مدارس علوم دینی قزوین
مسجد و مدرسه صالحیه
این مدرسه در خیابان مولوی ، رو به روی بازار شهر قزوین قرار دارد و بانی آن " حاج ملا صالح برغانی " از علمای نامی و مجاهدین مبارز قرن سیزدهم ه – ق است .این بنا دارای سه طبقه بود . در حال حاضر ، حیاطپادیاب آن پر شده و حجره های آن به زیر خاک رفته اند . ابعاد حیاط مدرسه 43×35 متر است که در سمت جنوب به جای احداث ایوان ، حیاط پیشروی کرده است . در اطراف حیاط ، بیش از پنجاه و پنج حجره و چندینمَـدرَس ( محل تدریس ) قرار دارد که توسط ایوانچه هایی به فضای حیاط مرتبط می شوند . مدرسه همچنین دارای دو حیاط فرعی است . مسجد صالحیه در طبقه بالای مدرسه واقع و فاقد محراب است . در ضلع جنوبی مسجد ، مُشرف به حیاط مدرسهاُرُسی (نوعی در قدیمی که دارای چهارچوب مخصوص بوده و با بالا و پایین رفتن باز و بسته می شده است.)های زیبایی دیده می شود . مسجد و مدرسه صالحیه با وسعتی حدود 4670 متر مربع ، یکی از بزرگ ترین مدارس علمیه ایران به شمار می رود .
مسجد و مدرسه ابراهیمیه
مدرسه ابراهیمیه یا مدرسه " جدید " در محله ی " آخوند " شهر قزوین قرار دارد و بانی آن " حاج محمد ابراهیم " از طایفه " میرزا " است . ورودی آن در ضلع جنوبی قرار دارد و دارایرسمی بندی و تزیینات کاشیکاری است .حیاط مدرسه هشت نگینی و در ضلع شمالی آن ، مدرس قرار گرفته است . مدرسه در مجموع پانزده حجره دارد و حجره ها فاقد ایوانچه هستند . این حجره ها در اضلاع شرقی و غربی و در دو طبقه بنا شده اند . حیاط مسجد در ضلع جنوبی قرار دارد . مسجد دارای ورودی مستقل از کوچه است و چهار ستون چوبی ، پوشش مسطح سقف آن را نگه می دارند . مدرسه ابراهیمیه با مساحتی حدود 460 متر مربع ، تمام فضاهای یک مدرسه علمیه را در خود جای داده و با وجود زیر بنای کم ، در نوع خود کامل است .
مسجد و مدرسه ی شیخ الاسلام
بنای اولیه مسجد و مدرسه شیخ الاسلام قزوین مربوط به یکی از امرای ترکمانیه به نام " آقاسی " است و " حاج میرزا مسعود شیخ الاسلام " در سال 1321 ه – ق آن را تجدید بنا کرد . سردر مدرسه ، ساده و با رسمی بندی بیست و چهار است . حیاط اصلی مدرسه به شکل هشت ضلعی است و بیش از سی حجره در یک طبقه ، دور تا دور آن را فرا گرفته است . تمامی حجره ها به جز حجره های ضلع شمالی دارای ایوانچه مزین به رسمی بندی و کاشیکاری هستند . در ضلع شرقی ، مقابل ایوان ورودی ، ایوان دیگری دیده می شود که دو ستون در جلو دارد و پشت آن فضای گنبد داری است . مسجد شیخ الاسلام به صورت شبستانی ، با ستون های سنگی ساخته شده و دارای محراب کاشیکاری شده است . پوشش مسجد طاق و آجری است .مسجد و مدرسه سردار
مسجد و مدرسه سردار توسط " حسن خان و حسین خان سردار " از امرای " فتحعلی شاه قاجار " ، در سال 1231 ه – ق در شهر قزوین ساخته شد . مدرسه دارای حیاط مرکزی است و مسجد با سه فضای گنبد دار و سردری زیبا و کاشیکاری شده ، در ضلع جنوبی آن قرار دارد . مدرسه دو طبقه بوده و در طبقه بالا ، دو حیاط کوچک دارد و منظره ارتباط آنها با حیاط اصلی بسیار زیبا است . این بنا به لحاظ هنری از بناهای برجسته دوران قاجاریه است و تزیینات کاشی و گره بندی چوبی دارد .مدرسه علوم دینی التفاتیه
مدرسه التفاتیه توسط " خواجه التفات " در دوره ایلخانی در شهر قزوین بنا شد . این مدرسه با بیست و شش حجره و یک مَدرَس در ضلع جنوبی قرار دارد و نسبت به خیابان ، حدود سه متر پایین تر است . مصالح به کار رفته درجرز ( دیوار اطاق و ایوان ، پایه ی ساختمان که از سنگ و آجر سازند.) ها و پوشش های آن ، آجر با ملاط گچ ، و پوشش سقف تمام حجره ها از نوعطاق آهنگ است . در وسط حیاط مدرسه ، آب انباری قرار دارد . از آنجا که هیچ کتیبه ای از دوره ایلخانی در این بنا به دست نیامده و تناسبات معماری این مدرسه مشابه معماری صفویه است ، این امکان وجود دارد که این مدرسه در این دوره مرمت و بازسازی شده باشد .منبع: کتاب میراث فرهنگی استان قزوین
تهیه و تنظیم: زهره پری نوش
