گل و مرغ در تابلوى هنرایرانى

گفت و گو با «جهانگیر شهدادى» در گالرى نار

گالرى «نار»، اخیراً میزبان تازه ترین آثار «جهانگیر شهدادى» نقاش و مجسمه ساز معاصر بود. وى كه فارغ التحصیل رشته معمارى از دانشگاه تهران (سال ????) است ، فعالیت هنرى خود را علاوه در معمارى بر مبناى علاقه مندى اش به هنر ملى و مذهبى ایرانى پیگیرى كرده و با پژوهش در برخى ریشه هاى تصویرى هنر سنتى كشورمان بر آن بوده تا جست و جوى هویت در هنر ایرانى را در قالب تألیفات (گل ومرغ، دانش سرى و ‎/‎/‎/) و خلق نقاشى دنبال كند. شهدادى كه دوره هایى متنوع از فعالیت هنرى اش مانند تجارب نقاشى نگاتیو تا اجراهاى كوبیسمى در فضاهاى ایرانى و مینیاتورى و نیز خلق تابلو با تركیب بندى هاى مدرن در فضاهاى موضوعى (كارهاى اخیر او) همراه با عرصه هاى بصرى نقاشى ایرانى را پشت سر گذاشته، تا كنون در بسیارى از بى ینال ها و نمایشگاه هاى داخل و خارج كشور مسئولیت داشته و شركت كرده است. با او درخصوص آثار به نمایش درآمده اش، حال و هواى روند تولید و عرضه نقاشى در گالرى هاى داخلى و خارجى به گفت وگو نشستیم كه حاصل آن را در ادامه مى خوانید.

آقاى شهدادى آیا در ارائه آثار جدیدتان به دنبال زدن حرف تازه یا هدف خاصى بودید

این كارها بهار امسال در باغ موزه هم به نمایش گذاشته شد. دلیل نمایش براى من تنها تولید اثر است كه به نظر مردم درآید و هیچ گاه هدفم از نمایشگاه گذاشتن فروش كار نبوده و این در درجه دوم و سوم اهمیت قرار داشته است.

فكر مى كنید به مرحله جدیدى از كار وارد شده اید یا این تابلوها راكمال یافته و چكیده دوره هاى قبلى كارتان مى دانید بااین توضیح كه در آنها دغدغه مفهومى شدن به نظر مى آید.

این كارها عصاره ?? سال كار مداوم نقاشى است و فى البداهه یا خلق الساعه نیست و عصاره تجربه هاى قبلى من است. البته تفاوتى كه وجود دارد آن است كه در كارهاى جدیدم موضوع مهمتر جلوه مى كند،ولى دركارهاى قبلى ام ساخت تابلو اهمیت داشت ولى اینجا موضوع اولین ركن توجه را دارد.

در تركیب بندى كارهاى آخرتان اله مان هاى هنر قدیمى ایرانى را با چه گزینش هایى به كار مى گیرید و اصلى ترین عامل الهام ها یا دریافت هایتان را چه مى دانید

در ?? سال گذشته و به همراه چاپ كتاب همواره روى مفاهیم كار مى كردم و به طور طبیعى درگیر بودن با كلمه در كارم تأثیر گذاشت. پشتوانه عملى كارم تحقیق برپایه هنر ایران بوده و به مفاهیم در پلان اول دراین باره پرداخته شده است.

آیا با به كاربردن عناصر تزئینى مینیاتور و هنر اسلامى و ایرانى، هیچ گاه دغدغه مفهومى شدن آثار را با توجه به حال و هواى عرفانى هنر سنتى ایران در اجراهاى مدرن داشته اید

چون نگاه درازمدت من به هویت هست، از این رهگذر چنین نگاهى در راستاى این تحقیق غیرقابل اجتناب است.

چطور شد كه از میان این همه مؤلفه و ویژگى در هنر ایران به سراغ گل و مرغ رفته اید

بسیار حسى شروع شد موقعیتى بود كه دیدم علائمى این چنین هم هست و وقتى كارهاى اصلى را دیدم ، مانند كسانى كه نقاشى ایرانى را مى شناسند، علاقه مند شدم و تازه متوجه شدم كه چقدر نقاشان جدید و قدیم ایرانى از آن استفاده مى كنند، بدون این كه فكر كنند چرا و این كه از كجا آمده و.‎/‎/ این باعث شد كه كار مطالعاتى وسیعى را دراین باره آغاز كنم كه به تحقیقى ?? ساله منجر شد.

و منشأ پیدایش یا دیده شدن آن در هنر ما از چه زمان هایى بوده است

هنرمندان و نقاشان ایرانى آن را از زمانى كه شكل مى گیرد ، منتقل مى كنند و از بعد از اسلام كه هنر تصویرى شروع شد تا به امروز آن را به گونه هاى مختلف در آثار تصویرى دیده ایم.

به اعتقاد شما نماد گل و مرغ باچه تأثیرى در فرهنگ و هنر ایرانى نمود یافته و شما باچه ذهنیتى از این موضوع در آثارتان بهره مى گیرید

اگر شما به گل و مرغ آثار استادان ایرانى نگاه كنید، دچار احساس ویژه اى مى شوید و كسى كه فرهنگ ایرانى را بشناسد، این احساس در او دوچندان است و من مى خواهم آن حسى را كه یك تابلوى گل و مرغ ممكن است ایجادكند، معنا و معادل تصویرى برایش پیدا كنم. البته در زمانى دیگر، با موضوعاتى دیگر و با معمارى تصویرى دیگر.

فكر مى كنید حاصل این تحقیق بر هنر تجسمى امروز چگونه باشد

به روى بخشى از بالاى جلد كتاب نوشته شده دریچه اى بر زیبایى شناسى ایرانى ‎/ این حسى است كه من دارم و امیدوارم كه این گونه باشد و آرزویم این است كه مشخصات زیبایى شناسى هنر ایرانى را در هنرهاى تجسمى توضیح بدهم و خودم نیز بتوانم به آن نزدیك تر شوم و كارم را با اتكا به كار نظرى و عملى پیش ببرم.

آیا تعمداً به ایرانى بودن اهمیت مى دهید یا مستحیل شدن در این فضاها را براى الهام از ایرانى بودن لازم مى دانید

آنچه من بدان رسیده ام، تفاوت دید است. نگاه من با یك نقاش غربى فرق مى كند. ما دو نوع به جهان نگاه مى كنیم و آن چیزى كه من به طور نظرى و عملى رویش كار مى كنم، شناخت تفاوت دید و نگاه است. ولى هیچ گاه موقع نقاشى كارى را تعمداً انجام نمى دهم و معتقدم اگر برداشتم درست باشد، نگاه من به عنوان یك نقاش ایرانى كارم را نشان خواهد داد. براى هویت هم فكر نمى كنم كه باید به موتیف هاى تاریخى یا اشیاى سنتى موزه اى به طور عمد مراجعه كرد. باید آن حس را پیدا كرد. مثل مدرن نگاه كردن، چون ما هنوز آدم هاى سنتى هستیم اما به طور قرضى عینك مدرن مى زنیم. كشورى كه داراى تاریخ است، مدرن نیست.

این گونه مدرن دیدن را شما قبول دارید

جنبه مثبت یا منفى ندارد كه بخواهیم آن را قبول یا رد كنیم. ممكن نیست از سنت به عنوان الگو حرف بزنیم. در حالى كه خیلى از آن دور شده ایم.

چرا كشور داراى تاریخ نمى تواند مدرن باشد

چون داراى گذشته است، مى تواند متجدد شود، ماهم جدید مى شویم.

آیا آثارتان را محصولى از خاطرات و علایق آموزه هاى تئوریك دانشگاه و یا حتى نحوه اجرا و تكنیك سبك هاى غربى مى دانید یا به درونى كردن این مقاطع در آثارتان معتقدید

من دقیقاً با اعتقاد به این كه بدون شناخت تاریخ و هویت قومى خودم، نمى توانم از طریق چیزهایى كه محیط دانشكده به من مى دهد ، خودم را بشناسم ، كارم را شروع كردم.در مرورى بر آثارم با یك آزمایشگاه نقاشى روبرو مى شوید و هدف من بررسى عملى تصویرى هنر ایران بوده است.

با این وصف آیا غالباً به محتوایى خاص تمركز دارید یا كارتان را بر حسب سرریز كردن احساس یا تعلقات قلبى آغاز مى كنید و بعد به كشف عناصر نقاشانه دست مى یابید

كار نقاشى برنامه ریزى یا نقشه اى از پیش ندارد. من قبل از هر دوره اى، دوره اى افت و خاموشى دارم، در آن دوره كار ذهنى و نظرى مى كنم و بعد یك موقعى احساس مى كنم ذهنم آبستن است و دوره اى را كار مى كنم كه یا كوتاه مدت و یا بلندمدت است و عمیقاً معتقدم كه الهام و اشراق بدون آگاهى و تجربه دقیق آزمایشگاهى نمى توانند كار هنرى به وجود بیاورند.

خلق فضاهاى چندبعدى در آثارتان از تأثیر معمارى در آنها خبر مى دهد ‎/ در این باره توضیح دهید.

معمارى رد پاى غیرقابل انكارى در آثارم دارد. به گفته بسیارى از هنرمندان قرن بیستم، هر نقاش ابتدا باید معمار باشد. به دلیل آن كه معمارى به طور تجربى ذهن را ورزیده مى كند و ابعاد ذهنى را گسترش مى دهد و هنرمند در صورتى كه فقط كار نقاشى بكند با این تجربه آشنا نمى شود.

در تنوع نسبتاً محسوسى در دوره هاى مختلف كارى شما از تجربه اندوزى در آثار نگاتیوى تا استفاده از اجراهاى كوبیسمى و رسیدن به نوعى موضوعیت پردازى ایرانى و رنگ گذارى هاى متفاوت در این دوره ها، بیشتر چه عوامل خودآگاه یا ناخودآگاهى دخیل بوده است

همیشه سعى كرده ام وقتى كارى را شروع مى كنم، ذهنم خالى باشد و بیشتر اوقات اولین چیزهایى را كه به ذهنم مى آید، نقاشى نمى كنم و چون تا به حال خیلى كار دیده ام. وقتى كارى را شروع مى كنم هرجایش آشنایى هایى از دیده هایم بود حذف مى كنم.

این شاید یكى از دلایل دوره هاى متفاوت كارى ام باشد. چون تكرار برایم چیز ناخوشایندى است و البته بخشى از تكرارها در آثار هنرمندان سوغات غرب است و هرگاه نقاشى كارش را تكرار مى كند سعى اش بر این است كه امضایى داشته باشد. مثلاً اگر كار زمینه سیاه من برود در گالرى هاى امریكا سخت است كه كار با زمینه اى متفاوت تر هم راه پیدا كند. گالرى هاى دنیاكار نقاشان جوان را انحصارى مى كند، چون ضرورت بازار این است كه كار شما به امضا تبدیل شود و چنان تكرار شود و ساده باشدكه آدم معمولى بتواند این شباهت را تشخیص دهد.

این مى تواند براى نقاشى آسیب تلقى شود

این سرطان است براى نقاشى نه آسیب. چرا كه هنرمند را از جهش و فعالیت ذهنى باز مى دارد. اهمیت زیاد هنرمندان به بازار از توسعه ذهنى آنان مى كاهد.

به اعتقاد شما در حال حاضر بهترین حالت براى تولید و عرضه اثر هنرى چیست

ایده آل این است كه نقاش به طور مستقل كارش را انجام دهد و تولید ش را براى ارائه به بازار به متخصص و كارشناس تحویل دهد و اعمال نظر كند ، در كشور ما نقاشان حدود ?? سال به بالا هنوز این آزادى را دارندو به آنها این اجازه را مى دهندكه هر كارى كه مى خواهند انجام دهند و گالرى ها هم كارشان را به نمایش مى گذارد. ولى رفتارى كه با نقاشان جوان وجود دارد این گونه نیست و با این رویه هم تولید را انحصارى مى كنند و هم به آنها دستورالعمل كار مى دهند و این همان كارى است كه در غرب هم دارند انجام مى دهند.

و شما چه پیشنهادى براى وضع موجود دارید

در شرایط موجود مسئولیت خود نقاش اضافه مى شود و این مسئولیت آگاهى اوست تا كارش به تولید صنایع دستى تبدیل شود و در طى سال هایى كه كار مى كند، بتوان در آثارش رشد، توسعه، اختلاف نظر و حركت را دید.

منبع : ایران