خانه های تاریخی استان قزوین

خانه خطیبی

خانه خطیبی با 350 متر مربع عرصه و 450 متر مربع اعیانی در كوچه خطیبی شهر قزوین قرار دارد و مربوط به دوره قاجاریه و پهلوی اول است . این خانه در سه طبقه با سه حیاط مجزا شكل گرفته و حیاط بزرگ آن هم اكنون متروكه و خالی از سكنه است . از نقطه نظر معماری ، تمام فضاهای این خانه تناسبات هماهنگ معماری قزوین را دارد. بنا كلاً آجری و داخل بنا گچ كاری شده است . درها و اُرسی ( نوعی در قدیمی كه دارای چهارچوب مخصوص بوده و با بالا و پایین رفتن باز و بسته می شده است.)های چوبی و مهتابی نیز در حیاط متروكه دیده می شود . سردر زیبای این خانه ، بهترین مشخصه آن است .

خانه بهروزی

این خانه ی قاجاری در زرگر كوچه شهر قزوین قرار دارد و به شیوه معماری خانه سازی قزوین ، با حیاط مركزی اصلی و حیاط های جانبی شكل گرفته است . حیاط اندرونی با تناسبات نیم كشكولی ، در دو جبهه دارای شاه نشین های تابستانی و زمستانی و در دو جبهه دیگر دارای ایوان های طاق نمایی است . شاه نشین اصلی خانه از طریق ایوانی ستون دار با حیاط بیرونی نیز ارتباط دارد . خانه در دو طبقه زیرزمین و همكف شكل گرفته و تزیینات آجری لبه ها و ارسی های آن ، از جمله تزیینات قابل توجه این بنا است.

خانه سید محمود بهشتی

این خانه با سردری مشخص از دوره قاجاریه و هفتصد متر مربع عرصه و 950 متر مربع اعیانی ، در خیابان مولوی محله " دیمج" – از قدیمی ترین محلا ت شهر قزوین – قرار دارد . خانه به شیوه سنتی قزوین ، در سه طبقه بنا شده و دارای دو قسمت مجزای  اندرونی و بیرونی است . دالانی با هشتی رسمی بندی شده ، دو حیاط  با  تناسبات كشكولی و حیاطی كه هم اكنون متروك است ، مجموعه فضاهای باز این خانه را تشكیل می دهند.

خانه سید حسین بهشتی

در تقاطع خیابان های شهرداری و فردوسی شهر قزوین ، خانه سید حسین بهشتی قرار دارد . ضلع شمالی نمای خارجی این بنای قاجاری ، دیواری است كه فضای این خانه را از خیابان جدا می سازد و در دیوار ضلع غربی آن ، دو ورودی هم عرض به صورت شمالی- جنوبی تعبیه شده است.

طرح كلی بنا، مربع شكل با پوشش شیروانی است و درضلع غربی ، نورگیرهایی در ابعاد مختلف دیده می شود . ضلع جنوبی خانه كه مشرف به فضای سبز محوطه داخلی بنا است ، تزیینات چشمگیرتری دارد. این فضا به صورت دو طبقه شامل یك ایوان سرتاسری و مركزی است . از جمله تزیینات آن، نورگیرهایی با پوشش قوسی شكل است.

عمارت باغ سپهدار

این باغ مشجر و محصور به " محمد ولی خان سپهسالار تنكابنی " منسوب و دارای عمارتی دو طبقه با حوض و آب جاری است. این عمارت به اوایل دوران پهلوی تعلق دارد . نمای ضلع شمالی این بنا رو به سمت خیابان فلسطین است.

این عمارت شبیه كوشك ساخته شده و ایوانی دور آن قرار دارد. در طبقه همكف این عمارت ، یك راهرو یا سالن مركزی و تعدادی اتاق با كاربری خدماتی ، و در طبقه بالای آن یك تالار مستطیل شكل كشیده و تعدادی اتاق قرار گرفته است . ضلع شرقی و غربی این بنا دارای هفت ستون و دو ستون مشترك در تقاطع اضلاع است و در اضلاع شمالی و جنوبی آن پنج ستون وجود دارد . همچنین كف عمارت اندكی بالاتر از كف حیاط قرار گرفته است .

خانه اسدی

این خانه صد ساله متعلق به یكی از تجار بزرگ شهر قزوین ، به نام " حاج علی اصغر اسدی" است . خانه اسدی از دو حیاط مجزا با تناسبات مستطیل و نگینی تشكیل شده و 502 متر مربع عرصه و650 متر مربع اعیانی دارد . هشتی ورودی آن مزین به رسمی بندی است وهر دو حیاط ملزمات خانه را به صورت كامل در خود گرد آورده است . فضاهای خانه دارای تناسبات معماری خانه های سنگی قزوین است . از تزیینات بنا می توان به سردر ورودی ، گچبری در نمای داخلی و گچبری رنگی دور قاب آیینه اتاق ها ، اُرسی های چوبی، رسمی بندی و آجركاری های تزیینی در نما اشاره كرد. این خانه در خیابان مولوی محله دیمج قرار دارد.

خانه مرتضوی

خانه شش حیاطه مرتضوی در زمینی به مساحت هزار و پانصد متر مربع در سه طبقه ، در دوره قاجاریه ساخته شد . حیاط بیرونی آن نگین شكل است ، حیاط اختصاصی حسینیه بوده و به طرز زیبایی تزیین شده است . حیاط بیرونی دیگر آن در شمال حسینیه و دیگر حیاط ها مربوط به شترخان  و بخش رعیت نشین است . بنا از آجر و خشت ساخته شده است . تزیینات آجری بازمانده آن حكایت از ظرافت تزیینات معماری این خانه دارد . این خانه در خیابان مولوی محله دیمج قرار دارد.

خانه داعی

این خانه ، كه هم اكنون به مدیریت میراث فرهنگی قزوین تغییر كاربری شده است ، به اوایل دوره پهلوی تعلق دارد . عمارت اصلی بنا مانند عمارت های چهلستون و باغ سپهدار ، عمارتی برونگرا و در دو طبقه ساخته شده است و در مقابل دروازه  درب كوشك قرار دارد .

عمارت شهرداری

این بنا را روس ها در زمان جنگ جهانی دوم به منظور تالار اجتماعات هنری خود ساختند . ورودی بنا دو پله بلندتر از كف حیاط است و به صورت یك ایوان  جلو آمده و دارای شش ستون است . اطاق ورودی - كه از ایوان منشعب می شود - ساده و مربع شكل است و دارای كفی با كاشی هایی به رنگ سیاه و سفید و سقفی ساده وتخت است . اصلی ترین بخش ساختمان ، اتاق مستطیل شكلی به ابعاد تقریبی 19×10متر است. دراین مكان جلسات شهرداری قزوین برگزار می شود.

گراند هتل

گراند هتل از آثار اواخر قاجاریه و قدیمی ترین هتل ایران است و در مجاورت خیابان پیغمبریه شهر قزوین قرار دارد. ورودی اصلی هتل در ضلع غربی بنا قرار دارد وطرفین آن دارای روكوب چوبی است . این ورودی ، به فضای تقسیم كه در طبقه میانی واقع شده ، می رسد. در طرفین این فضا ، تالا ر های ستونداری با سقف طاق قرار گرفته اند . این تالارها از سمت غرب مشرف به خیابان و از سمت شرق به ایوان ستونداری محدود می شوند . فضای تقسیم توسط پلكان چوبی به حیاط و طبقه زیرین هتل راه دارد . این طبقه همكف حیاط  و به صور ت تالاری با ستون های قطور آجری  وبا پوشش طاق است . اتاق های هتل در طبقه اول قراردارند. راه ارتباطی این طبقه از طریق دو پلكان چوبی  تقسیم می شود. در این طبقه هجده اتاق وجود دارد كه از غرب و شرق با ایوان به خیابان و حیاط مشرف می شوند .

خانه فرهنگ امیركبیر

این بنای اواخر دوره قاجاری در انتهای خیابان هلال احمر شهر قزوین قرار دارد و به لحاظ قدمت ، سبك معماری و تزیینات داخلی دارای ارزش تاریخی – فرهنگی است . بنا در سه طبقه در ضلع غربی حیاط  قرار دارد . تعداد شش ستون ، فضای ورودی و ایوان طبقه دوم را تشكیل می دهند. پلكان مركزی داخل بنا، در طبقه دوم به یك راهروی چهار طرفه منتهی می شود . دورتا دور این راهرو را نرده و ستون های تزیینی فرا گرفته است . برخی از اتاق ها نیز دارای تزیینات گچبری با نقش برجسته گل و برگ ، مجلس شكار حیوانات و مجلس بزم و نیز طاقچه های تزیینی است. سقف راهرو به صورت گنبدی كاذب ساخته شده و در بالا دارای یك نورگیر شیشه ای هشت ضلعی است .

منبع: کتاب میراث فرهنگی استان قزوین

تهیه و تنظیم: زهره پری نوش