میزان و معیار شناخت گناهان كبیره از صغیره
در این كه معیار در شناخت گناهان كبیره از صغیره چیست، بین علما، گفتگو و اختلاف فراوان شده، كه در مجموع پنج معیار را بیان كردهاند:
1- هر گناهى كه خداوند در قرآن، براى آن وعده عذاب داده باشد.
2- هر گناهى كه شارع مقدس، براى آن حد تعیین كرده، مانند شرابخوارى یا زنا و دزدى و مانند آن كه تازیانه و كشتن و سنگسار از حدود آنها است و در قرآن به آن هشدار داده است.
3- هر گناهى كه بیانگر بى اعتنایى به دین است.
4- هر گناهى كه حرمت و بزرگ بودنش با دلیل قاطع ثابت شده است.
5- هر گناهى كه در قرآن و سنّت، انجام دهنده آن، شدیداً تهدید شده است.(36)
گناهان كبیره از دیدگاه امام خمینی (ره)
در كتاب تحریر الوسیله امام خمینى (ره) در مورد معیار گناهان كبیره، چنین آمده است:
- گناهانى كه در مورد آنها در قرآن یا روایات اسلامى وعده آتش دوزخ، داده شده باشد.
- از طرف شرع، به شدت، از آن نهى شده است.
- دلیل، دلالت دارد كه آن گناه، بزرگتر از بعضى از گناهان كبیره است.
- عقل، حكم كند كه فلان گناه، گناه كبیره است.
- در ذهن مسلمینِ پایبند به دستورات الهى، چنین تثبیت شده كه فلان گناه، از گناهان بزرگ است.
- از طرف پیامبر اكرم یا امامان (علیهم السلام) در خصوص گناهى تصریح شده كه از گناهان كبیره است.
سپس مىگویند: گناهان كبیره، بسیار است، بعضى از آنها عبارتند از:
1- نا امیدى از رحمت خدا.
2- ایمن شدن از مكر خدا.
3- دروغ بستن به خدا یا رسول خدا (صلّى الله علیه وآله) و یا اوصیاى پیامبر (علیهم السلام)
4- كشتن نا بجا.
5- عقوق پدر و مادر.
6- خوردن مال یتیم از روى ظلم.
7- نسبت زنا به زن با عفت.
8- فرار از جبهه جنگ با دشمن.
9- قطع رحم.
10- سحر و جادو.
11- زنا.
12- لواط .
13- دزدى.
14- سوگند دروغ.
15- كتمان گواهى. (در آنجا كه گواهى دادن واجب است)
16- گواهى به دروغ .
17- پیمان شكنى.
18- رفتار بر خلاف وصیّت.
19- شرابخوارى.
20- رباخوارى.
21- خوردن مال حرام.
22- قمار بازى.
23- خوردن مردار و خون.
24- خوردن گوشت خوك.
25- خوردن گوشت حیوانى كه مطابق شرع ذبح نشده است.
26- كم فروشى.
27- تعرّب بعد از هجرت. یعنى انسان به جایى مهاجرت كند كه دینش را از دست مىدهد.
28- كمك به ستمگر.
29- تكیه بر ظالم .
30- نگهدارى حقوق دیگران بدون عذر.
31- دروغگویى.
32- تكبر.
33- اسراف و تبذیر.
34- خیانت.
35- غیبت.
36- سخن چینى.
37- سرگرمى به امور لهو.
38- سبك شمردن فریضه حج.
39- ترك نماز.
40- ندادن زكات.
41- اصرار بر گناهان صغیره.
اما شرك به خدا و انكار آنچه را كه خداوند دستور داده، و دشمنى با اولیاى خدا، از بزرگترین گناهان كبیره مىباشد.(37)
همانگونه كه بیان شد طبق فتواى امام خمینى(ره) گناهان كبیره، بسیار است و آنچه در بالا ذكر شد قسمتى از آنها است، مثلا توهین به كعبه و قرآن و پیامبر (صلّى الله علیه وآله) و امامان (علیهمالسلام) یا ناسزا گفتن به آنها و بدعت گذارى و ... از گناهان كبیره است.
یك تقسیم بندى دیگر در مورد گناهان
امام على علیه السلام در گفتارى فرمود:
انّ الذنوب ثلاثة... فذنب مغفور و ذنب غیر مغفور و ذنب نرجو لصاحبه و نخاف علیه... ؛ گناهان بر سه گونهاند: گناه بخشودنى و گناه نابخشودنى و گناهى كه براى صاحبش، هم امید(بخشش) داریم و هم ترس از كیفر.
سپس فرمود: «اما گناهى كه بخشیده است، گناه بندهاى است كه خداوند او را در دنیا كیفر مىكند و در آخرت كیفر ندارد. در این صورت خداوند حكیمتر و بزرگوارتر از آنست كه بندهاش را دو بار كیفر كند.
اما گناهى كه نابخشودنى است، حق الناس است یعنى ظلم بندگان نسبت به همدیگر كه بدون رضایت مظلوم بخشیده نمىشود.
و اما نوع سوم، گناهى است كه خداوند آن را بر بندهاش پوشانده و توبه را نصیب او نموده است، و در نتیجه آن بنده هم از گناهش هراسان است و هم امید به آمرزش پروردگارش دارد، ما نیز درباره چنین بندهاى، هم امیدواریم و هم ترسان.(38)
پینوشتها:
1- كافى، ج3، ص 392. به نقل از علامه مجلسى كه او این موارد را از شیخ بهائى نقل نموده است.
2- تحریر الوسیله، ج 1، ص 274- 275.
3- بحارالانوار، ج 6، ص 30.
منبع:
گناه شناسى، محسن قرائتى، تنظیم و نگارش: محمدى اشتهاردى .