دعاهاى حضرت زكریا (علیه السلام) در قرآن

دعا براى درخواست فرزند

زكریّا یكى از پیامبران الهى است. او یك عمر توحید و خداپرستى و پاكى و درستى را تبلیغ كرد و مردم را به راه راست هدایت نمود. آنگاه كه به سنّ پیرى رسید فكر مى‌كرد به زودى مرگ به سراغ او خواهد آمد و در غمى جانكاه فرو رفت.

غم و اندوه زكریا براى آن بود كه فرزندى نداشت و از نزدیكان او هم كسى نبود كه راه او را ادامه دهد و از این نظر بسیار اندوهگین شد كه مشعل هدایتى كه از دیرباز در خاندان او و به دست پدران او بوده است به خاموشى گراید.

پیرى خود و عقیم بودن همسر، او را از چشم داشتن به لطف الهى باز نداشت او این خواسته و آرزوى خود را در موارد گوناگون از خداوند درخواست كرد كه در سه‏ جاى قرآن كریم از آن یاد شده است:

الف) "حنّه" همسر عمران در حال حاملگى نذر كرده بود فرزندى كه به دنیا مى‌آورد خدمتگزار بیت‌المقدس شود. وقتى كه زایمان كرد دختر زایید و گفت: «خداوندا دختر زاییدم ـ گرچه آرزو داشتم پسر باشد ـ و او را مریم نامیدم و از شیطان رجیم به تو پناه دادم.»

خداوند هم نذر او را قبول كرد. زكریا كه شوهر خاله مریم و بزرگِ بیت‌المقدس بود سرپرستى مریم را بر عهده گرفت و او را بزرگ كرد. و در میان مسجد براى او محرابى ساخت كه مریم در آن به عبادت مى‌پرداخت. زكریا هرگاه براى سركشى به مریم به محراب او داخل مى‌شد مشاهده مى‌كرد طعام گوارا و میوه‏هاى غیر فصل نزد مریم موجود است، از مریم مى‌پرسید: «اینها از كجا براى تو آمده است؟»

جواب مى‌شنید: «از جانب خداوند متعال آمده، و خداوند به هر كس خواهد روزى بى‌حساب مى‌دهد.»

در این هنگام، عبادت و معنویت و كمالات مریم، زكریا را تكان داد و با خود گفت: چه مى‌شد من چنین فرزندى داشتم و بلافاصله دست به دعا برداشت و گفت:

سپس در حالى كه در محراب نماز مى‌گزارد؛ فرشتگان الهى به او بشارت دادند كه خداوند فرزندى به نام یحیى كه بزرگ و پاكدامن و پیامبر خواهد بود به تو عطا مى‌كند.

زكریا ناباورانه گفت: «كجا من پسرى خواهم داشت، چرا كه خود پیر و همسرم نازاست؟!»

جواب آمد: «خداوند انجام مى‌دهد آنچه را خواهد.»

ب) در آغاز سوره مریم آمده است: یاد كن رحمت پروردگارت را بر حضرت زكریا. آنگاه كه آهسته پروردگارش را خواند و گفت:

رَبِّ إِنِّى وَهَنَ العَظْمُ مِنِّى وَاشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَیْباً وَ لَمْ أَكُنْ بِدُعائِكَ رَبِّ شَقِیّاً * وَ إِنِّى خِفْتُ المَوالِى مِنْ وَرائِى وَ كانَتِ امْرَأَتِى عاقِراً فَهَبْ لِى مِنْ لَدُنْكَ وَلِیّاً * یَرِثُنِى وَ یَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِیّاً(2)؛ بارالها، استخوانم سست شده و موى سپید، سرم را فرا گرفته است، تاكنون هرگاه تو را خوانده‏ام بدعاقبت نبوده‏ام. من از موالى پس از خود مى‌ترسم، همسرم نیز عقیم است، فرزندى به من عطا كن از جانب خود كه وارث من و وارث آل یعقوب باشد، و او را پسندیده بدار.

از جانب خداوند ندا آمد: «اى زكریا تو را بشارت مى‌دهیم به پسرى كه نامش یحیى است و پیش از این همنامى نداشته است.»

زكریا گفت: «پروردگارا، كجا من پسرى خواهم داشت در حالى كه همسرم نازاست؟»

جواب آمد: «خداى تو این چنین مى‌خواهد و براى او آسان است. پیشتر تو را آفریدم در حالى كه چیزى نبودى.»

خداوند یحیى را با كتاب و حكمت به زكریا عطا فرمود.

ج) در سوره انبیاء، در مقام یاد پیامبران و اشاره به زندگى و بندگى‌شان، آنگاه كه نوبت به زكریا مى‌رسد، خداوند مى‌فرماید: آنگاه كه زكریا پروردگارش را ندا داد و گفت:

رَبِّ لا تَذَرْنى فَرْداً وَ أَنْتَ خیْرُ الوارِثینَ(3)؛ بارالها، مرا تنها نگذار و تو بهترین وارثانى.

و خداوند فرماید: «ما دعاى او را مستجاب كردیم و یحیى را به او بخشیدیم و همسرش را به صلاح آوردیم، آنان در كارهاى خیر شتاب داشتند و با امید و بیم ما را مى‌خواندند و در برابر ما خاشع بودند.»

ذكر چند حدیث

1. در تاریخ آمده است: «رسول خدا (صلّى الله علیه وآله وسلّم) هر گاه حضرت على (علیه السلام) را در جنگ‏ها به میدان مى‌فرستاد دعا مى‌كرد و مى‌گفت: «رَبِّ لا تَذَرْنى فَرْداً وَ أَنْتَ خیْرُ الوارِثینَ»؛ بارالها مرا تنها مگذار ـ یعنى على را از من مگیر ـ و تو بهترین وارثانى.»(4)

2. مرحوم كلینى از حارث نصرى حكایت مى‌كند كه او گوید: «به امام صادق (علیه السلام) گفتم: خاندان من همه منقرض شده‏اند و من هم فرزندى ندارم. (كنایه از این كه به من دعایى تعلیم كن تا به بركت آن فرزنددار شوم).

حضرت فرمود: در سجده بگو: «رَبِّ هَبْ لى مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّیَةً طَیِّبَةً إنَّكَ سَمیعُ الدُّعاء»، «رَبِّ لا تَذَرْنى فَرْداً وَ انْتَ خَیْرُ الْوارِثینَ.»

حارث گوید: من به دستور حضرت عمل كردم و در سجده‏ام این دو آیه را خواندم. خداوند به من دو پسر به نام‏هاى على و حسین عطا كرد.»(5)

3. على بن محمد صیمرى كاتب گوید: «با دختر جعفر بن محمد كاتب ازدواج كردم و او را بسیار دوست داشتم، اما از این ازدواج فرزندى نصیبم نشد. به سراغ امام هادى (علیه السلام) رفتم و داستان خود را براى او باز گفتم. او تبسّم كرد و فرمود: انگشترى فراهم كن كه نگینش فیروزه باشد و بر آن بنویس: «رَبِّّ لا تَذَرْنى فَرْداً وَ أنْتَ خَیْرُ الْوارِثینَ.» صیمرى گوید: به دستور حضرت عمل كردم، یك سال نگذشت كه از آن همسر، پسرى روزى‌ام شد.»(6)

روایات دیگرى هم درباره نحوه طلب فرزند از خداوند آمده است.(7)

پی‌نوشت‌ها:

1- آل عمران/ آیه 38.

2- مریم/ آیات 3 ـ 5.

3- انبیاء/ آیه 89.

4- مروج الذهب، ج2، ص422.

5- كافى، ج6، ص8 / مجمع البیان، ج7، ص61.

6- نور الثقلین، ج3، ص456.

7- كافى، ج6، ص7 ـ 10/ نور الثقلین، ج3، ص456.

منبع:

كتاب دعاهاى قرآن، حسین واثقى.