راه درست

كلام امیر كلام

لا یَسْتَقیم ایمان عَبْدٍ حَتّی یَسْتَقیم قَلْبُه وَ لا یَسْتَقیم قَلْبُه حَتّی یَسْتَقیم لِسانُه

ایمان هیچ كسی صاف‌ و درست نمی شود تا اینكه قلبش درست شود، و قلب اوصاف‌ و درست نمی شود تا اینكه زبانش درست شود.

در این حدیث شریف امام علیه‌السلام نشانه‌های دستیابی به گوهر حقیقی ایمان را مرحله به مرحله آموزش داده‌اند. صرف اعتقاد به خدا نشانه ایمان كامل نیست بلكه ایمان حقیقی مانند درختی است كه شاخه‌اش از خانه قلب پاك بیرون می‌اید و میوه‌ این شاخه زیبا؛ زبان پاك و سخنان سنجیده و حكیمانه است.

ایمان صرفاً به باور قلبی منحصر نمی‌شود، ولی صاف ‌بودن انسان، زیربنا و ریشه ایمان است. اگر ظواهر و رفتار كسی درست و شایسته باشد ولی دل او از معرفت و عشق‌ به خدا خالی باشد، این رفتار، چندان ارزشی نخواهد داشت. تاكیدات مكرر بر این نكته كه «ارزش عمل، به نیّت و انگیزه آن عمل وابسته است»، از همین حقیقت سرچشمه می‌گیرد. نیّت و انگیزه عمل، همان ریشه عمل است كه امری قلبی و درونی است و برای دیگران به راحتی قابل كشف‌ نیست. تا وقتی دل انسان، از شرك‌ و ریأ و دنیاطلبی پاك‌ نشود، نمی‌تواند به صاف ‌شدن دل برسد. البته از دل پاك‌، جز رفتار صحیح و شایسته سر نمی زند، و اگر درون انسان به حدّ استقامت برسد، آنچه از درون می تراود ـ كه همان عمل و رفتار انسان است ـ مستقیم و صحیح خواهد شد.

قلب و دل انسان، زمانی درست می‌شود كه زبان و گفتار انسان، درست شود. زبان، گویای آن چیزی است كه در دل است و بنابراین ارزش انسان، نهفته درگفتار او است. پُرگویی نشانه كم خردی است و كم گویی موجب كاستن از اشتباهات انسان می‌شود. سخن همچون دارو است كه به هنگام ضرورت و به قدر نیاز باید گفته شود و كم آن مفید و زیادش زیان آور است. فاصله زبان و زیان فقط یك‌ نقطه است و این دو به هم بسیار نزدیك‌اند!

ذوعلم، علی، کتاب چهل گام، با اندکی تصرف