سكته قلبی، طبلی كه صدایش فردا در می ‌آید

شاید خیلی تكراری باشد كه بگوییم امروزه یكی از مهم ‌ترین عوامل مرگ و میر در تمام دنیا بیماری‌ های قلبی-عروقی است، اما شاید هنوز این خبر كه «آمارهای رسمی وزارت بهداشت ایران نشان می ‌دهد بیشترین علت مرگ و میر در كشور بعد از تصادفات، سكته‌های قلبی است» برای خیلی ها تازگی داشته باشد.

آمارها نشان می ‌دهد در یك سال گذشته از هر 800 مورد مرگ روزانه، 360 مورد آن ها بر اثر بیماری ‌های قلبی-عروقی بوده است. از این میزان 198 نفر بر اثر سكته قلبی فوت كرده و حدود 82 ‌‌نفر هم بر اثر سكته‌ مغزی جان خود را از دست داده‌اند. این در حالی است كه به گفته كارشناسان علاوه بر این که در جهان روزانه یك میلیون نفر در اثر سكته قلبی راهی بیمارستان‌ها می ‌شوند، در ایران هم روزانه 3 هزار سال عمر مفید مردم بر اثر بیماری‌ های قلبی و عروقی از بین می ‌رود.

دكتر منوچهر قارونی، متخصص بیماری‌ های قلب و عروق و استاد دانشگاه علوم پزشكی تهران به مناسبت روز جهانی قلب( 7 مهر) در رابطه با سكته قلبی و كاهش سن آن در همه جای دنیا، به‌ خصوص كشور ما بیشتر توضیح می ‌دهد. وی معتقد است سكته قلبی جزو بیماری ‌هایی است كه عوامل خطرساز آن از دوران كودكی شكل می ‌گیرند، ولی اغلب خانواده‌ها هنوز از این امر غافل اند.

آقای دكتر، درست است كه سن بروز سكته‌ های قلبی در جهان كاهش چشمگیری پیدا كرده است؟

بله، امروزه متاسفانه این قاتل قرن بیست ‌و یكم، بیشتر گریبان اشخاصی را می ‌گیرد كه در سن 30 تا 40 سالگی به سر می ‌برند و این مصیبت ‌بار است كه افراد یك جامعه در سنینی كه باید با فعالیت‌های مؤثر اجتماعی، برای خانواده و اجتماع خویش بازدهی اقتصادی داشته باشند، زودهنگام جان خود را از دست می‌ دهند.

این وضعیت را برای كشور خودمان هم می ‌توانیم متصور شویم؟

قطعا.

خوب اصلا چرا باید شاهد كاهش سن ابتلا به این عارضه باشیم؟

ببینید، طبیعی است كه هر چه جامعه ما شهری ‌تر شود و هرچه انسان راحتی بیشتری به ‌دست بیاورد و به جای استفاده از عضلات، بیشتر از مغزش استفاده كند، ناخود‌آگاه خود را آماده سكته قلبی می ‌كند. در واقع باید بگویم بشر امروزی با بشر 50 تا 100 سال پیش فرق می‌ كند.

بشر امروزی 3 تا 4 كیلو چاق ‌تر از پدر بزرگ خودش است و سعی می ‌كند آرامش خودش را فدای آسایشش كند. پس در یك جامعه صنعتی كه رقابت‌ها در آن زیاد است و همین امر از پدر و مادر به كودكان نیز منتقل می ‌شود، نباید انتظار قلب‌هایی سالم را داشت.

شاید این سؤال كه در بروز سكته قلبی چه عواملی مؤثرند تكراری باشد، ولی هنوز خیلی از ما نمی‌ دانیم مستعد ابتلا به این عارضه هستیم یا نه.

بله، همین طور است. ببینید ما علاوه بر این كه می‌ گوییم، چربی و كلسترول بد(LDL)، سیگار و خیلی از عوامل دیگر در بروز سكته قلبی مؤثرند، در این میان افراد را به 2 نوع شخصیتی A و B هم تقسیم می ‌كنیم. به‌عنوان مثال نوع شخصیتی A افرادی عجول و منضبط هستند و همیشه سعی می ‌كنند زودتر از موعد سر قرار برسند، این افراد حساس و خودخور هستند و شانس سكته قلبی در آن ها زیاد است. ولی نوع شخصیتی B معمولا وقت شناس نیستند، معمولا زندگی را ساده می ‌گیرند و از نظر اقتصادی و اجتماعی در اجتماع، صاحب موقیعت خاصی نمی ‌شوند.

پس می ‌توان گفت شیوع سكته قلبی در افراد گروه اول خیلی بیشتر از گروه دوم است.

دقیقا، نوع A برای جبران شكست‌هایش به یك مستمسك به نام سیگار نیاز دارد، لذا برای آرام شدن سیگار می کشد. پس می ‌توان گفت اگر كسی در طول روز و در همه عمرش 10 نخ سیگار كشیده باشد، 3 برابر كسی كه اصلا سیگار نكشیده در معرض سكته قرار می ‌گیرد. عامل استرس نیز به نوع شخصیتی A برمی‌ گردد، به‌ طوری كه نوع شخیصتی A در مقابل حوادث به استرس بیشتری دچار می‌ شود.

خب، حالا برویم سراغ عوامل دیگر. الان دیگر همه می ‌دانند فشار خون بالا، مرض قند و... در ایجاد این بیماری مؤثرند. ولی آیا همه افرادی كه با این عوارض درگیرند دچار سكته می ‌شوند؟

ببینید، این افراد بیشتر در معرض خطرند. البته عوارضی مثل فشار خون بالا و... بیشتر جنبه ارثی و ژنتیكی دارند، مثلا اگر پدر زیر سن 60 سال و مادر زیر سن 65 سال سكته كرده باشد، فرزندان نیز مستعد ابتلا به این عارضه هستند. البته در این میان باورهای غلط را نیز نباید فراموش كرد.

منظورتان از باورهای غلط چیست؟

مثلا والدین به كودك خود غذاهای چرب می‌ دهند و معتقدند كه بدن كودك سنگ را هم به‌ طور كامل می ‌سوزاند، در حالی كه سكته قلبی درست مثل طبلی است كه صدایش 30 ‌‌سال بعد در می ‌آید و این چربی كه در سن كودكی مصرف می ‌شود، اثرش را سال‌ها بعد با تنگ شدن رگ‌ ها نشان می دهد، برای همین است كه سكته قلبی در جوامع روستایی در سنین 70 و 80 سالگی رخ می‌ دهد، ولی در شهر در سنین 30 ‌تا 40 سالگی.

علاوه بر این باید به این نكته هم اشاره كنم كه تا 40 سال پیش، افراد بالای 80 سال سكته می‌ كردند، ولی الان در سی‌ سی ‌یو(CCU) افرادی را داریم كه بالای 25 سال سن دارند. در گذشته از هر 4 مرد یك زن دچار سكته قلبی می ‌شد، ولی الان از هر 2 مرد یك زن به این عارضه مبتلا می ‌شود و این در حالی است كه ما نقش عوامل پُرخطر را از همان دوران كودكی نادیده می ‌گیریم و نمی ‌دانیم تنگ شدن عروق از همان بدو تولد شروع می ‌شود.

شاید پاسخ خیلی‌ها این باشد كه تا وقتی در چنین جامعه ‌ای زندگی می ‌كنیم، نباید روندی جز این را انتظار داشته باشیم.

همین طور است. فراموش نكنید كه قلب، همچون تلمبه ‌ای است كه از هفته چهارم دوران جنینی شروع به فعالیت می ‌كند و تا دوران مرگ، با وجود تمام مشكلات و فشارهایی كه بر آن وارد می ‌آید، بدون توقف، خون را به تمام اعضای بدن می ‌رساند. ولی در جامعه ‌ای كه در خاورمیانه رتبه نخست را در تولید روغن‌های نباتی جامد دارد و سرانه مصرف روغن نباتی جامد در كشور برای هر فرد، 15تا 17كیلوگرم است(كه در مقایسه با سایر كشورها بسیار بالاست)، انتظاری جز افزایش مرگ و میر و معلولیت ناشی از سكته قلبی را نباید داشت.

پس هنوز هم روغن‌ های نباتی جامد، جزو عوامل پرخطر محسوب می ‌شوند؟

بله، استفاده از روغن‌ های نباتی جامد (روغن های ترانس ‌بالا و غیراستاندارد اشباع ‌شده) یكی از مهم‌ ترین عوامل خطر هستند. با این حال با وجود هشدارهای وزارت بهداشت هنوز هم این روغن‌ ها در پخت فست ‌فود‌ها چندین بار استفاده می ‌شوند، به‌ طوری كه حتی رنگ آن ها رو به تیرگی می ‌رود و بعد از سرد شدن هم منجمد می ‌شوند.

مسئله پایین آمدن سن سكته قلبی در ایران مثل خیلی مسائل دیگر فقط مخصوص كشور ماست یا جاهای دیگر دنیا هم همین طور است؟

خب، در كشورهای پیشرفته نظیر آمریكا هم وضیعت مثل ایران است یعنی سكته قلبی بعد از تصادفات دومین رتبه مرگ و میر را دارد، منتهی در این كشورها چند سالی است كه هم جلوی مرگ و میر ناشی از تصادفات گرفته شده و هم افزایش آمار سكته قلبی نسبت به 10سال پیش كاهش یافته است، ولی در كشور ما این آمار روز به روز بیشتر می ‌شود.

سمیه شرافتی – همشهری