و متولیان تربیتى جامعه واجب است كه همواره در راه حفظ سلامت شخصیت آنان بكوشند و هشیار باشند. دوستان ناباب، بیشترین تأثیر را در انحراف فكرى و اخلاقى فرزندان دارند. محیط نیرومند اجتماع قادر است، به آسانى جوان را همرنگ خود سازد و خلق و منش خانوادگى او را كه هماهنگ با روشهاى اجتماعى نیست، به دست فراموشى بسپارد. ازاینرو، اولیا و مربیان باید در محیط تحصیل و كار، نظارت و راهنمایى خود را از آنان دریغ ندارند و آنان را در محیطهاى تازه رها نسازند. از یاد نبریم كه شخصیت جوان در این دوران، در حال شكلگیرى است.
منبع: مجله طوبی