سوء تغذیه و سوانح در کمین كودكان
مراسم روز جهانی كودك در همه جای دنیا و البته در ایران در حالی برگزار می شود كه كارشناسان بر افزایش روند سوء تغذیه و چاقی ناشی از آن در میان كودكان و افزایش آسیب ها و مرگ و میر ناشی از حوادث رانندگی به خصوص در كودكان زیر 12 سال هشدار می دهند.
به عقیده كارشناسان اگرچه تلاش های صورت گرفته موجب كاهش مرگ و میر اطفال در سال های اخیر و افزایش طول عمر در اغلب كشورهای جهان شده، اما سوء تغذیه هم چنان مهم ترین مشكل تغذیه‌ای در اغلب كشورهای در حال توسعه از جمله كشور ماست.
به گفته متخصصان، در ایران 800 هزار كودك زیر 5 سال دچار كوتاه قدی متوسط و شدید ناشی از تغذیه نامناسب هستند. از سوی دیگر، آمار تغذیه انحصاری با شیر مادر نیز در سال های گذشته رو به كاهش گذاشته است.
دكتر علی‌اصغر حلیمی، متخصص اطفال و استاد‌یار دانشكده پزشكی دانشگاه شهید بهشتی در گفت وگو با همشهری توضیح می دهد: "تحقیقات نشان داده مرگ و میر ناشی از اسهال در كودكانی كه از شیر مادر استفاده می كنند، 20 بار كمتر است.
علاوه بر این، رشد مغزی كودكانی كه از شیر مادر تغذیه می شوند، بسیار بالاتر است، اما متأسفانه تبلیغات كاذب در ارتباط با مصرف شیر خشك روز‌به روز افزایش می یابد و روز به روز مادران بیشتری كودكان را از شیر محروم می كنند."
اما در كنار سوء‌تغذیه كه به عقیده كارشناسان تقریبا در حال تبدیل شدن به یك معضل پایدار است، سهم تصادفات هم در میان آسیب هایی كه منجر به مرگ و میر كودكان زیر 12سال می شوند، در ایران بیش از 90 درصد است.
وی در ارتباط با مشكل سلامت كودكان می گوید: "مهم ترین معضل سلامت كودكان در جامعه ی امروز جایگزین شدن تغذیه، مواد و رفتارهای مصنوعی به جای نوع طبیعی آن است، به طوری كه می بینیم اغلب كودكان در دوره نوزادی به واسطه تبلیغات سوء، از شیر مادر محروم می شوند.
تنقلات مصنوعی ، مواد رنگی ، نمك و ادویه‌جات جایگزین تنقلات طبیعی می شوند و كودكان را مستعد ابتلا به چاقی و فشار خون می كنند.
آمارهای انستیتوی تغذیه هم نشان داده 40 درصد كودكانی كه زیر سن یك سالگی قادر به راه رفتن نیستند، از مواد غذایی مضر استفاده كرده‌‌اند و برای همین است كه ما علاوه بر این كه از پزشكان اطفال انتظار داریم مزایای شیر مادر را به مادران تفهیم كنند، از دیگر سازمان‌های مرتبط با امر سلامت و حتی آموزش و پرورش نیز انتظار داریم كه در تمام بیمارستان‌ها و حتی مدارس، كارگاه‌های آموزشی برای كودكان و مادران ترتیب داده و مزایای تغذیه مناسب را برای آن ها روشن كنند، چون متاسفانه این امر تا به حال آن طور كه باید، مورد توجه قرار نگرفته است."
دكتر ناصر كلانتری، متخصص كودكان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی و رئیس انجمن علمی ترویج تغذیه با شیر مادر به همشهری می گوید: "نباید انتظار داشته باشیم كه سیستم بهداشت و درمان بتواند به طور كامل این معضل را مهار كند، چون این امر به هیچ وجه ممكن نیست، بلكه مهار حوادث نیاز به توجه فرابخشی دارد."
به گفته او، این عامل نیازی به ملزوماتی مثل واكسن و دارو ندارد، چون به عنوان یك معضل اجتماعی مطرح است و ما نمی توانیم از وزارت بهداشت تنها توقع مهار و كاهش آسیب‌های ناشی از آن را داشته باشیم.
دكتر كلانتری درباره مرگ و میر كودكان بیان می دارد كه: "كودك یعنی همه آینده، ولی متاسفانه در حال حاضر مهم ترین مشكل عمده‌ای كه منجر به مرگ و میر كودكان در كشور ما می شود، مسئله حوادث و اتفاقاتی است كه در داخل و بیرون از منزل منجر به مرگ این قشر آینده ساز می شود.
رقم عمده مرگ در اثر حوادث در میان كودكان گزارش شده است، برای همین است كه تاكید می كنیم سیستم بهداشت باید مدام برای مهار این عامل تقویت شود.
شاید سهم بیماری های عفونی به عنوان مهم ترین عامل مرگ كودكان در چند سال گذشته خیلی بیشتر بود، ولی امروزه این عامل بسیار كمرنگ تر شده و جای خود را به حوادث و آسیب‌ها داده است.
البته نباید انتظار داشته باشیم كه سیستم بهداشت و درمان بتواند به طور كامل این معضل را مهار كند چون حوادث نیازمند توجه فرابخشی است."
دكتر علیرضا زالی، دانشیار جراحی مغز و اعصاب كودكان دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی در گفت وگو با همشهری بیان می كند كه: "حوادث ترافیكی و صدمات ناشی از آن در بین كودكان شدیدا در حال افزایش است.
ما در ایران و به‌خصوص در كودكان زیر 2 سال عادت نداریم از صندلی‌های محافظتی مخصوص كودك استفاده كنیم. برای همین مراجعه کنندگانی را داریم كه دچار سانحه تصادف شده ولی والدین به اندازه كودك دچار آسیب نشده‌اند.
علاوه بر این، یكی از شایع ترین معضلاتی كه منجر به مرگ و میر كودكان می شود، تومورهای مغزی است. همان طور كه در سال‌های اخیر میزان سرطان های مختلف در میان كودكان افزایش یافته، این نوع سرطان هم در میان این گروه سنی رو به افزایش است.
البته بحث مشكلات كودكان در كشور ما چند عاملی است و از یك ارگان خاص نمی توان انتظار رفع آن ها را داشت.
بسیاری از بیماری های كودكان در خانواده هایی دیده می شوند كه شرایط اقتصادی و اجتماعی مناسبی ندارند، برای همین و برای حل این مشكلات باید یك اقدام همه جانبه برون بخشی انجام شود."
دكتر شهلا افشار پیمان، فوق تخصص عفونی كودكان و عضو هیات علمی دانشگاه علمی بقیه‌الله در گفت و گو با همشهری می گوید: "تغذیه كودكان زیر یك سال و دو سال در حال حاضر برای مادران مشكلات زیادی را ایجاد كرده است.
علاوه بر این، پا گذاشتن به سنین مدرسه و خوردن تنقلات و فقدان مصرف لبنیات، شیوع چاقی در كودكان را افزایش داده است.
غیر از این مسئله استفاده از انواع آنتی بیوتیك‌ها ، آن هم توسط مادرانی كه با این داروها آشنا نیستند، عوارض زیادی را در كودكان به خصوص در شهرهای كوچك ایجاد كرده است.
در این شرایط، انتظار ما از ارگانی مثل وزارت بهداشت این است كه در بیمارستان های بخش اطفال، برنامه های عمومی برای مادرانی كه تازه صاحب كودك شده‌اند، ترتیب دهند. نقش صدا و سیما و رسانه‌های دیگر هم اهمیت زیادی دارد كه حتما باید با نظارت متخصصان باشد تا اطلاعات غلط به مردم داده نشود كه این مسئله گهگاه به‌خصوص در سریال های تلویزیونی مشاهده می شود."
دكتر احمد رضا فرسار، متخصص كودكان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی به همشهری می گوید: "روزگاری بیماری‌های اسهالی به عنوان مشكل عمده در مرگ نوزادان خود را نشان دادند.
اما امروزه تغذیه بد و سوء تغذیه چه به صورت كم خوری و چه به صورت پُرخوری در میان كودكان ما تبدیل به یك معضل پایدار شده است.
این در حالی است كه ما هنوز نتوانستیم سیستم پایش رشد را از بدو تولد به صورت فرهنگ در خانواده ها در بیاوریم.
این مسئله كه مادر بداند باید این روند را مرتب ادامه دهد بسیار مهم است، چون با كوچك ترین نشانه‌ای از انحراف از مسیر اصلی در این سیستم باید بررسی‌های لازم روی كودك صورت گیرد تا بفهمیم مشكل از كجاست و این در حالی است كه متاسفانه بعضی از پزشكان با مشاهده كوچك ترین انحرافی در پایش رشد كودك، شروع شیر خشك یا انواع داروهای اشتها آور را تجویز می كنند."
* مطالب مرتبط:
تنقلات،عامل اصلی سوء تغذیه در کودکان
آنچه باید در مورد کودکان خردسال خود بدانیم
سوء تغذیه و تأثیر آن بر یادگیری در دانش آموزان
نكات مهم رفتاری در تغذیه ی كودك
