گرم و صمیمی با استاد با عطاالله كاملی

«آقایان متشكرم، گوینده‌یمان را انتخاب كردیم...»

گفت‌وگوی تفصیلی با عطاالله كاملی پیش از درگذشت

«عطاالله كاملی» دوبلوری بود كه بیش از نیم قرن در صداپیشگی و مدیر دوبلاژی فعالیت كرد؛ او را جزو حرفه‌هایی دوبله‌ی ایران می‌شمارند كه هم به فارسی و هم چند زبان دیگر تسلط داشت و برای ادا كردن واژگان انگلیسی و فرانسه و سینك دیالوگ‌های فیلم، وسواس زیادی به خرج می‌داد؛ كاملی شاگردانی را سینه به سینه آموزش داد كه امروز از نام آشناهای دوبله‌ی ایران هستند.

كاملی از سال 1335 فعالیت خود را به طور حرفه‌یی در عرصه دوبله آغاز كرده است، این پیشكسوت دوبله در حالی كه تازه از شكستگی پا رها شده بود با حضور در خبرگزاری دانشجویان ایران از «آغاز فعالیت خود در دوبله»، «گویندگی در رادیو»، «ایجاد تحول در گویندگی آنونس و شرایط گذشته و حال دوبله» صحبت كرد و در حالی كه سمعكی در گوش و عصایی در داشت، در جریان مصاحبه، برخی از دیالوگ‌های فیلم‌هایی را كه در آن‌ها گویندگی یا دوبله كرده بود، با علاقه و تبحر با همان لحن دوبله بیان می‌كرد و شاید تیتراژ سریال «اسكیپی» با ادای كلمات كاملی «اس كیپی!» هنوز در خاطره‌ها باقی باشد.

... آن روز غافل بودیم كه اجل این هنرمند 79 ساله را پیش از ارسال این مصاحبه به دیار باقی خواهد برد؛ و امروز گفت‌وگوی این هنرمند دوبله با ایسنا در شرایطی ارسال می‌شود كه چند روزی از خاكسپاری او گذشته است و امید است یادش با كلامش زنده شود.

**ورود به دوبله؛«آقایان متشكرم، گوینده‌یمان را انتخاب كردیم.»

این پیشكسوت دوبله در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس تلویزیون ایسنا، درباره‌ی چگونگی ورود خود به عرصه‌ی دوبله اظهار كرد: روزی من برای دیدن یكی از اقوام خود به استودیوی تازه تأسیس «سانترال» رفته بودم. در قسمت دیگری از استودیو چند كارگردان نشسته بودند زمانی‌كه صدایم را شنیدند، از من خواستند چند كلمه پشت میكروفن صحبت كنم. این درحالی بود كه چند بازیگر تئاتر برای تست صدا آمده بودند.

وی افزود: زمانی‌كه پشت میكروفن قرار گرفتم، مرحوم سیامك یاسمی برگه‌ای به من داد كه روی آن نوشته بود؛ «تستورویس! اتومبیل رو روشن كن. من الآن می‌آیم!» پس از گفتن این جمله، مسوولان فیلم خطاب به كسانی كه برای تست صدا آمده بودند، گفتند «آقایان متشكرم، گوینده‌یمان را انتخاب كردیم.»

وی افزود: بدین‌ ترتیب وارد حرفه‌ی دوبله شدم. محمدعلی زرندی و علی كسمایی در آن زمان در حرفه‌ی دوبله بودند كه كسمایی استاد ما بود و سیاوش یاسمی دوبلورها را اداره می‌كرد. به تدریج احساس كردم كه علاقه‌ی چندانی به گویندگی ندارم. بنابراین گفتم كه مدیر دوبلاژی را بیشتر دوست دارم و در حقیقت خوب می‌نگارم كه سیف‌الدین كامرانی به سرعت با این خواسته‌ی من موافقت كرد. بدین ترتیب پس از حدود سه‌ماه از ورود به عرصه‌ دوبله، مدیر دوبلاژ شدم.

**ورود به رایو؛«برای تو گلدانی از شوق به ارمغان آورده‌ام... .»

وی با اشاره به تحصیلات خود و همچنین ورود به صدا اظهار كرد: پس از اتمام تحصیل در مدرسه‌ی رازی و آموختن زبان فرانسه در آن‌جا و گرفتن دیپلم پنجم، برای ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی ادبی به دارالفنون رفتم. از زمانی كه به مدرسه‌ی دارالفنون می‌رفتم به شعرخوانی (دكلماسیون) علاقه داشتم. در سال 30 و همزمان با گرفتن مدرك ششم متوسطه به من پیشنهاد كار در رادیو داده شد و به من گفتند كه نیرو هوایی مرا برای كار در رادیو قبول می‌كند.

كاملی اضافه كرد: در رادیو خانم عاطفی و اسدالله پیمان فعال بودند. آن موقع نمی‌دانستم پخش مستقیم و تولیدی برنامه یعنی چه؟ آن‌جا متنی را به من دادند و من خواندم «برای تو گلدانی از شوق به ارمغان آورده‌ام... .» پس از خواندن چند خط از این نوشته، دیدم كه با دقت دارند به نحوه‌ی كار من نگاه می‌كنند. پس از تمام شدن متن هم از كارم تعریف كردند. بدین ترتیب و با توجه به علاقه‌ی بسیار من به گویندگی ،این كار را آغاز كردم.

* فهمیدن صدای خوب و و رها كردن رادیو

كاملی در پاسخ به این پرسش ایسنا كه چه زمانی متوجه زیبا بودن صدای خود شدید خاطرنشان كرد: به گویندگی در رادیو علاقه‌ی زیادی داشتم، البته نمی‌دانستم صدای خوبی دارم. حاجی حالتی در سال 42 به من گفت« به رادیو بروم» و اصرار داشت كه كار خود را در این رسانه ادامه دهم. در رادیو دركلاس فن بیان نام‌نویسی كردم و عملكردم مورد استقبال قرار گرفت و دیپلم به من و همدوره‌ای‌هایم دادند.

وی افزود: در رادیو مورد توجه قرار گرفتم، اما كار وقت زیادی از من می‌گرفت و با توجه به آن‌كه مدیر دوبلاژ مشهوری بودم و كارهای مختلفی به من ارجاع می‌شود، فهمیدم كه درحال ضرركردن هستم و رادیو جلوی پیشرفت مرا گرفته است. بنابراین در سال 44 استعفا دادم چراكه در رادیو ماهی 700 تومان اما برای دوبله‌ی هر فیلم، 1200 تومان پرداخت می‌شد.

* گویندگی آنونس و شهرت در كار

كاملی درباره‌ی گویندگی آنونس اظهار كرد: پس از مدتی كه به دوبلاژ وارد شدم، دیدم كه همكارانم آنونس می‌گویند. آن موقع در آنونس‌ها می‌گفتند« این فیلم را ببینید، چه‌قدر خوب است!» زمانی‌كه یك فیلم برای گفتن آنونس‌ به من دادند، برای آن دیالوگی به این مضمون نوشتم «ارزش‌ها برای پول با بازیگری …» و آن را اجرا كردم .بدین ترتیب گویندگی آنونس مدرن را در ایران به وجود آوردم. اما پس از مدتی مشغله‌ام به قدری زیاد شد كه وقت آنونس‌گویی نداشتم و پس از من ابوالحسن تهامی به گفتن آنونس پرداخت.

*نقش اصلی فیلم و همدوره‌ای‌ها

وی درباره‌ی هم‌دوره‌های خود در عرصه‌ی دوبله گفت: در زمان ورود من، بیشتر هنرپیشه‌های تئاتر در دوبله مشغول بودند، چون تئاتر تنها جایی بود كه صدای خود هنرپیشه‌ها پخش می‌شد و در آن افرادی چون ژاله علو و نصرت‌الله محتشم فعال بودند . «فاتح» نخستین فیلم بزرگی بود كه به ایران آمد و محتشم آن را دوبله كرد. او گویندگی به جای نقش اصلی فیلم را كه هنرپیشه بزرگ مكزیكی به نام پدرو «آدمونداریوس» آن را بازی می‌كرد را به من داد. البته در دوبله بیشتر با كسانی كار می‌كردم كه قادر به انجام وظایف خود بودند نه این‌كه با گروه خامی كار كنم.

این پیشكسوت دوبله افزود: در آن زمان ژاله كاظمی، خانم كسمایی، ایران بزرگمهر، فهیمه راستكار، نجمیه و شوقی و تاجی احمدی همكار در دوبله بودند و در كل تعداد افرادی كه كار دوبله می‌كردند، زیاد نبود.

*صداهایی كه جذاب بوده‌اند

این پیشكسوت دوبله در پاسخ به این پرسش خبرنگار ایسنا كه صدای كدام‌یك از هم‌دوره‌ای‌هایتان برای شما جذاب‌تر بوده است، گفت: ایرج (ناظریان)، بهترین صدا را داشت. نجمه فروغی و سیمین سركوب صدای بسیار خوبی داشتند. رفعت هاشم‌پور و ایران بزرگمهر هم گویندگان خوبی بوده‌اند.

* افزایش تقاضا برای دوبله

این پیشكسوت دوبله درباره‌ی زمان افزایش تقاضا برای دوبله‌ی فیلم‌ها گفت: فیلم‌های دوبله شده به تدریج مورد استقبال قرار گرفت. فردی از من خواست كه بلیت‌هایی از فیلم «دو هفته در شهر بیگانه» برای او تهیه كنم. زمانی‌كه برای این‌كار به سینما مولن‌روژ رفتم، دیدم كه جمعیت زیادی پشت در جمع شده‌اند و به نوعی سینما محاصره شده است.

وی اضافه كرد: به تدریج فیلم‌، دوبله و دوبلور زیاد شد. پس از مدتی فعالیتم را در عرصه‌ی دوبله كاهش دادم و تنها در موارد خاصی گویندگی می‌كردم.

* ورود به تلویزیون

وی درباره‌ی زمان آغازهمكاری خود با تلویزیون اظهار كرد: زمانی‌كه مشهور شدم، مرا برای دوبله‌ی برنامه‌های تلویزیونی دعوت كردند. پیش از انقلاب هم فیلم و سریال مختلفی برای دوبله می‌آمدند كه تقسیم می‌شد. از جمله آثاری كه من دوبله كردم سریال «اسكیپی» بود. البته برای دوبله‌ی «سریال پوآرو» در سال 76 دیپلم افتخار و تندیس زرین جشنواره‌ی زیباكنار را دریافت كردم.

* سریال پوآرو

كاملی در زمینه‌ی دوبله‌ی سریال «پوآرو» گفت: من گوینده‌ی نقش «پوآرو» را سه‌بار عوض كردم و زمانی‌كه اكبر(منانی) به جای پوآرو صحبت كرد، فهمیدم كه او همان گوینده مورد نظرمن است.

وی افزود: روی این سریال هم مانند سایركارهایم،حساسیت زیادی روی كار داشتم و تلاش می‌كردم واژه‌ها درست ادا شود. به عنوان نمونه زبان اصلی شخصیت‌ پوآرو فرانسوی بود و از واژه‌ی «مامازل» برای صدا كردن خانم‌ها استفاده می‌كرد و نه «مادموازل».

*فیلم اسپارتاكوس

وی درباره‌ی دوبله‌ی فیلم «اسپارتاكوس» اظهار كرد: به علت گفتن چند نقش چشم‌گیر، محمدعلی زرندی ـ مدیر دوبلاژ «اسپارتاكوس»-به من زنگ زد و گفت« فیلمی برایت می‌گذارم تا آن را تماشا كنی. به جای هر كدام از نقش‌ها كه دوست‌داشتی، صحبت كن.» پس از دیدن فیلم، از نقش «كرك داگلاس» خوشم آمد و تصمیم گرفتم كه به جای او گویندگی كنم.

از این پس به جز یك فیلم، من به جای داگلاس صحبت كردم كه از میان آنان به «وقت ملاقات بیگانه‌ایم» و «دوهفته در شهر بیگانه» می‌توانم اشاره كنم. البته «اسپارتاكوس»و«جدال در اوكی كرال»از جمله بهترین فیلم‌های این بازیگربود كه در آن صداپیشگی كردم.

*لورنس عربستان

كاملی با اشاره به دوبله‌ی فیلم «لورنس عربستان» اظهار كرد: این فیلم بسیار قشنگ بود. نصرالله محتشم و منوچهر اسماعیلی از جمله‌ی گویندگانی بودند كه برای این فیلم انتخاب كردم و علی‌رغم این‌كه خودم توانایی گویندگی‌ در «لورنس عربستان» را داشتم، تنها یك جمله گفتم. در كل دوبله‌ی «لورنس عربستان» مورد توجه افراد زیادی قرار گرفت.

این پیشكسوت دوبله در ادامه به این پرسش ایسنا كه آیا در یك فیلم به جایی چند نقش هم صحبت كرده‌اید، پاسخ منفی داد.

**نقش مورد علاقه

وی درباره‌ی نقش‌هایی كه علی‌رغم علاقه به آن‌ها، امكان صحبت به جای آن‌ها را نداشته است، تصریح كرد: این اتفاق برایم رخ نداده است. من آن‌قدر فیلم‌های خوب دوبله و در آن‌ها گویندگی كرده‌ام كه علاقه به صداپیشگی به جای نقش خاصی را ندارم.

*موضوعات فیلم‌های سفارش داده شده برای دوبله

وی درباره‌ی موضوعات سفارش داده شده برای دوبله گفت: در گذشته دوبله مثل الآن نبود، چون صاحبان سینماها برای نمایش فیلم در سینماها فعالیت و سعی می‌كردند كه بهترین فیلم‌ها را بخرند.

*فرق فیلم‌های خریداری شده برای نمایش در سینما و تلویزیون

این پیشكسوت دوبله در زمینه‌ی تفاوت فیلم‌های خریداری شده برای نمایش در سینما و تلویزیون در گذشته اظهار كرد: فیلم‌های تلویزیون با سینما تفاوت‌هایی داشت. فیلم‌های سینما از شاهكارهای سینما انتخاب می‌شد ولی تلویزیون هرگونه فیلمی را می‌خرید و پخش می‌كرد.

*فیلم‌های محبوب تلویزیون

در ادامه‌ی حضور شادروان كاملی در اتاق یادمان اسماعیل عمرانی خبرگزاری دانشجویان ایران، وی درباره‌ی فیلم‌های محبوب تلویزیون در گذشته گفت: حدود سال 55، سریال «تسخیرناپذیران» برای پخش از تلویزیون خریداری شد كه در زمان پخش بسیار محبوب شد.شادروان مانی مدیر دوبلاژ آن بود و مرا برای گویندگی به جای نقش اول (الیوتنس) انتخاب كرد.

*آیا تفاوتی در دوبله‌ی فیلم برای سینما و تلویزیون قایل شده‌اید؟

وی به این پرسش خبرنگار ایسنا كه آیا تا به حال تفاوتی در دوبله‌ی فیلم برای سینما و تلویزیون قایل شده‌اید پاسخ منفی داد واظهار كرد: همیشه تلاش كرده‌ام كه حال و هوای فیلم چه برای تلویزیون و چه برای سینما، در دوبله رعایت شود.

* بامزه‌تر كردن فیلم‌های تلویزیون در گذشته

این پیشكسوت دوبله درباره‌ی تلاش برای بامزه‌تر كردن فیلم‌ های تلویزیون هنگام دوبله‌ی آن تصریح كرد: چه برای تلویزیون و سینما، مدیر دوبلا امكان انجام این‌كار را داشت.

* ادامه فعالیت بعد از انقلاب اسلامی

در ادامه‌ی این نشست كاملی درباره فعالیت‌های خود پس از پیروزی انقلاب صحبت كرد و گفت: در زمان پیروزی انقلاب اسلامی، با تلویزیون همكاری می‌كردم. هم‌چنین اوایل انقلاب، فیلمی را برای دوبله به من دادند كه آن را به نام «‌جهنم اینجاست» دوبله كردیم. این فیلم درباره‌ی كشتارمردم ویتنام بود كه در سینما اكران شد.

*دوبله‌ی «پل پیروزی» به زبان انگلیسی

كاملی« پل پیروزی» را یكی از فیلم‌هایی ذكر كرد كه آن را پس از پیروزی انقلاب اسلامی دوبله كرده است و گفت: این فیلم درباره‌ی خرمشهر بود كه آن را به زبان انگلیسی دوبله كردم. در «پل پیروزی» پنج گوینده صداپیشگی می‌كردند.

*تغییرات تكنیك دوبله پس از انقلاب اسلامی

این پیشكسوت دوبله در پاسخ به این پرسش ایسنا، كه تكنیك دوبله پس از پیروزی انقلاب اسلامی چقدر تغییر كرده است، اظهار كرد: پیش از انقلاب، سینماها برای به دست آوردن پول، فیلم‌هایی را می‌خریدند و حتی به تلویزیون می‌دادند. ولی پس از انقلاب فیلم، وارد كشور نمی‌شد و تلویزیون آثاری را از خارج از سازمان می‌خرید.

*صرف زمان برای دوبله

وی درباره‌ی زمان صرف شده برای دوبله‌ی فیلم گفت: این مدت به زمان فیلم، میزان مشكل بودن و نیاز به صرف انرژی روی آن بستگی دارد .یادم می آید فیلمی را دوبله می‌كردم كه سه روز وقت باید صرف آن می‌شد. یكی از گویندگان كه جای جری لوییس صحبت می كرد، از استودیو بیرون رفت و در زمان مقرر بازنگشت و ما همین طور منتظر او بودیم. در آن زمان حسن قنبری از من خواسته بود كه به او هم كار بدهم. به او گفتم به جای جری لوییس حرف بزن و او چنین كرد.كیفیت كار قنبری آنقدر خوب بود كه در فیلم های بعدی هم او به جای جری لوییس صحبت كرد.

* تفاوت دوبله در گذشته و حال

وی در زمینه‌ی تفاوت دوبله‌ی گذشته با حال اظهار كرد:در زمان ورود ما به دوبله هم كارهای درست و غلط در كنار هم وجود داشت و برخی پارتی بازی می‌كردند.

این پیشكسوت دوبله افزود: اكنون در فیلم‌ها فرهنگ فارسی رعایت نمی‌شود. به عنوان نمونه در حالی كه در ایران با پدر و مادربا احترام برخورد می شود اما در دوبله‌ی برخی فیلم‌ها این نكات رعایت نمی‌شود و فرزند به پدر می گوید: «بابا تا الآن كجا بودی؟واقعا كه خجالت داره.»

وی با اشاره به ضرورت اجتناب از به كار بردن واژگان خارجی در دوبله‌ی فیلم‌های كنونی اظهار كرد: در برخی فیلم‌ها گفته می‌شود: «چك كردی» در صورتی كه به جای آن می‌توان گفت«بررسی كردی» این در حالیست كه قبلاً به این نكات بیشتر توجه می شد.

وی همچنین درباره‌ی دوبله كنونی گفت: هیچ اظهارنظری نمی‌توان كرد. اكنون هم فیلم‌های شاخص دوبله می‌شود. اما عوامل دوبله به این‌كار به عنوان حرفه‌یی برای گذران زندگی نگاه می‌كنند.

كاملی با مقایسه فیلم‌های خریداری شده در گذشته و حال گفت: «اسپارتاكوس» نخستین فیلمی بود كه از كرك داگلاس، حدود 40 سال قبل به ایران آمد و به جای او صحبت كردم. از آن پس من به جای این هنرپیشه در فیلم‌های دیگر گویندگی كردم. اما اكنون نه فیلم‌هایی به كیفیت آثاری همانند «اسپارتاكوس» هست و نه میزان فعالیت به اندازه‌ی گذشته است. آن موقع شاهكارهای سینمایی دنیا خریده و دوبله می‌شد، ولی اكنون فیلم‌های اسكاری به ایران نمی‌آیند.

*عوض كردن قصه هنگام دوبله

كاملی درباره عوض كردن قصه هنگام دوبله گفت: وقتی مقداری از یك قصه عوض می‌شود، برای تضاد پیدا نكردن آن با سایر اتفاقات، بقیه داستان فیلم را هم باید هماهنگ كرد. اما من این كار را تا كنون نكرده‌ام.

*مترجمان كنونی فیلم ها را تحت اللفظی ترجمه می كنند

وی درباره‌ی تفاوت ترجمه‌ی فیلم ها در گذشته و حال اظهار كرد: اكنون ترجمه وضعیت متوسطی دارد. مترجمان تسلط كافی روی زبان ندارند و فیلم ها را تحت اللفظی ترجمه می‌كنند . اما در گذشته مترجمان تسلط زیادی به زبان خود داشتند.

*آیا گویندگان جدید قابلیت تبدیل شدن به صداهای خاص را دارند

این پیشكسوت دوبله درباره‌ی قابلیت گویندگان 10 سال اخیر برای تبدیل شدن به صداهای خاص اظهار كرد: بعضی از آن‌ها این قابلیت را دارند.

*دوبلور صداپیشه است

در ادامه‌ی این نشست ایسنا، كاملی اظهار كرد: برخی اشخاص توانایی تقلید صدا را دارند. دوبلاژ یعنی تقلید حركات و فیزیك هنرپیشه. او را باید دید و صدای خود را در قالب آن درآورد. بنابراین تقریباً می‌توان گفت كه دوبلور یك بازیگر (آكتور) است و صداپیشه محسوب می‌شود.

*اعتراض مدیران دوبلاژ به افزایش تعداد سرپرستان گفتار

این پیشكسوت دوبله درباره ی اعتراض مدیران دوبلاژ نسبت به سرپرست گفتارشدن برخی دوبلورها اظهار كرد: در دوبله تنظیم كلام صورت می گیرد یعنی دیالوگ‌های فرنگی را به فارسی تنظیم می‌شود، بنابراین باید در این‌كار به ضرورت رعایت زبان و فرهنگ توجه كرد. از واژگان خارجی نباید استفاده كرده و دوبله‌ی خوب این‌گونه شكل می‌گیرد. با توجه به این‌كه مدیر دوبلاژی به كاری معمولی تبدیل شده است كسی نیست كه كیفیت آثار دوبله شده را ارزیابی كند .در این شرایط فیلم‌ها و سریال‌ها مدام دوبله و پخش می‌شود.

*انجمن گویندگان جوان تهران

این پیشكسوت دوبله درباره‌ی انجمن جدید گویندگان جوان‌ تهران گفت: آن‌ها در كار خود پیشرفت‌ كرده‌اند و الآن هم مشغول كار هستند. البته اطلاع زیادی درباره‌ی آنان ندارم.

* نقش پیشكسوتان برای وحدت در دوبله

وی در زمینه‌ی نقش پیشكسوتان در حفظ وحدت در دوبله اظهار كرد: ما نمی‌توانیم كاری كنیم چون هركس به با توجه پست و مقام خود می‌تواند عمل كند بنابراین اعضای انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم در این زمینه می‌توانند اقدام كنند.

*آیا شیوه‌ی سنتی آموزش دوبله اكنون هم كارایی دارد؟

این پیشكسوت دوبله درباره‌ی كارایی شیوه‌ی سنتی آموزش دوبله به خبرنگاران ایسنا گفت: اطلاع‌ كافی در این زمینه ندارم. حدود چهارسال پیش تلویزیون برای علاقه‌مندان به دوبله كلاس‌هایی را برگزار كرد و چندین بار از من خواستند كه برای آن‌ها تدریس كنم.

كاملی در پایان از متنی كه به همراه خسروشاهی با برای عباس كیارستمی كار كرده به عنوان آخرین فعالیت‌هایش نام برد.

منبع : ایسنا