ادبیات عامّه ( Folklore)
«Folklore» كلمه‌ای انگلیسی و مركب از دو جزء است: lore به معنی مردم، گروه، توده؛ و Folk به معنی دانش و فرهنگ می باشد که در فارسی آنرا به «فرهنگ توده»، «فرهنگ عامه» و «دانش عوام» ترجمه كرده‌اند. در اصطلاح به مجموعه افسانه‌ها، ضرب‌المثل‌ها، ترانه‌ها، لغزها، چیستان‌ها، رقص‌ها، پیشگویی‌ها، اعتقادات و مراسم در مورد تولد، مرگ، ازدواج، كشاورزی، پیشگیری و معالجه بیماری‌ها و به طور كلی آداب و رسوم و عقاید رایج در میان جوامع گوناگون كه به صورت شفاهی یا از طریق تقلید و تكرار از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود، اطلاق می‌گردد.
ادبیات عامه تا حدود یك قرن پیش به صورت مكتوب در نیامده بود. نخستین كسانی كه در اروپا به ضبط فرهنگ عامه پرداختند، برادارن گریم زبانشناسان معروف آلمانی بودند كه مجموعه افسانه‌های پریان آلمان را گردآوری و منتشر كردند.
کشور ایران از این لحاظ پشتوانه‌ای بسیار غنی دارد؛ زیرا، محل گذر اقوام خودی و غریبه و قبایل مختلف آشوری، كلدانی، بابلی، ایلامی و سایر اقوامی كه در مجاورت آن زندگی می‌كرده‌اند، بوده است. هر یك از این اقوام با اعتقادات مخصوص خود در فرهنگ ایران تأثیر گذاشته که هنوز هم بقایای آن باقی است. علاوه بر آن، وجود ادیان مختلف مثل بودایی، مهرپرستی، مزدكی، مانوی، زرتشتی و ... بر غنای فولكلور ایران افزوده است.
فولكلور در ایران نخستین بار توسط شرق شناسان مورد توجه قرار گرفت. ژو كوفسكی، ایران شناس روسی و كریستین سن، مستشوق دانماركی اولین كسانی هستند كه به كار جمع آوری و تحقیق ادبیات عامه در ایران پرداختند. صادق هدایت، نویسنده معاصر، از نخستین ایرانیانی بود كه به جمع آوری ادبیات عامه، بیان و ضرورت آن پرداخت. كتاب «نیرنگستان»، و «اوسانه» حاصل كوشش‌هایی است كه او در زمینه جمع آوری آداب و رسوم و ترانه‌های عامیانه به عمل آورده است. علی اكبر دهخدا نیز نتیجه تلاش‌های خود را برای گردآوری ضرب‌المثل‌های فارسی در كتاب امثال و حكم به نمایش گذاشته است. «كتاب كوچه» اثر احمد شاملو یكی از بزرگ‌ترین و جامع‌ترین كارهایی است كه در این زمینه انجام شده است و بخش عظیمی از این ادبیات را كه شامل ضرب‌المثل‌ها، افسانه‌ها و ترانه‌های متداول در شهرها و ولایات مختلف ایران است در برمی‌گیرد.
فولكلورها در فرهنگ هر كشوری در حكم زندگینامه و شرح احوال آن ملت است، مطالعه فولكلور یك ملت، تحول فكری و اجتماعی آن ملت را روشن می‌كند. علاوه بر آن فولكلورها دارای ارزش جهانی هستند زیرا دانش عوام هر ملتی معمولاً با ملل دیگر رابط تاریخی فلسفی و مذهبی دارد. شواهد بسیاری وجود دارد كه وجود این ارتباط فرهنگی را اثبات می‌كند. تركیب اولیه ترانه‌ها و قصه‌ها و اعتقادات بشر به زمانی می‌رسد كه خانواده‌های گوناگون این ملل با هم می‌زیسته‌اند و هنوز از یكدیگر جدا نشده بودند.
یكی از ابعاد بسیار مهم
ادبیات عامه، ترانه‌هایی است كه در میان عامه مردم رایج بوده است؛ این ترانه‌ها كه اغلب سبكی ساده و دلنشین دارد و از لحاظ فكر و زبان و احساس و قالب به كلی با اشعار رسمی متفاوت است، تشبیهات و استعارات پیچیده و صور خیال مبهم ندارد و از هر گونه تصنع و تكلف ادبی به دور است. سرایندگان آن معمولاً افرادی گمنامند كه از سواد و دانش چندانی بهره‌مند نیستند.در ستون
ادبیات عامه قصد ما ارائه مجموعه ای از ضرب المثل ها و حکایات فارسی است که در میان ما رایج است و همین طور معرفی آثار فولکوریک دیگر ملل . اما نکته ای که باید به آن اشاره کنم وجود ستون "طنز" در این میان است. اگر چه آنچه لطیفه یا جک می نامیم بی شک مخصوص ادبیات عامه است اما گونه "طنز" در ادبیات ماهیت مستقلی دارد و ما از آنجا که جهت انبساط خاطر شما قرار بر ایجاد این ستون گذاشتیم بهتر دیدیم از طنز های ادیبانه به صورت خاص صرف نظر کنیم و البته اگر قرار بر نقل آنها هم باشد با مسامحه ، طنزهای خارج از حوزه ادبیات عامه رانیز در همین ستون درج خواهیم کرد.تبیاد
