نوآوری و شکوفایی تبلیغی
سال 1387 را با دو عید باستانی و مذهبی آغاز کردیم. تولد فخر کائنات حضرت محمد مصطفی(ص) و هفته وحدت، آغازین روزهای زیبایی را در شکوفایی بهار برای ایرانیان رقم زد و رهبر فرزانه انقلاب به رسم هر سال، سال 1387 را با دیدی نافذ و کاربردی «سال نوآوری و شکوفایی» نام نهادند. چقدر خوب است که از همین اولین روزهای شروع کوشش و پویش، این نام را نه فقط در عنوان و کلیشه که با جدیت و در عمل سرلوحه امور خویش قرار دهیم.
امسال انقلاب شکوهمند اسلامی 30 ساله می شود و بدون شک گذشت سه دهه از این حرکت نوآورانه، تداوم آن را سخت به نوآوری و برنامه های تازه نیازمند می سازد. در روزگاری که پیکار فرهنگ و تمدن در دنیای جدید در گرفته است، فرهنگ و تمدنی باقی می ماند و به شکوفایی می رسد که به دنبال راه های نو برای پاسخ به نیازهای آحاد جامعه بشری باشد. بی هیچ شبهه، فرهنگ و تمدن انسان ساز اسلام (در پناه کتابی که هر روز که می گذرد بیش از پیش دریچه های تازه ای را برای زندگی بشر گشوده، ژرفای حیرت انگیزش مشخص می شود و بهترین راهنمای انسان خسته مدرن و درگیر در زندگی ماشینی است)، از 14 قرن پیش تاکنون توانسته متناسب با نیازهای انسان های هر زمان، راه های نو بدیعی را برای زندگی و نزدیکی هر چه بیشتر به معبود، ارائه نماید و با نگرشی کلان و فارغ از دسته بندی های آزاردهنده جوامع انسانی در هر عصر، به تعالی نوع بشر و زندگی انسان های خواهان کمال و تعالی کمک نماید و انسان امروز که در هر جای این کره خاکی زندگی می کند نمی تواند بدون نوآوری و خلاقیت، ادامه حیات دهد.
لازم نیست کسی برای مبارزه با انقلاب اسلامی و تضعیف آن، حتماً در اردوگاه مقابل نظام جمهوری اسلامی و با نماد و سمبل خاص آن قرار بگیرد؛ اگر هر نفر از ما که داعیه دار حرکت و تلاش در سیستم کلان فرهنگ اسلامی هستیم درست به وظیفه مان عمل نکنیم، بدون فکر و کار کارشناسی نسبت به دیگران اظهار نظر کنیم و برنامه های کاری دیگران را به هر نحو تضعیف کنیم، بدون گرفتن هیچ جیره و مواجبی به دشمن کمک کرده ایم. رهبر معظم انقلاب اسلامی در جمع مداحان اهل بیت در 23 آبان ماه 1374 فرمودند: «عزیزان من، توجه بکنید. نکند ضد انقلابی که نه اهل بیت را دوست دارد، نه اهل بیت را می شناسد، نه اصلاً از دشمنانشان تبری و برائتی دارد و نه اصلاً با اسلام و خدا و دین ارتباطی دارد، بیاید به نام تشیع یا به نام برائت از دشمنان فاطمه زهرا (سلام الله علیها) کاری بکند که شما را در محاصره بیندازد و پیام اسلام را محدود کند. آن ها قصدشان این است. شما ببینید الآن آمریکایی ها چقدر پول خرج می کنند تا بین ملت ایران و حکومت جمهوری اسلامی و کشورهای اسلامی جدایی بیندازند. نکند شما یک وقت مفت و مجانی و بدون گرفتن حتی یک دلار به آن ها کمک کنید!.... آیه قرآن (آیات 103و 104 سوره کهف) می گوید که خسرانکارترین آدم ها کسانی هستند که یک تلاش گمراهی می کنند: «ضل سعیهم» یعنی تلاشی که در زندگی می کنند تلاش گمراهی است و هدف گیر اش درست نیست، در حالی که خیال می کنند کار خوبی دارند انجام می دهند. پس حواستان جمع باشد.»
لازم نیست که بودجه های هنگفت دشمنان نظام جمهوری اسلامی ایران را برای مبارزه علنی با توسعه فرهنگ دینی اسلام در ایران و دیگر نقاط جهان و روش های نو و جدید آنان را در مبارزه خاموش اما پرشتاب با دین مبین اسلام، یادآوری کنیم. یا فراتر از آن لازم نیست که بگوییم فرقه های مذهبی مقابل اسلام عزیز در نقاط مختلف کشور چقدر به آهنگ مقابله خود افزوده اند. و این همه به ما هشدار می دهد باید خیلی جدی تر حرکت کنیم، نو آورانه تر بیندیشیم، خلاقانه تر عمل کنیم، و فکر نکنیم چون تمامیت نظام جمهوری اسلامی در خاک پاک و پهناور ایران سالامی در دست ماست از دشمن هیچ کاری برنمی آید.
رهبری معظم انقلاب اسلامی با تحلیل شرایط موجود، سال 1387 را سال خلاقیت و نوآوری نام نهاده اند. دیگر وقت آن گذشته است که تبلیغ و به خصوص تبلیغ دین را امری ساده ببینیم. همه ما می دانیم تبلیغ دین امری ظرف و پیچیده است و متناسب با ظرافت و پیچیدگی های آن باید برنامه جدید ارائه کنیم. دوستی می گفت: «یکی از اقوام ما در یکی از نقاط کشور از طریق ماهواره به یکی از فرقه های عرفانی (کاذب) علاقه مند شد. با شبکه مورد نظر تماس تلفنی برقرار کرد و از علاقه مندی اش گفت. به او گفتند شما دیگر تماس نگیرید ما با شما تماس می گیریم. یک هفته بعد یکی از مأموران زبده تبلیغی خود را با هماهنگی قبلی برای آشنایی و تشرف(!) فرد مورد نظر و خانواده اش به مسلک شان از آن سوی دنیا فرستادند. او در بهترین هتل شهر مورد نظر اقامت گزید و برنامه مدونی را برای راهنمایی افراد هدف خود به اجرا درآورد و پس از موفقیت در کارش به کشورش بازگشت. قضیه در اینجا تمام نشد. یک هفته بعد یک مبلغ دیگر از یکی دیگر از کشورها برای ادامه کار مأمور قبلی آمد و در منزل فرد مورد نظر ساکن شد و او نیز پس از انجام کارهای مورد نظر و موفقیت در کارش به کشور خود برگشت و حتی کادوهای هدیه شده را علی رغم اصرار میزبان قبول نکرد و با اصرار زیاد، میزبان پس از پرداخت پول اقلام تهیه شده، آن ها را با خود برد.» و شما هم شاید مثل نگارنده موارد دیگری را از تجربه های این گونه شنیده و یا دیده باشید. این نشان می دهد دشمنان ما آگاهانه و با برنامه ریزی «می دانند چه می کنند.» من که (به تناسب حرفه ام) این ماجراها را می بینم یا می شنوم بیش از پیش مصمم می شوم در کارم برنامه ریزی نوآورانه و جدی داشته باشم و هر روز بهتر از روز قبل باشد و با دادن انرژی مثبت به همکاران و اطرافیانم آن ها را مصمم به حرکت جدی و خلاق در کارشان می کنم و می دانم شما نیز این گونه هستید.
آیا کسی هست که نداند نوآوری و خلاقیت، به کارگیری توانایی های ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید است و فراگرد ایجاد فکرهای جدید و تبدیل آن فکرها به عمل و کاربردهای سودمند را نوآوری می گویند؟ مهم ترین دلیل نیاز به خلاقیت و نوآوری بروز مشکل است. حل مشکل به دو شیوه حل عقلایی و حل خلاقانه میسر است. برای ظهور یک ذهنیت خلاق باید تعریف دقیقی از مشکل ارائه گردد. همچنین زمینه استفاده از راه حل های گوناگون، سوای از راه حل های مرسوم، ایجاد شود.
نیک می دانیم که مسئله حائز اهمیت در رابطه با خلاقیت، موانع خلاقیت است که در چهار مورد خلاصه می شود.
1- ترس از انتقاد و شکست
2- عدم اعتماد به نفس
3- تمایل به همرنگی و همگونگی
4- تمرکز ذهن
انسدادهای ادراکی چون ثبات، تعهد، تراکم و بی خیالی از مهم ترین موانع ذهنی خلاقیت به شمار می آیند. با آگاهی از انسدادهای ادراکی خود و اجرای روش های خاص می توان مهارت های حل مسئله را به گونه ای خلاق افزایش داد. به زعم صاحب نظران، حل خلاقانه مشکل شامل چهار مرحله آمادگی، تکوین، روشنگری و تأیید است. یکی از چالش ها و وظایف خطیر مدیران، ایجاد یک نظام حمایتی برای پرورش نوآوری است و به طور اجمالی، اصول مدیریت برای نوآوری بدین شرح اند:
1- جداسازی افراد از یکدیگر و جور کردن افراد با هم
2- نظارت و گوشزد کردن
3- پاداش دادن به افرادی که چندین نقش را ایفا می کنند
برای نوآوری در تبلیغ نیازمند دانستن و به کار بستن بایسته های کارشناسی و علمی فوق هستیم. داشتن برنامه و فکر تازه در آغاز هر هفته (نمی گویم هر روز!) برای تک تک ما ضروری است. چرا که همه سازمان ها برای بقا، نیازمند اندیشه های نو و نظرات بدیع و تازه اند. خلاقیت و نوآوری چنان به هم درآمیخته اند که ارائه تعریف مستقلی از هر کدام دشوار است. خلاقیت، پیدایی و تولید یک اندیشه و فکر نو است؛ در حالی که نوآوری، عملی ساختن آن اندیشه و فکر است. برای آنکه ایده جدیدی خلق شده و توسعه یابد، باید نیروهای پیش برنده بر نیروهای بازدارنده غلبه کند و شرایط به گونه ای باشد که نیروهای پیش برنده، ما را به سوی نظر و شیوه جدید راهنمایی کنند. در زمینه فنون و تکنیک های خلاقت و نوآوری شیوه های متنوعی مانند موارد زیر مد نظر هستند:
1- تحرک مغزی
2- ارتباط اجباری
3- تجزیه و تحلیل مورفولوژیک (ریخت شناسانه)
4- گردش تخیلی
5- سئوالات ایده برانگیز
6- تفکر موازی
عمده این روش ها در راستای رفع انسدادهای ادراکی و پروش نوآوری، نقش تسهیل کنندگی دارند. شاید یکی از مهم ترین عوامل تسهیل و تقویت توان خلاقیت و نوآوری ساختار مناسب و تشکیلات متناسب با اهداف مورد نظر است. طبق نظر کارشناسان، «ساختار زیستی یا ارگانیک» ساختار مناسب خلاقیت و نوآوری در سازمان است.
طبق آخرین دستاوردهای علمی، عوامل موثر در خلاقیت و نوآوری به چهار دسته تقسیم شده اند:
1- به کارگیری و جذب نیروهای خلاق و نوآور
2- امکانات مناسب تحقیقاتی و مالی برای کوشش های نوآورانه
3- آزادی عمل کافی در انجام فعالیت ها و تلاش های خلاق
4- به کارگیری نتایج حاصل از فعالیت های خلاق و دادن پاداش مناسب به افراد خلاق
تبادل فرهنگی میان سازمان ها و در کنار هم قرار دادن افراد محافظه کار و سنتی با افراد نوجو و ایجاد محیطی که در آن اطلاعات و نظرات به سهولت مبادله می گردند، همه تسهیلاتی است که مجموعه سازمانی را به سوی نوآوری و خلاقیت سوق می دهد. حال این که سؤال وجود دارد که سازمان تبلیغات اسلامی چقدر به این الگو نزدیک است و خود ما در مسئولیت های مختلف چقدر اینگونه فکر می کنیم و به نوآوری و خلاقیت در سازمانمان می اندیشیم؟ امسال بهترین فرصت برای آن است تا بدانیم چقدر در تبلیغ دین اسلام نوآوریم.
نشریه پگاه - باتلخیص و تغییر