جرم گوش مفید است یا مضر؟
شاید شما هم از آن دسته افرادی هستید كه هر از چند گاهی احساس می‌كنند گوششان از موم(جرم گوش) پُر است و دیگر نمی‌توانند خوب بشنوند و سعی می‌كنند با گوش پاك كن یا هر وسیله دیگری، خود را از شر این مشكل رها كنند.
این كار اگر چه خیلی متداول است، اما به هیچ عنوان یك روش علمی نیست. این كار آنقدر شایع شده كه متخصصان مجبور شده‌اند به‌تازگی دستورالعملی برای رفع آن صادر كنند.
اگر شما هم دوست دارید از دست این مشكل راحت شوید، متن زیر را بخوانید.
بدن انسان ساختار شگفت انگیزی دارد كه موم گوش(ear wax که در اصطلاح عامیانه به آن جرم گوش می گویند) یكی از پیش پاافتاده‌ترین آنهاست. بسیاری از افراد تلاش می‌كنند تا به هر شكلی، با پنبه یا چوب كبریت، این موم را از گوش خود خارج كنند، اما حتی همین ماده ی زرد‌رنگ و چسبناك که به‌نظر بی‌اهمیت است، در بدن وظیفه‌ای دارد. موم گوش، برخلاف نام غلط‌اندازش، از موم ساخته نشده، بلكه تركیبی از یک سری مواد است كه از غدد عرق و چربی پوشاننده مجرای گوش ترشح می‌شوند، به اضافه ی لایه‌های كنده شده پوست و تكه‌های مو.
این ماده كه در یك سوم خارجی بخش غضروفی مجرای گوش ترشح می‌شود، به‌عنوان یك پاك‌كننده و ضدعفونی‌كننده خودكار عمل می کند. علاوه بر این از قسمت‌های حساس مجرای گوش محافظت كرده و آن‌را چرب و نرم می‌كند.
معمولا موم اضافی گوش، بدون نیاز به دستکاری، راه خود را به بیرون گوش پیدا كرده و با حركات فك از جمله جویدن به سمت بیرون رانده می شود و تمام گرد و غبار، اجسام خارجی و آلودگی‌ها را هم با خود خارج می‌كند. این ماده به تدریج از سوراخ خارجی گوش بیرون ریخته و خشك می‌شود. در این حالت پاك كردن این موم اضافی كه از گوش خارج شده اشكالی ندارد، اما نباید در داخل مجرای گوش به‌دنبال این ماده بگردید، بلكه توصیه می‌شود تنها وقتی آن‌را تمیز كنید كه از گوشتان خارج شده است.
مومی علیه باكتری و قارچ
مطالعات نشان داده كه موم گوش بر بعضی از باكتری‌ها اثر باكتری‌كشی دارد. در ضمن محققان متوجه شده‌اند که این ماده خاصیت ضد قارچی هم دارد. به‌نظر می‌رسد این اثرات ناشی از وجود اسید‌های چرب اشباع و ایزوزیم در موم گوش و به‌خصوص خاصیت اسیدی آن باشد. با اینكه موم گوش كه متخصصان به آن سِرومِن (ear cerumen) می‌گویند، مفید و لازم است، اما زیادی آن هم مشكلاتی ایجاد می‌كند.
دستكاری خطرناك
متخصصان توصیه می‌کنند اگر تجمع موم گوش باعث ناراحتی شما شده و علائمی ایجاد كرده، به جای اینكه خودتان با استفاده از پنبه و گوش پاك كن به جانش بیفتید، به پزشك مراجعه كنید. انباشته شدن این ماده در گوش می‌تواند علائمی مثل درد، خارش، احساس پُری گوش، كاهش شنوایی و حتی وزوز و صدای زنگ را در گوش به وجود آورد.
اما دستكاری گوش با اجسام تیز و گوش پاككن نه تنها كمكی به حل مشكل نمی‌كند، بلكه باعث تحریك گوش و ترشح بیشتر موم و حتی عوارض دیگری از جمله عفونت و آسیب مجرای گوش می‌شود.
درمان راه دارد
درمان مؤثر با استفاده از مواد حلال موم و خیس‌كننده گوش انجام می‌شود. پس از اینكه با توصیه پزشك چند روزی از این مواد در گوش خود ریختید، ممكن است موم خود به‌خود از گوش خارج شده و مجرا باز شود.
اما اگر خودبه‌خود باز نشد، وقتی كه موم نرم‌تر شده و چسبندگی كمتری پیدا كرد، آن وقت است كه پزشك با استفاده از آب ولرم كه توسط سُرَنگ مخصوص شست‌وشوی گوش با فشار به داخل مجرا رانده می‌شود، موم را از مجرا بیرون می‌آورد.
جهت سرنگ باید طوری باشد كه آب از قسمت بالا و عقب مجرا حركت كرده و تمام مجرا را هنگام خروج پاك كند.
دمای این آب باید با دمای بدن انسان یکسان باشد، وگرنه در هنگام شست‌وشو باعث ایجاد سرگیجه خواهد شد.
كورت وارد می‌شود
مواردی كه مجرای گوش باریك بوده یا پرده گوش پاره شده باشد، كار پزشك سخت‌تر می شود و باید از وسایل خاصی برای خارج كردن موم استفاده كند. علاوه بر این در بعضی از افراد هم نباید از روش شست‌وشو استفاده كرد مانند افراد دیابتی و كسانی كه ضعف سیستم ایمنی دارند.
در این صورت با مَكِش (وَكیوم) و وسایل كوچك مخصوصی مانند كورت(curette)- كه دارای میكروسكوپی برای مشاهده مجراست- هم می‌توان موم را خارج كرد. البته فكر نكنید می‌توانید دست به كار شده و با جاروبرقی و سوزن، موم را از گوشتان درآورید.
این كار هم خالی از خطر نیست و تنها باید توسط یك پزشک متخصص حرفه‌ای انجام شود.
عفونت گوش خارجی، درد، سرگیجه، وزوز گوش و پارگی پرده گوش از عوارض ناخواسته ی هرگونه دستكاری گوش است.
نكته‌ای كه متخصصان بسیار بر آن می کنند این است كه به هیچ عنوان از گوش پاككن و وسایل دیگر برای خارج كردن موم استفاده نكنید، چون تنها باعث هل دادن بیشتر موم به داخل مجرا شده و درمان را مشكل‌تر می‌كند. علاوه بر این نباید از آب‌نبات‌های مكیدنی برای تحریك ترشح موم گوش و شمع‌های مخروطی مخصوص گوش برای خروج این ماده استفاده كرد.
سمعك مراقبت می‌خواهد
هنوز متخصصان هیچ راه تاییدشده‌ای برای پیشگیری از تجمع موم در گوش پیدا نكرده‌اند، اما به كسانی كه بیشتر در معرض خطر هستند- از جمله كسانی كه قبلا دچار این مشكل شده‌اند- توصیه می‌شود هر 6 تا 12 ماه یک بار به پزشك مراجعه كنند. كسانی كه از سمعك استفاده می‌كنند بهتر است به‌طور منظم برای پیشگیری از تجمع موم گوش معاینه شوند. این كار نه تنها به حفظ عملكرد سمعك كمك می‌كند، بلكه احتمال خراب شدن آن را هم كم می‌كند.
توصیه می‌شود كسانی كه مستعد تجمع موم هستند، هر 6 تا 12 ماه یک بار با توصیه پزشک و در صورت لزوم، برای شست‌وشوی مرتب گوش مراجعه كنند.
با توجه به این دستورات امید می‌رود از شمار مبتلایان به عوارض تجمع موم گوش، یعنی كاهش شنوایی و عفونت كم شود.
دكتر مهشید چایچی- همشهری
* مطالب مرتبط:
گوش درد به دلیل عفونت گوش (اوتیت)
