نقش تغذیه در التهاب مفاصل (2)

در ادامه مطلب " نقش تغذیه در التهاب مفاصل " دکتر احمدرضا درستی متخصص تغذیه توضیح می دهند:

آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید یک بیماری ناتوان‌کننده و پیشرونده با اثرات سخت و شدید شخصی، اجتماعی و اقتصادی است که با درد، سفتی و تورم در ناحیه مفاصل همراه است. گاهی بیماری بهبود مختصری یافته و گاه تشدید می ‌شود.

شیوع بیماری در زنان بیش از مردان است. گرچه اوج ظهور بیماری در سنین 45- 20 سالگی است، اما اغلب افراد در سنین 30- 20 سالگی درگیر می ‌شوند. گرچه تمام مفاصل می ‌توانند گرفتار شوند، ولی به نظر می ‌رسد که مفاصل کوچک از قبیل مفاصل انگشتان دست بیشتر مبتلا می ‌گردند. گاهی پروتئینی از جنس آنتی‌بادی در گردش خون افراد(قبل از ظهور علائم بیماری) دیده می‌ شود که به آن فاکتور روماتوئید گفته می ‌شود. به نظر می ‌رسد که آرتریت روماتوئید توسط یک ویروس و یا استرس‌های دائمی(مثلاً در اثر چاقی) و یا در اثر انجام ورزش نامناسب شدید ایجاد می شود. مشاهده شده نوشیدن قهوه‌ای که کافئین آن گرفته شده با شروع این بیماری ارتباط دارد. گرچه شیوع آرتریت روماتوئید از استثوآرتریت کمتر است، اما می‌ تواند، شدیدتر از آن باشد. شایع‌ترین بافت‌های درگیر عبارت‌اند از: بافت همبند، عروق خونی، غضروف، استخوان، تاندون‌ها، لیگامان‌ها و همچنین غشاهایی که سطوح مفصلی را می ‌پوشانند.

درمان تغذیه‌ای:

تظاهرات مفصلی و خارج مفصلی آرتریت روماتوئید وضعیت تغذیه‌ای مبتلایان را به چند طریق تحت تأثیر قرار می ‌دهد. درگیری مفصل‌های کوچک و بزرگ ممکن است توانایی انجام فعالیت‌های روزمره زندگی(از قبیل خرید ، تهیه و خوردن غذا) را محدود کند. درگیری مفصل چانه می‌ تواند بر توانایی جویدن و بلع غذا تأثیر بگذارد. در ضمن تغییراتی نیز در حس چشایی اتفاق می‌افتد که موجب خشکی دهان ، مخاط بینی و حلق و در نتیجه اشکال در بلع وکاهش هضم و جذب می‌ شوند. روندهای التهابی می‌ توانند متابولیسم را افزایش دهند، در نتیجه نیاز به غذا نیز افزایش می‌ یابد. ارزیابی جامع تغذیه‌ای بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید ضروری است. معاینه فیزیکی می ‌تواند علائم کمبود غذایی را مشخص کند. گاهی نسبت به برخی غذاها نیز آلرژی وجود دارد. بررسی تغییرات وزن بیمار در طول زمان یکی از روش‌های مناسب برای ارزیابی وضعیت تغذیه فرد است. ممکن است بیماران به ظاهر چاق باشند ولی دریافت ویتامین آنها نامناسب بوده و فقر دریافت مواد غذایی داشته باشند. وقتی که دریافت غذایی کم باشد، ممکن است تغذیه وریدی یا از طریق لوله‌ دهانی – معدی مورد نیاز باشد. حمایت‌های غذایی در منزل نیز برای موارد مزمن سودمند است.

لازم است مقدار انرژی مورد نیاز این افراد محاسبه شود. برای این کار با استفاده از فرمول هریس بندیکت مقدار انرژی متابولیسم پایه، محاسبه و با استفاده از جداول تعیین مقدار انرژی، مقدار انرژی مورد نیاز در حالت استراحت به دست می ‌آید. طی دوره فعال بیماری، متابولیسم افزایش می ‌یابد و در نتیجه انرژی زمان استراحت نیز 35/1- 14/1 برابر نسبت به حالت عادی افزایش می‌ یابد. بیمارانی که حرکت محدود دارند 2/1 برابر و آنها که فعالیت‌ فیزیکی بیشتری دارند، تا 3/1 برابر انرژی زمان استراحت خود به انرژی نیاز دارند.

نیاز پروتئینی افراد با تغذیه خوب در حد توصیه معمول(RDA) و همچنین متناسب با سن و جنس آنان می ‌باشد. مطالعه‌ای نشان داده است که در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید تجزیه پروتئین کلی بدن(بدون در نظر گرفتن سن) افزایش یافته و با عوامل دیگری از جمله هورمون رشد، گلوکاگون و تولید فاکتورنکروز کننده تومور ارتباط دارد. نیاز پروتئینی بیمارانی که تغذیه نامناسب داشته یا در فاز التهابی بیماری می ‌باشند، در حدود 2- 5/1 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز افزایش می ‌یابد.

تولید اکسیژن فعال عامل مهمی در تکامل و بقای آرتریت روماتوئید می‌ باشد. رژیم‌های کم چربی به سطوح پایین سِرُمی ویتامین‌های A و E منجر می ‌شود و عملاً پر اکسیداسیون لیپیدها و تولید ایکوزانوئیدها را تحریک کرده و باعث تشدید بیماری می ‌گردد. به جای حذف چربی، احتمالاً تغییر نوع چربی رژیم سودمندتر است. اسیدهای چرب امگا – 3 (چه در فرم قرص و چه به شکل روغن) برای کنترل آرتریت روماتوئید مصرف می‌ شوند که به دلیل نقش ضد التهابی آنهاست. برخی دیگر از روغن‌های دریایی و تعدادی از روغن‌های گیاهی (مثل روغن زیتون) اثرات ضد التهابی غیرمستقیم (احتمالاً به واسطه پروستاگلاندین E I) دارند.

مطالعات نشان داده که ویتامین E علاوه بر اسیدهای چرب امگا- 3 و امگا- 6، ممکن است با کاهش سیتوکین‌های پیش التهابی و میانجی‌های لیپیدی بر تولید سیتوکین‌ها و ایکوزانوییدها نیز تأثیر داشته باشد. سلنیوم در برخی مطالعات، خواص بالینی خاصی را نشان نداده ولی در برخی جوانان مبتلا به آرتریت، غلظت سِرُمی سلنیم در مقایسه با افراد سالم کمتر بود. بنابراین ممکن است در مواردی که دریافت غذایی این ماده در حد مطلوب نیست، مکمل‌های غذایی سودمند باشند.

مطالعات انجام شده در اروپا نشان داد درد در بیمارانی که با ویتامین E و سایر آنتی اکسیدان‌ها درمان شده‌اند، کاهش چشم‌گیری داشته و در اغلب بیماران دریافت غذایی کلسیم، منیزیم، روی، سلنیوم، اسیدفولیک،ویتامین E و ویتامین B6 کمتر از  RDA(استاندارد مقادیر توصیه شده مواد مغذی Recommended Dietary Allowances ) بود. وقتی بیماری متابولیک استخوان مانند استثوپروز(پوکی استخوان) و استثومالاسی(نرمی استخوان) نیز وجود داشته باشد، باید مکمل یاری با کلسیم و ویتامین D انجام شود. نتایج مطالعات حیوانی نقش ویتامین D و کلسیم را در درمان آرتریت روماتوئید و لوپوس اریتماتوز نشان می‌ دهد. ممکن است در آرتریت روماتوئید زمانی که مقدار فولات دریافتی کم باشد، داروی متوتروکات موجب افزایش مقدار هموسیستئین شود. بنابراین توجه خاص به دریافت فولات، ویتامین B6 و B12 در بیماران آرتریت روماتوئید ضروری است. در بیماری آرتریت روماتوئید نیاز ویژه‌ای به مکمل درمانی با آهن وجود ندارد.

داروهای گیاهی و درمان‌های مکمل

اغلب شیوع استفاده از درمان‌های مکمل در بیماران مبتلا به حالت مزمن آرتریت روماتوئید بالا است. یکی از درمان‌هایی که به طور بالقوه در درمان این بیماری مفید است، درمان گیاهی می ‌باشد. با وجود این، به مسمومیت‌زایی آنها نیز باید توجه شود، چرا که FDA  ( اداره غذا و دارو )اطلاعات اندکی در مورد درمان‌های گیاهی ارائه کرده است. ممکن است اسید گامالینولینک (GLA) که بدن آن را برای تولید پروستا گلاندین‌های ضد التهابی مورد استفاده قرار می ‌دهد، درد، سفتی صبحگاهی و حساسیت مفاصل را(بدون عوارض جانبی جدی) کاهش دهد. مطالعات بیشتری برای تعیین مقدار مصرفی و مدت درمان با آن مورد نیاز است.