تبیان، دستیار زندگی
1 تیر 1360 دیباچه تاریخچه ی تبلیغ تعریف تبلیغ امام خمینی قدس سره و مسأله ی تبلیغات روند شكل گیری سازمان تبلیغات اسلامی تصویب وظایف اساسی سازمان تبلیغات اسلامی وظایف اساسی سازمان تبلیغات اسلامی «وَ لْْتَكُنْ مِنْكُمْ اُمَّةٌ ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تأسیس سازمان تبلیغات اسلامی

1 تیر 1360

دیباچه

تاریخچه ی تبلیغ

تعریف تبلیغ

امام خمینی قدس سره و مسأله ی تبلیغات

روند شكل گیری سازمان تبلیغات اسلامی

تصویب وظایف اساسی سازمان تبلیغات اسلامی

وظایف اساسی سازمان تبلیغات اسلامی

«وَ لْْتَكُنْ مِنْكُمْ اُمَّةٌ یَدعْونَ اِلیَ الْخَیرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اوُلئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»

(ما) معتقدیم این مجموعه ای كه امروز به عنوان سازمان تبلیغات اسلامی گردِ هم آمده اند، بالاترین و مهمترین و منسجم ترین مجموعه ای هستند كه در طول تاریخ تبلیغاتمان داشته ایم.

چهره ی نورانی اسلام را برای جهانیان روشن نمایید كه اگر این چهره با آن جمال جمیل كه قرآن و سنت در همه ی ابعاد به آن دعوت كرده اند، از زیر نقاب مخالفان اسلام و كج فهمی های دوستان خودنمایی نماید، اسلام جهانگیر خواهد شد.

«مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای»

رشد، شكوفایی و توسعه ی فرهنگ ها به تناسب و گستره ی اوجی است كه از حصارها، محدودیت ها و مرزهای جغرافیایی می گیرند. یك مكتب و ایدئولوژی به همان میزان می تواند از قدرت و قدمت بیشتری بهره مند باشد كه بتواند در میدان حضور، با ملل و مردم بیشتری از جوامع بشری، ارتباط برقرار كند. امروزه گرچه حقّانیت مكاتب و فرهنگ ها را با میزان گستره ی جغرافیایی، حضور آنها در میان ملل و اقوام مختلف نمی توان محك زد، اما یك مكتب و ایدئولوژی، اگر برای ایجاد چنین ارتباط و موقعیتی جهش و اوج نداشته باشد، مسلماً در همان خاستگاه خود، در برابر امواج تهاجم فرهنگ های بیگانه دچار نابودی تدریجی خواهد شد. بر همین اساس مقوله ی تبلیغ و پیام رسانی در متن و شأن رسالت انبیا و پیروان صالح آنان به مثابه یك اصل و ضرورت اجتناب ناپذیر عینیّت پیدا كرده است، تا مشعل هدایت در جوامع بشری، جاودان و تحقق علّت نهایی آفرینش تأمین شود.

تبلیغات، به معنای مجموعه ی اعمال گفتاری، نوشتاری، رفتاری و تصویری است كه به منظور نفوذ و تأثیر گذاری در شخصیت، افكار، عقاید و احساسات مخاطبان سازماندهی می شود و برای جهت بخشیدن به آنان در راستای هدف و مقصدی مشخص، هویت پیدا می كند.

تبلیغات در بینش و فرهنگ اسلامی از جایگاه رفیع و ویژه ای برخوردار است. امام راحل «قدس سره» تبلیغات را از اصول بسیار مهم اسلام عزیز معرفی نموده اند. این اصل و ضرورت مهم، همان شناساندن خوبی ها و تشویق به انجام آنها و ترسیم بدی ها و نشان دادن راه گریز و منع از آنها است.

تاریخچه ی تبلیغ:

تاریخ، یعنی بُعد زمانی، تبلیغ را نمی توان از تاریخ حیات انسان تفكیك كرد. تبلیغات با نقطه ی آغازین خلقت انسان و هبوط آدم بر زمین پیوند دارد، چرا كه انسان از یك سو، دارای فكر و اعتقاد است و از سوی دیگر، مصالح حیاتی ویژه ای دارد كه این دو، اشكال گوناگون شخصیت مادی و معنوی او را تشكیل می دهند. به علاوه ، میل به نفوذ و عشق به بقای شخصیت و دفاع از مصالح فردی و اجتماعی از فطرت هایی است كه از خصیصه ی «حب ذات»  سرچشمه می گیرد. با توجه به این مقدمه ی كوتاه، طبیعی است كه انسان برای منتقل كردن تفكرات و معتقدات، یعنی: بخشی از وجود خویش و دیگر ایده ها و سَمْبُل ها كه با مصالح زندگیش گره خورده است، تلاش كند و در راه گسترش آنها كه نهاد «شخصیت ادبی» اوست، از هر وسیله ی ممكن یاری جوید. این همان تبلیغ است، یعنی رساندن و منتقل كردن افكار، عقاید و بازگو كردن ایده ها برای دیگران و سعی در گسترش آنها و جاودانه ساختن خود از این طریق. به عبارت دیگر، تبلیغ از حیات فكری و ادبی و مصالح حیاتی انسان سرچشمه گرفته است و از آن جدا شدنی نیست و علی رغم تحول و تطور وسایل ارتباطی و خبررسانی و تبلیغی كه در روند زمان، نشیب و فراز فراوان داشته و دارد؛ اصل تبلیغ با اهدافی گوناگون ثابت و همیشگی است.

از این خصیصه ی عمومی كه بگذریم، پای معتقدات مذهبی در مسأله ی تبلیغ به نحو دیگری به میان می آید، چرا كه در دین، رساندن پیام الهی، به عنوان یك تكلیف مطرح است و بر این اساس و با توجه به این كه دین و عقاید مذهبی نیز همواره ملازم با انسانها بوده اند، نتیجه می گیریم كه تبلیغ در چارچوبه ادیان و مذاهب، پا به پای سیر تكاملی اندیشه ها و معتقدات انسانی، بخشی از فعالیت های مذهبی را به خود اختصاص داده است. علی علیه السلام درباره ی عهد و میثاق الهی با فرزند آدم، در ابلاغ رسالت خداوندی می فرماید:

«خداوند سبحان از فرزندانِ آدم پیامبرانی را برگزید و از آنان بر وحی و تبلیغِ رسالت، پیمان گرفت تا رسم امانت نگه دارند. آن گاه كه بیشتر مردم عهد خدا را دگرگون ساخته و حق او را نادیده انگاشته و شریكان به او نسبت دادند  و شیاطین با نیرنگ راه پرستش حق را بر آنان بستند، پس خدا، رسولان خود را به سوی آنان گسیل داشت و پیام آوران خود را پیاپی فرستاد تا از مردم پایبندی به فطرت را بخواهند و نعمت های فراموش شده ی خدا را به یادشان آورند و با تبلیغ حجت را بر آنها تمام كنند و گنجینه های عقل ها را برانگیزند و آیات قدرت خداوندی را به آنها نشان دهند.»

این گفتار ارزشمند، رسالت الهی پیام آوران خدا را در طول تاریخ حیات انسان و آن گاه كه انسان ها به راه انحراف كشیده می شدند، شیاطین انس و جن، راه را بر بنی آدم قطع می كردند، بیان می دارد و تأكید می كند كه رسالتِ تبلیغ حقیقی است، هم پای فطرت و هم دوش با احكام عقل و هم جهت الهی و رمز رشد و تعالی كاروان انسانی در گستره ی زمان و بستر خاك...

تعریف تبلیغ:در مفهوم كلی آن، عبارت است از:

رساندن پیام به دیگری از طریق برقراری ارتباط، به منظور ایجاد دگرگونی در بینش و رفتار او، و بر سه عنصر اصلی، پیام دهنده، پیام گیرنده و محتوای پیام، مبتنی است. یا به عبارت دیگر، تبلیغ عبارت است از روش یا روش های به هم پیوسته (در قالب یك مجموعه)، برای بسیج و جهت دادن به نیروهای اجتماعی و فردی از طریق نفوذ در شخصیت، افكار، عقاید و احساسات آنها، به منظور رسیدن به یك هدف مشخص، كه این هدف ممكن است سیاسی، نظامی، فرهنگی و ... مشروع و یا نامشروع باشد.

تعریف تبلیغ در اسلام معنی و مفهوم خاصی پیدا می كند. با كمی تأمل در آیات الهی، چنین به دست می آید كه تبلیغ عبارت است از:

رسانیدن پیام خداوند به مردم به عنوان یك تكلیف اسلامی.

و محتوای پیام عبارت است از:

رسالت و دستورات آسمانی با هدف اتمامِ حجت و هدایتِ انسانها به سوی كمال.

این تبلیغ بر اساس حكمت و مبانی منطقی و به دور از تحریف و خلاف گویی صورت می پذیرد.

امام خمینی قدس سره و مسأله ی تبلیغات

«مسأله ی تبلیغات یك امر مهمی است كه می شود گفت كه در دنیا در رأس همه ی امور قرار گرفته است و می توان گفت كه دنیا بر دوش تبلیغات است و ... توجه داشته باشید كه بالاترین چیزی كه می تواند این انقلاب را در این جا به ثمر برساند و در خارج صادر كند، تبلیغات است، تبلیغات صحیح. آن چه كه هست، هیچ مبالغه نكنید. ما متاعمان یك متاعی است كه محتاج به مبالغه نیست... باید با تبلیغات صحیح، اسلام را آن گونه كه هست، به دنیا معرفی نمایید... برای خدا تبلیغات كنید كه تبلیغات امر مهمی است. به همان اندازه كه تبلیغات برای  مستكبرین و زورگویان مضرّ است، به همان اندازه و یا بیشتر برای مستضعفین مفید است…

... سلاح تبلیغات بُرنده تر از كاربرد سلاح در میدانهای جنگ است...»

روند شكل گیری سازمان تبلیغات اسلامی

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، نهاد شورای عالی تبلیغات اسلامی در اول تیر 1360، به صورت نهادی منسجم ، مستقل و وابسته به ولایت فقیه، با اراده ی امام «قدس سره» و به منظور پرداختن به امر تبلیغات به وجود آمد.

«تبلیغات دینی مردمی، سازماندهی و هدایت نیروهای مؤمن و تشكل های مردمی و ایجاد شبكه های وسیع ارتباطی با حزب الله، احیا، اشاعه ی معارف، فرهنگ و تاریخ شیعه، تنویر افكار عمومی در مقابله با تبلیغات سوء تهاجم فرهنگی دشمنان، رفع نیازهای فرهنگی اقشار جامعه به ویژه جوانان، تدوین و انتشار كتب، جزوات  نشریّات مناسب به منظور معرفی علوم، معارف فرهنگ، تمدن اسلامی و تبیین مواضع انقلاب اسلامی، سازماندهی و اعزام مبلّغ و مربّی دینی به داخل و خارج آن» از متن انقلاب متولّد شد و در گذرگاه های حسّاس و خطیر سال های گذشته كه سرشار از بحران و توطئه، همراه با دسیسه و تهاجمات مختلف دشمنان اسلام در حذف انقلاب و فرهنگ اسلام ناب محمّدی بوده است، نضج گرفت و رشد كرد و بزرگانی چون آیات عظام جنتی، مهدوی كنی و امامی كاشانی و نیز شهیدان گران قدری چون، حجت الاسلام حقانی و ... در این مسیر زحمت های فراوانی كشیدند. این نهاد انقلابی در سیر تكاملی خود، در 14/1/1368، با دست خط مبارك امام خمینی «قدس سره» به سازمان تبلیغات اسلامی تغییر نام یافت و آیت الله جنتی از سوی ایشان به ریاست این سازمان برگزیده شد.

امام خمینی «قدس سره» در حكمی خطاب به ایشان فرمودند:

«… من امیدوارم با تلاش پیگیر و با استفاده از همه ی نیروهای مؤمن به انقلاب و اسلام، از عهده ی این مهم برآیید.

تبلیغات كه همان شناساندن خوبی ها، تشویق به انجام آن، ترسیم بدی ها و نشان دادن راه گریز و منع از ان است، از اصول بسیار مهم اسلام عزیز است.

ان شاءالله، در محدوده ی توانتان، نقاط كور و مجهول را برای مردم شریف ایران و جهانِ اسلام باز و روشن نمایید و چهارچوب اسلام ناب محمّدی كه در ترسیم قهر و خشم و كینه ی مقدّس و انقلابی علیه سرمایه داری غرب و كمونیزم متجاوز شرق است و نیز راه مبارزه علیه ریا، حیله و خدعه را به مردم و به ویژه جوانان سلحشورمان نشان دهید.

این مسأله كه، نظام در اهداف خود جدی است و با هیچ كس شوخی ندارد و در صورت به خطر افتادن ارزش های اسلامی، در هر موقعیت قاطعانه برخورد می نماید، باید به عنوان یك اصل خدشه ناپذیر برای تمامی دست اندركاران و مردم تبلیغ گردد…»

تصویب وظایف اساسی سازمان تبلیغات اسلامی

پس از ارتحال امام «قدس سره» و پایان هشت سال دفاع مقدس، ضرورت گسترش فعالیت های فرهنگی و تبلیغی دو چندان شد و رهبر آگاه و دلسوز انقلاب اسلامی در دیدار با مبلّغان و مسؤولان و كارگزاران فرهنگی كشور، برای تبلیغ و استفاده از ابزارهای نوین تبلیغ تأكید داشته اند تا آن كه در تاریخ 11/4/71، مقام معظم رهبری هیأت امنا انتخاب فرمودند و در تاریخ 8/4/71، حجت الاسلام والمسلمین محمّدی عراقی را به عنوان رئیس سازمان تبلیغات اسلامی منصوب نمودند.

از اقدامات اولیه ی هیأت امنا، تصویب وظایف اساسی سازمان بود كه توسط مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای در تاریخ 26/12/1371، به سازمان تبلیغات اسلامی ابلاغ شد.

وظایف اساسی سازمان تبلیغات اسلامی

وظایف سازمان در 21 مورد به شرح زیر تدوین شده است:

1- سیاست گذاری، برنامه ریزی، هدایت، سازماندهی، پشتیبانی و نظارت بر تبلیغات دینی مردمی .

2- زمینه سازی برای سازمان یافتن نیروهای مؤمن و پیدایش تشكّل های لازم و برنامه ریزی و هماهنگی به منظور تقویت و هدایت مداوم انجمن های اسلامی و جمعیت های مشابه و نظارت بر فعالیت آنها در جهت ارتقا كیفیت حضور نیروهای حزب الله در صحنه های فرهنگی و اجتماعی.

3- تلاش در جهت احیا و اشاعه ی معارف، فرهنگ و تاریخ تشیّع، از همه ی راه های ممكن با تأكید بر وحدت تمام مذاهب اسلامی و حراست از آن، با همكاری مراجع و نهادهای ذی ربط.

4- تحقیق و بررسی در خصوص تبلیغات سوء و تهاجم فرهنگی دشمنان و شناسایی و تحلیل ترفندهای تبلیغی علیه اسلام و انقلاب اسلامی با هماهنگی سایر دستگاه های ذی ربط و ارائه ی سیاست های لازم در جهت خنثی سازی آنها و تنویر افكار عمومی.

5- انجام مطالعات راهبردی و بررسی های كاربردی در زمینه ی نیازهای فرهنگی اقشار مختلف جامعه، به ویژه جوانان و طراحی برنامه ها و شیوه های تبلیغی نوین و اصلاح و احیای روش های سنتی در تبلیغات اسلامی.

6- تدوین و انتشار كتب و نشریّات مناسب و ضروری به منظور معرفی فرهنگ و تمدن اسلامی و تبیین مواضع انقلاب اسلامی و انجام پژوهش های لازم به ویژه در زمینه ی نظام تربیتی، مبانی سیاسی، اقتصادی، فرهنگی حكومت اسلامی و حمایت از پژوهشگران متعهد.

7- تلاش در جهت هدایت افكار عمومی با استفاده از رسانه های همگانی و فعالیت مستقیم رسانه ای در صورت لزوم.

8- شناسایی، معرفی آثار نمونه فرهنگی، هنری افراد و شبكه های تبلیغی – مردمی جامعه ی اسلامی، تهیه، عرضه ی فرآورده ها و آثار نمونه ی فرهنگی – هنری در جهت ارائه ی الگوهای مناسب هنرمندان متعهد و انقلابی و حمایت از آنان.

9- برنامه ریزی، زمینه سازی و انجام اقدامات لازم برای هر چه فعالتر شدن افراد تأثیر گذار، مانند، روحانیون، دانشگاهیان، معلّمان و هنرمندان، در جهت رشد فرهنگ اسلامی و مقابله با آثار نامطلوب فرهنگ های بیگانه .

10- برنامه ریزی، نظارت و هماهنگی در برگزاری هر چه بهتر مراسم و شعائر انقلابی و دینی در داخل و خارج از كشور با مشاركت كلیه ی نهادهای مردمی و دولتی.

11- همكاری با وزارتخانه ها، دستگاه های دولتی و وابسته به دولت و نهادهای انقلابی به منظور تعمیق و گسترش فرهنگ و معارف اسلامی در محیط سازمان های دولتی و نهادهای انقلابی.

12- تأسیس و اداره ی مؤسسات آموزشی و مراكز دانشگاهی در جهت تربیت مبلّغان كارآمد، هنرمندان متعهد و مربیان دینی .

13- تأسیس مراكزاطلاع رسانی تخصصی، تبلیغی و دینی.

14- سازماندهی و اعزام مبلّغ در سراسر كشور، به ویژه مناطق محروم با همكاری روحانیت و مردم.

15- سازماندهی و اعزام مبلّغ و مربّی دینی، به خارج از كشور با همكاری مراجع ذی ربط.

16- هدایت و حمایت انجمن های اسلامی و تشكل های اسلامی – مردمی خارج از كشور و نظارت بر آنها.

17- برنامه ریزی فرهنگی و تبلیغی جهت ایرانیان و علاقه مندان فرهنگ فارسی در خارج از كشور، با تأكید بر خدمات متقابل اسلام و ایران، با همكاری و هماهنگی مراجع ذی ربط.

18- برگزاری كنفرانس ها، جشنواره ها و نمایشگاه های بین المللی مردمی در داخل وخارج از كشور، به منظور تعمیق و گسترش معارف اسلامی و فراهم كردن زمینه ی شركت هنرمندان و شبكه های تبلیغی – مردمی در كنفرانس ها، نمایشگاه ها و جشنواره ها ی فرهنگی.

19- انجام همكاری های فرهنگی – تبلیغی با مراكز اسلامی و فرهنگی داخل كشور و مراكز اسلامی و فرهنگی خارج از كشور در راستای اهداف سازمان و به منظور تأمین ارتباط افراد و مراكز اسلامی و فرهنگی  - مردمی داخل كشور با سایر ملل و ایجاد زمینه های فرهنگی برای تألیف قلوب آنان با هماهنگی سایر مراجع ذی ربط.

20- نظارت بر ترجمه ی متون دینی و تعیین ضوابط و مقررات مربوط به تهیه، ترجمه و انتشار این متون جهت بهره برداری در خارج از كشور.

21- نظارت بر چاپ و نشر قرآن كریم و انجام فعالیت های قرآنی از طریق تربیت مربّی، تدوین جزوات آموزش و همكاری با وزارتخانه های ذی ربط، جهت گسترش آموزش و معارف قرآن كریم.