معرفی قلعه های دیگر استان قزوین

قلعه لمبسر

این قلعه در بخش " رودبار شهرستان " از توابع قزوین و در شمال شرقی روستای " رازمیان " قرار دارد و یكی از مهم ترین قلاع اسماعیلیه در عصر سلجوقی است . در مورد سال ساخت این بنا در هیچ یك از متون تاریخی ذكری به میان نیامده است . این قلعه به دلیل موقعیت خاص خود ، در دوره تسلط اسماعیلیه اهمیت و شهرت بسیار پیدا كرد و پس از قلعه الموت مهم ترین قلعه آن دوره به شمار می رفت . قلعه لمبسر بالای كوه وسیع و مسطحی قرار دارد و به دلیل وجود رودهای اطراف ، در دامنه های غربی ، شرقی و جنوبی ، از سایر رشته كوه های اطراف جدا مانده است . از این رو ، این قلعه حتی از دژ الموت مستحكم تر بوده است ؛ چرا كه از طرفی از سه جهت دارای پرتگاه های مخوف و غیر قابل نفوذ بود و از طرف دیگر وسعت زیاد آن ، اجازه كشت به اهالی آن را داده بود ، در نتیجه امكان محاصره و تصرف آن بسیار دشوار به نظر می رسید . این قلعه ابعادی در حدود 480 متر در جهت شمالی – جنوبی و 190 متر در جهت شرقی – غربی دارد . در قسمتی از سمت شرقی آن ، دیواری عظیم بنا كرده بودند كه حدود ده متر ارتفاع داشت و هم اكنون بخش هایی از بارو ( دیوار ) ی آن باقی مانده است . در سایر قسمت های این قلعه ، به دلیل عدم نفوذ پذیری طبیعی ، برج و بارویی كوتاه تر ساخته بودند . از استحكامات شمالی قلعه كه تنها راه نفوذ و دسترسی به آن بود ، اثری بر جای نمانده است . اما با توجه به آثار باقی مانده ، این بخش مسلماٌ دارای دروازه و برج و باروهای عظیم بوده است . برای ساخت استحكامات این قلعه از مصالح سنگ با ملاطساروج ( مخلوطی است از آهك و خاكستر یا ریگ كه در آب به مرور جذب انیدرید كربنیك كنند و آهكش به صورت سنگ آهك كه محكم و پایدار است در می آید و از آن در جهت ساختن بنا استفاده می كنند. )و ساروج یك پارچه استفاده شده است . آب قلعه از " نینه رود " كه در فاصله دو فرسنگی آن قرار دارد ، تأمین و توسط آبراهه ای كه در دل سنگ حفر شده بود ، در چندین آب انبار ذخیره می شد . همچنین در پایین دیواره شرقی قلعه ، راهروی سرپوشیده ای به عرض نود و پنج  سانتیمتر قرار داشت كه با پله های ناهموار ، ارتفاع صد و نود متری قلعه تا سطح رودخانه را به هم مرتبط می كرد . قلعه لمبسر یكی از قلعه های بزرگ و قابل توجه دفاعی است .

قلعه سمیران

این قلعه مركز حكومت آل جستان و كنگریان و به نوشته " حمدالله مستوفی " جزء قلاع متصرفی اسماعیلیه بود . قلعه سمیران در منطقه ی " طارم " قزوین ، بالای كوهی سنگی قرار دارد و فقط از سمت شمال می توان به آن راه یافت . رودخانه " قزل اوزن " از جنوب این كوه عبور می كند و در آن سوی رود ، ارتفاعات بلند سنگی دیواره مانندی قرار گرفته است . به همین دلیل بیشتر استحكامات این قلعه در سمت شمالی آن ساخته شده است . " ناصر خسرو " نوشته است كه  این قلعه دارای سه حصار است كه هم اكنون دو حصار آن شناسایی شده است . سالم ترین قسمت قلعه ، دیواره شمالی آن است كه چند برج مدور و باروهای كاملاً سالم دارد . ارتفاع این دیواره ، حدود پانزده متر و از سنگ های لاشه و ملاط گچ به ضخامت 40/2 متر شكل گرفته است . همچنین این دیواره دارای یك كلاف چوبی در ارتفاع یك متری است . قسمت غربی قلعه از نظر سبك ساختمانی با بخش شمال شرقی آن متفاوت است . در این بخش فقط بارو به چشم می خورد و برج های مدور دیده نمی شود و با توجه به عدم نفوذ پذیری آن می توان نتیجه گرفت كه داخل آن مسكونی بوده است . در داخل قلعه آثار واحدهای مسكونی قابل مشاهده است ؛ اما امكان تهیه نقشه وجود ندارد . قلعه سمیران نیز مانند سایر دژها و بناهای سبك شهرسازی گذشته ، برای پناه بردن و مقاومت در برابر حملات مختلف ساخته شده بود .

میمون قلعه

این قلعه ی مربع شكل در شهرستان قزوین قرار دارد و با ابعاد تقریبی حدود هفتاد متر ، از خشت های سی سانتی متری ساخته شده است . این بنا دو طبقه دارد . طبقه ی فوقانی آن از یك تالار چلیپایی و اتاق هایی در اطراف تشكیل شده و طبقه زیرین آن شامل یك شبكه راه های ارتباطی است . طبقات توسط پلكانی مارپیچ به هم مرتبط می شوند. نمای این قلعه هشت برجی ، آجری است . از شكل و وضعیت بنا چنین استبناط می شود كه این قلعه ، بنایی نظامی و یا مقر فرماندهی بوده است .

برخی ، این قلعه را از بقایای " مدینه موسی " كه به امر " موسی الهادی " خلیفه عباسی در سال 168 هـ . ق بنا شد و برخی دیگر آن را منسوب به " میمون بن عون كاتب " می دانند. سفالینه های به دست آمده ، قدمت بنا را تنها تا دوره " آل بویه " به عقب می برد.

قزقلعه ( قلعه دختر )

قزقلعه در حوالی ضیاء آباد از توابع شهرستان تاكستان ، روی تك كوهی سنگی قرار دارد و بر تمام نواحی اطراف مشرف است. این قلعه از سه طرف به پرتگاه های  مخوف منتهی و تنها راه دسترسی به آن ، از راه جنوب است . آثار باقی مانده از قلعه بسیار اندك است و نمی توان طرحی از ساختمان آن تصور كرد. از آثار به جای مانده آن ، جرزهای یك چهارطاقی است كه از سنگ و ساروج ساخته شده و طاق آن فرو ریخته است . مشخص نیست كه این چهار طاقی كدام قسمت بنا بوده و فقط می توان احتمال داد كه محل تقاطع دو سرسرای ارتباطی و یا ورودی بنا بوده است . پایه های باقی مانده سترگ این چهار طاقی ، ابعادی در حدود سه متر دارد و فاصله آنها از یكدیگر 80/4 متراست. در برخی از قسمت های این قلعه علاوه بر سنگ ، از آجری مانند آجرهای دوره ساسانی نیزاستفاده شده است .

در هیچ یك از متون تاریخی ، از این قلعه به صورت مشروح سخنی به میان نیامده است و هیچ اطلاعی از گذشته و نحوه زندگی در آن ، در دست نیست؛ ولی باتوجه به سبك معماری بنا ، می توان آن را از آثار اواخر دوره ساسانی یا اوایل اسلام دانست .

قلعه چال ( اندج)

قلعه چال در جنوب شرقی روستای " اندج " ، بر روی یك كوه منفرد ، قرار دارد. سمت جنوب و غرب این قلعه را دره های عمیق احاطه كرده و تنها راه دسترسی به آن از طرف شرق است . در كف دره شرقی آن ، بین این كوه و چند كوه دیگر ، محوطه وسیعی وجود دارد كه پوشیده از قبر است . در این محوطه ، سفالینه های لعاب دار مربوط به قرن های پنجم تا هفتم هـ . ق كشف شده است . در این قلعه ، آثار اندكی از یك برج نگهبانی با سنگ های لاشه و ملاط ساروج ، دیده می شود . سطح قلعه به صورت شیب دار از شمال به جنوب كشیده شده و در جنوب آن یك آب انبار به صورت شرقی - غربی در دل سنگ ایجاد شده است . وسعت قلعه در حدود 70×50 متر است . به نظر می رسد این قلعه به عنوان محل نگهبانی مورد استفاده بوده و قبور موجود در دره های شرقی و شمال شرقی آن ، مربوط به همان افرادی است كه آثارشان را می توان در سطح قلعه دید .

منبع: کتاب میراث فرهنگی استان قزوین

تهیه و تنظیم: زهره پری نوش