غذاهای ارگانیک
غذاهای ارگانیک عبارتند از غذاهای حیوانی و گیاهی که در تولید آن از سیستم های طبیعی استفاده شده و اصلاح ژنتیک و مواد شیمیایی شامل حشره کش، قارچ کش، آفت کش و علف کش ها به کار نرفته باشد.
طرفداری از محیط زیست و آغشته نکردن مواد غذایی با مواد شیمیایی و تهیه غذای پاک، از اهداف مهم در تولید غذای ارگانیک است، یعنی به هم نزدن قوانین طبیعت و چرخه های حیاتی مثل چرخه آب، چرخه کربن و دنیایی عاری از سم.
تاریخچه غذاهای ارگانیک
نخستین بار اشتاینر، اقتصاددان آلمانی در سال 1924 تحت عنوان اقتصاد کشاورزی، غذاهای ارگانیک را مطرح کرد و در سال 1980 میلادی، کشورهای اروپایی قوانین مربوط به غذا و کشاورزی ارگانیک را وضع کردند و در سال 1990 عنوان استانداردها برای محصولات پاک تدوین شد. 20 سال است که در اتحادیه اروپا گواهی کشاورزی ارگانیک صادر می شود.
فرانسه اولین کشوری است که برای میوه ها و سبزیجات و غلات برچسب دولتی با عنوان کشاورزی ارگانیک ارائه داد. اکنون استرالیا 84 درصد از اراضی کشاورزی ارگانیک دنیا را داراست.
فواید غذاهای ارگانیک
بر اساس تحقیقات دانشمندان، سیب ارگانیک خوش طعم تر از سیب عادی است. گوجه فرنگی ارگانیک 97 درصد آنتی اکسیدان بیشتری از نوع سنتی دارد. هویج ارگانیک مزه بهتری دارد و نان حاصل از گندم ارگانیک کیفیت بهتری دارد.
- کودکانی که از شیرهای ارگانیک تغذیه شده بودند، کمتر دچار اگزما، آسم و در نهایت آلرژی شدند و کاهش بروز سرطان در کودکان بعد از مصرف شیر ارگانیک مشاهده شده است.
- شیر ارگانیک اُمگا – 3 بیشتری دارد.
- سیب و هلوی ارگانیک کیفیت بالاتری از نظر مواد مغذی دارند.
معیارهای تشخیص غذای ارگانیک:
- از مهم ترین شاخص های گیاهان ارگانیک این است که از 3 سال قبل، خاک کشاورزی با فاضلاب آبیاری نشده باشد و فاقد فلزات سنگین مثل سرب و همچنین فاقد کلرورپتاسیم باشد.
- در چرخه تولید مواد گیاهی از ترکیبات علف کش، حشره کش، قارچ کش، آفت کش، کود شیمیایی، جونده کش، لارو و تخم کش استفاده نشده باشد.
- اصلا ژنتیک، پرتودهی با اشعه ی گاما و یونیزان و مواد شیرین کننده و رنگ دهنده مصنوعی در آن بکار نرفته باشد.
- در تولیدات حیوانی (گوشت، شیر و تخم مرغ) نباید در زمان رشد حیوان از هورمون BST گاوی (Bovine Somatotropin) و یا آنتی بیوتیک ها (تتراسایکلین) و غیره استفاده شده باشد و باید خوراک و آب حیوانات کاملاً از نوع ارگانیک باشد.
بیماری های ناشی از کشاورزی غیر ارگانیک یا سنتی و تاثیر آن بر سلامت انسان:
باقیمانده مواد شیمیایی(مثل سموم کشاورزی) که در تولید فرآورده های گیاهی و حیوانی به کار می روند، مخاطراتی برای سلامتی انسان دارند. مثلا:
- نیترات و نیتریت ها باعث اکسید کردن هموگلوبین و تولید مت هموگلوبین و عدم کارایی کافی گلبول قرمز می شوند.
- نیترات و نیتریت ها پس از خورده شدن در معده انسان تولید نیتروز آمین می کنند که باعث ایجاد سرطان کبد و مثانه می شوند.
- بروز آسیب و نقص های مادرزادی و ژنتیکی، تولد نوزاد با وزن کم، سقط جنین، اختلال در عادت ماهیانه زنان و بلوغ زودرس.
- نوروتوکسین های موجود در سموم باعث ایجاد پارکینسون می شوند.
- آلودگی آب های زیرزمینی توسط نیترات های کودهای شیمیایی باعث افزایش آلودگی غذاها و در نتیجه باعث افزایش بیماری های ناشی از نیترات ها می شوند.
- کادمیوم فاضلاب جایگزین کلسیم شده و در نتیجه افزایش شکستگی استخوان و آسیب به سلول های مغزی را به دنبال دارد.
- 90 درصد قارچ کش ها، 60 درصد علف کش ها و 30 درصد آفت کش ها سرطان زا هستند.
توصیه ها:
- استفاده از کودهای طبیعی (کمپوست) یا حیوانی به جای کودهای شیمیایی در کشاورزی.
- استفاده از حشره کش های ارگانیک مثل اسید بوریک که پس از استفاده تجزیه می شوند.
- وضع قوانین و استانداردها برای کشاورزی سنتی و ارگانیک، و تعیین استاندارد ADI (Acceptable daily intake) برای مقدار قابل قبول مواد شیمیایی مورد استفاده در تولیدات کشاورزی، و باقیمانده سموم در فرآورده های حیوانی و گیاهی برای اطلاع مصرف کنندگان غذاهای ارگانیک و همینطور صدور برچسب غذای پاک (طبیعی) و سالم (Natural).
- گسترش کنترل بیولوژیک آفت ها به جای کنترل شیمیایی آنها؛ مثلاً استفاده از تریکودرمین بر ضد قارچ های خاکزی در گلخانه ها، گذاشتن سبزی و کاهو در آب خالی قبل از ضد عفونی برای خروج سموم موجود در آن ها (در مواردی که مشکوک به سموم هستیم)؛ مصرف با احتیاط برخی میوه هایی که با ترکیبات شیمیایی دارای benomil براق شده اند، (که حاوی ترکیبات سرطان زا و بنزوات هستند) مثل: سیب های براق یا کشمش براق. همچنین عدم مصرف میوه جات خرده شده و تغییر شکل یافته.
- حذف یارانه خرید سموم دفع آفات کشاورزی و اختصاص آن به کشاورزی ارگانیک و مبارزه بیولوژیک و طبیعی.
- عدم استفاده نامحدود از فرآورده های نفتی (کودهای شیمیایی و سموم ازته، فسفاته، نیترانه، اوراته ...) در تولیدات کشاورزی.
- عدم استفاده از فرآورده های اصلاح ژنتیکی شده در کشاورزی.
در صورت اصلاح بذرها و محصولاتی چون روغن کانولا، برنج ، گندم و... می بایست با نصب برچسب آن را برای مصرف کننده مشخص کرد و صدور گواهی سلامت برای محصولات دستکاری و اصلاح ژنتیک شده لازم است.
- توسعه کشاورزی گیاهی و دامی ارگانیک توسط مراکز تحقیقاتی کشاورزی کشور و قیمت گذاری مجزا (بیشتر از قیمت محصولات کشاورزی سنتی) برای محصولات ارگانیک تا برای تولید کنندگان آن صرفه اقتصادی داشته باشد.
نتیجه گیری:
با توجه به نیاز بشر و رشد روز افزون جمعیت و نیاز به افزایش تولیدات کشاورزی، چاره ای جز استفاده از برخی سموم ضد آفات و کودهای شیمیایی نداریم، اما می بایست به موازات تولید کمی محصولات، کیفییت آنها نیز مورد توجه قرار گیرد تا به سلامت انسان لطمه ای وارد نشود. در حقیقت برای استفاده بهینه از طبیعت، ما باید از قوانین آن پیروی کنیم.
دکتر رزا زاوشی - دکتر مصطفی نوروزی
متخصصین تغذیه و رژیم درمانی
*مطالب مرتبط:
