درگذشت آلکساندر سولژه نیتسین

آلکساندر سولژه نیتسین رمان نویس و ادیب روس، در شب دوشنبه 14 مرداد 1387(سوم به چهارم اوت 2008) در سن 89 سالگی به دلیل نارسایی قلبی درگذشت.  سولژه نیتسین در سال های دهه 1970  و در اوج جنگ سرد بین شوروی پیشین و ایالات متحده مشهور ترین چهره ادبی بود که غرب از وی در برابر شوروی دفاع می کرد. وی در رمان های متعددی که معروفترین آنها «مجمع الجزایر گولاگ» بود، یکی از نویسندگانی به شمار می آمد که بیشترین تاثیر را در  افشای جنایات استالینی، اردوگاه های مرگ این کشور و سرکوب مخالفان، داشت. همین امر نیز سبب شد که جایزه ادبی نوبل بیشتر با تمایلی سیاسی در سال 1970 به وی تعلق گیرد. درگیری دولت شوروی با وی تا به جایی پیش رفت که در سال سال 1974 از ملیت خود محروم و از کشور اخراج شد و سال ها در تبعید زندگی می کرد. سولژه نیتسین با بازگشت به شوروی و پس از سقوط کمونیسم ایده های خود را که در اصل  بیشتر به روس گرایی افراطی نزدیک بودند، تقویت کرد و  همین امر سبب شد که هر جه بیشتر علیه کشورهای غربی موضع گیری کند  و در کنار این امر در سال های اخیر به ولادیمیر پوتین ؛ برغم آنکه وی آخرین رئیس سازمان پلیس مخفی شوروی ، ک.گ. ب، بود، نزدیک شود. در حقیقت گفتمان ناسیونالیستی پوتین هر چند بیشتر  نمایی ظاهری بر یک مافیای اقتصادی قدرتمند به شمار می آید، تلاش دارد روس گرایی و بازسازی قدرت روسیه پادشاهی را هدف بگیرد بدون آنکه  سرخوردگان  رژیم کمونیستی را نیز از خود براند. این تضاد البته  از دید بسیاری از ناظران بیرونی پنهان نمی ماند، اما استراتژی ای زیرکانه ای برای بازسازی روسیه به مثابه یک ابر قدرت است. در این بازی سولژه نیتسین که در سال های آخر عمر هر چه بیش از پیش  تمایلات شوینیستی و روس گرایانه را در خود تقویت می کرد به سهولت می توانست شرکت داده شود، هم از این رو بود که پوتین در بهار گذشته مدالی در تقدیر از نویسنده روس به وی تقدیم کرد.  در تاریخ ادبیات جهان سولژه نیتسین برغم ارزش ادبی غیر قابل تردید آثارش، نمونه ای روشن از  دستکاری ادبیات به وسیله سیاست به شمار می رود. با این وصف این را نیز نباید فراموش کرد که سولژه نیتسین  هر چند کمتر در آثارش بلکه بیشتر در موضع گیری هایش کاملا در خط  شوینیسم روسی ای قرار می گیرد که ریشه های آن به پیش از انقلاب اکتبر و تزاریسم  برگشته و پس از انقلاب نیز چه در دوره لنین، چه به ویژ در دوره استالین و جنگ جهانی دوم و چه در جنگ سرد ادامه یافت. امروز همین شوینیسم پس از قدرت گیری دوباره پوتین  در حال  اوج گیری است و در همین روند دور کردن روسیه از یک دموکراسی واقعی و مبتنی بر واقعیت این کشور یعنی کشوری با صدها قومیت و زبان و فرهنگ متفاوت که قرن ها است زیر فشار و حاکمیت قدرتمند روس ، موقعیت هایی گاه بسیار  فاجعه بار ( همچون چچن)  را تجربه می کنند. یکی از تراژدی های زندگی سولژه نیتسین نیز آن بود که نسل جوان ادبیات روسیه ، دقیقا به دلیل همین مواضع، چندان تمایلی به نزدیکی با میراث ادبی او نداشتند.

به نقل از سایت انسان شناسی و فرهنگ