چهل دُّر مروارید از كلام جوادالائمه علیه السلام

قالَ الاِْمامُ الجَواد(علیه السلام):

1- نیاز مؤمن به سه چیز

«أَلْمُؤْمِنُ یَحْتاجُ إِلى تَوْفیق مِنَ اللهِ، وَ واعِظ مِنْ نَفْسِهِ، وَ قَبُول مِمَّنْ یَنْصَحُهُ»؛‌ مؤمن نیاز دارد به توفیقى از جانب خدا، و به پندگویى از درون خودش، و به پذیرش از كسى كه او را نصیحت كند.

2- استوار كن، آشكار كن!

«إِظْهارُ الشَّىْءِ قَبْلَ أَنْ یُسْتَحْكَمَ مَفْسَدَةٌ لَهُ»؛ اظهار چیزى قبل از آن كه محكم و پایدار شود سبب تباهى آن است.

3- كیفیّت بیعت زنان با رسول خدا(صلى الله علیه وآله)

«كانَتْ مُبایَعَةُ رَسُولِ اللهِ(صلى الله علیه وآله) النِّساءَ أَنْ یَغْمِسَ یَدَهُ فى إِناء فیهِ ماءٌ ثُمَّ یُخْرِجُها وَ تَغْمِسُ النِّساءُ بِأَیْدیهِنَّ فى ذلِكَ الاِْناءِ بِالاِْقْرارِ وَ الاِْیمانِ بِاللهِ وَ التَّصْدیقِ بِرَسُولِهِ عَلى ما أَخَذَ عَلَیْهِنَّ»؛ بیعت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) با زنان این چنین بود كه آن حضرت دستش را در ظرف آبى فرو مى‌برد و بیرون مى‌آورد و زنان [نیز] با اقرار و ایمان به خدا و رسولش، دست در آن ظرف آب فرو مى‌كردند، به قصد تعهّد آنچه بر آنها لازم بود.

4- قطع نعمت، نتیجه ناسپاسى

«لا یَنْقَطِعُ الْمَزیدُ مِنَ اللهِ حَتّى یَنْقَطِعَ الشُّكْرُ مِنَ الْعِبادِ»؛ افزونى نعمت از جانب خدا بریده نشود تا آن هنگام كه شكرگزارى از سوى بندگان بریده شود.

5- نتیجه تأخیر در توبه

«تَأخیرُ التَّوْبَةِ إِغْتِرارٌ وَ طُولُ التَّسْویفِ حَیْرَةٌ، وَ الاِْعْتِذارُ عَلَى اللهِ هَلَكَةٌ وَ الاِْصْرارُ عَلَى الذَّنْبِ أَمْنٌ لِمَكْرِ اللهِ "فَلا یَأْمَنُ مَكْرَ اللهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ"»؛ (سوره اعراف، آیه 99) به تأخیر انداختن توبه نوعى خودفریبى است، و وعده دروغ دادن نوعى سرگردانى است، و عذرتراشى در برابر خدا نابودى است، و پا فشارى بر گناه آسودگى از مكر خداست. «از مكر خدا آسوده نباشند جز مردمان زیانكار.»

6- كاری كه مایه تباهی می‌شود

إظهار الشیء قبل أن یستحكم مفسدة له؛‌ اظهار چیزی پیش از آنكه پایدار شود مایه تباهی آن است .

7- مسئولیت گوش دادن

«مَنْ أَصْغى إِلى ناطِق فَقَدْ عَبَدَهُ، فَإِنْ كانَ النّاطِقُ عَنِ اللهِ فَقَدْ عَبَدَاللهَ وَ إِنْ كانَ النّاطِقُ یَنْطِقُ عَنْ لِسانِ إِبْلیسَ فَقَدْ عَبَدَ إِبْلیسَ»؛ هر كس گوش به گوینده‌اى دهد به راستى كه او را پرستیده، پس اگر گوینده از جانب خدا باشد در واقع خدا را پرستیده و اگر گوینده از زبان ابلیس سخن گوید، به راستى كه ابلیس را پرستیده است.

8- پسندیدن، در حكمِ پذیرفتن

«مَنْ شَهِدَ أَمْرًا فَكَرِهَهُ كانَ كَمَنْ غابَ عَنْهُ، وَ مَنْ غابَ عَنْ أَمْر فَرَضِیَهُ كانَ كَمَنْ شَهِدَهُ»؛ كسى كه در كارى حاضر باشد و آن را ناخوش دارد، مانند كسى است كه غایب بوده، و هر كس در كارى حاضر نباشد، ولى بدان رضایت دهد، مانند كسى است كه خود در آن بوده است.

9- همه چیز ما از خداست

«إِنَّ أَنْفُسَنا وَ أَمْوالَنا مِنْ مَواهِبِ اللهِ الْهَنیئَةِ وَ عَواریهِ الْمُسْتَوْدَعَةِ یُمَتِّعُ بِما مَتَّعَ مِنْها فى سُرُور وَ غِبْطَة وَ یَأْخُذُ ما أَخَذَ مِنْها فى أَجْر وَ حِسْبَة فَمَنْ غَلَبَ جَزَعُهُ عَلى صَبْرِهِ حَبِطَ أَجْرُهُ وَ نَعُوذُ بِاللهِ مِنْ ذلِكَ»؛ حضرت جوادالأئمّه(علیه السلام) به خطّ خود نوشت: جان و دارایى ما از بخشش‌هاى گواراى خداست و عاریه و سپرده اوست، هر آنچه را كه به ما ببخشد، مایه خوشى و شادى است و هر آنچه را بگیرد، اجر و ثوابش باقى است. پس هر كس جزعش بر صبرش غالب شود اجرش ضایع شده و از این [صفت] به خدا پناه مى‌بریم.

10- دوستى با دوستان خدا و دشمنى با دشمنان خدا

«أَوْحَى اللهُ إِلى بَعْضِ الاَْنْبِیاءِ: أَمّا زُهْدُكَ فِى الدُّنْیا فَتُعَجِّلُكَ الرّاحَةَ، وَ أَمّا إِنْقِطائُكَ إِلَىَّ فَیُعَزِّزُكَ بى، وَلكِنْ هَلْ عادَیْتَ لى عَدُوًّا وَ والَیْتَ لى وَلِیًّا»؛ خداوند به یكى از انبیا وحى كرد: امّا زهد تو در دنیا شتاب در آسودگى است و اما رو كردن تو به من، مایه عزّت توست، ولى آیا با دشمن من دشمنى، و با دوست من دوستى كردى؟

11- موعظه‌اى جامع

«تَوَسَّدِ الصَّبْرَ وَ أَعْتَنِقِ الْفَقْرَ وَ ارْفَضِ الشَّهَواتِ وَ خالِفِ الْهَوى وَاعْلَمْ أَنَّكَ لَنْ تَخْلُوَ مِنْ عَیْنِ اللهِ فَانْظُرْ كَیْفَ تَكُونُ»؛ صبر را بالش كن، و فقر را در آغوش گیر، و شهوات را ترك كن، و با هواى نفس مخالفت كن و بدان كه از دیده خدا پنهان نیستى، پس بنگر كه چگونه‌اى.

12- پاسخ به یك سؤال فقهى

«قالَ الْمَأْمُونُ لِیَحْیَى بْنِ أَكْثَمَ: إِطْرَحْ عَلى أَبى جَعْفَر مُحَمَّدِ بْنِ الرِّضا(علیهماالسلام) مَسأَلَةً تَقْطَعُهُ فیها. فَقالَ یا أَبا جَعْفَر ما تَقُولُ فى رَجُل نَكَحَ امْرَأَةً عَلى زِنًا أَیَحِلُّ أَنْ یَتَزَوَّجَها؟ فَقالَ(علیه السلام): یَدَعُها حَتّى یَسْتَبْرِئَها مِنْ نُطْفَتِهِ وَ نُطْفَةِ غَیْرِهِ، إِذْ لا یُؤْمَنُ مِنْها أَنْ تَكُونَ قَدْ أَحْدَثَتْ مَعَ غَیْرِهِ حَدَثًا كَما أَحْدَثَتْ مَعَهُ. ثُمَّ یَتَزَوَّجُ بِها إِنْ أَرادَ، فَإِنَّما مَثَلُها مَثَلُ نَخْلَة أَكَلَ رَجُلٌ مِنْها حَرامًا ثُمَّ اشْتَریها فَأَكَلَ مِنْها حَلالاً فَانْقَطَعَ یَحْیى»؛

مأمون به یحیى بن اكثم گفت: مسـأله‌اى براى ابى جعفر (امام محمّد تقى) عنوان كن كه در آن بمـاند و پـاسخى نتواند! آنگاه یحیى گفت: اى اباجعفر! نظرت درباره مردى كه با زنى زنا كرده چیست؟ آیا رواست كه او را به زنى گیرد؟ امام(علیه السلام) در پاسخ فرمود: او را وانهد تا از نطفه وى و نطفه دیگرى پاك گردد، زیرا بعید نیست كه با دیگرى هم آمیزش كرده باشد. پس از آن، اگر خواست او را به زنى گیرد، زیرا كه مَثَل او مانند مَثَل درخت خرمایى است كه مردى به حرام از آن خورده، سپس آن را خریده و اكنون كه بر او حلال شده از آن خورده است. یحیى درمانده شد!

13- عالمانِ غریب!

«أَلْعُلَماءُ غُرَباءُ لِكَثْرَةِ الْجُهّالِ»؛ عالمان، به سببِ زیادى جاهلان، غریب‌اند!

14- در جواب یك معمّاى فقهى

«یا أَبا مُحَمَّد ما تَقُولُ فى رَجُل حَرُمَتْ عَلَیْهِ امْرَأَةٌ بِالْغَداةِ وَ حَلَّتْ لَهُ ارْتِفاعَ النَّهارِ وَ حَرُمَتْ عَلَیْهِ نِصْفَ النَّهارِ، ثُمَّ حَلَّتْ لَهُ الظُّهْرَ ثُمَّ حَرُمَتْ عَلَیْهِ الْعَصْرَ، ثُمَّ حَلَّتْ لَهُ المَغْرِبَ، ثُمَّ حَرُمَتْ عَلَیْهِ نِصْفَ اللَّیلِ ثُمَّ حَلَّتْ لَهُ الْفَجْرَ، ثُمَّ حَرُمَتْ عَلَیْهِ ارتِفاعَ النَّهارِ، ثُمَّ حَلَّتْ لَهُ نِصْفَ النَّهارِ؟ فَبَقِىَ یَحْیى وَ الفُقَهاءُ بُلْسًا خُرْسًا! فَقالَ الْمَأْمُونُ: یا أَبا جَعْفَر أَعَزَّكَ اللهُ بَیِّنْ لَنا هذا ؟ فَقالَ(علیه السلام): هذا رَجْلٌ نَظَرَ إِلى مَمْلُوكَة لا تَحِلُّ لَهُ، إِشْتَریها فَحَلَّتْ لَهُ. ثُمَّ أَعْتَقَها فَحَرُمَتْ عَلَیْهِ، ثُمَّ تَزَوَّجَها فَحَلَّتْ لَهُ، فَظاهَرَ مِنْها فَحَرُمَتْ عَلَیْهِ. فَكَفَّرَ الظِّهارَ فَحَلَّتْ لَهُ، ثُمَّ طَلَّقَها تَطْلیقَةً فَحَرُمَتْ عَلَیْهِ، ثُمَّ راجَعَها فَحَلَّتْ لَهُ، فَارْتَدَّ عَنِ الاِْسْلامِ فَحَرُمَتْ عَلَیْهِ، فَتابَ وَ رَجَعَ إِلَى الاِْسْلامِ فَحَلَّتْ لَهُ بِالنِّكاحِ الاَْوَّلِ، كَما أَقَرَّ رَسُولُ اللهِ(صلى الله علیه و آله) نِكاحَ زَیْنَبَ مَعَ أَبِى الْعاصِ بْنِ الرَّبیعِ حَیْثُ أَسْلَمَ عَلَى النِّكاحِ الاَْوَّلِ.

امام جواد(علیه السلام) به یحیى بن اكثم فرمود: اى ابا محمّد! نظرت درباره مردى كه بامداد زنى بر وى حرام بود و روز كه برآمد بر او حلال شد، نیمه روز حرام شد و به هنگام ظهر حلال گردید و وقت عصر بر او حرام شد و مغرب حلال گردید و نیمه شب بر او حرام شد و سپیده دم بر وى حلال شد و روز كه برآمد بر او حرام شد و نیمه روز بر او حلال گردید. یحیى و دیگر فقها در برابر او حیران گردیده و از كلام باز ماندند! مأمون گفت: یا اباجعفر! خداى عزیزت بدارد. این مسأله را براى ما بیان كن.

امام جواد(علیه السلام) فرمود: این مردى است كه به كنیزك دیگرى نگاه كرده و او را خریده و بر وى حلال شده، سپس آزادش كرده و بر او حرام شده سپس او را به زنى گرفته و بر او حلال شده و ظهارش كرده و بر او حرام شده و كفارّه ظهار داده و حلال شده و سپس یك بار طلاقش داده و حرام شده، سپس به او رجوع كرده و حلال شده، پس آن مرد از اسلام برگشته و زن بر او حرام شده و باز توبه كرده و به اسلام برگشته و به همان نكاح سابق بر او حلال شده، چنان كه رسول خدا(صلى الله علیه و آله) زینب را به ابى‌العاص بن ربیع كه مسلمان شد، به همان نكاح اوّل تسلیم نمود.

15- پاسخ امام جواد علیه السلام به پرسش فقهی

«قالَ الْمأْمُونُ: یا یَحْیى سَلْ أَبا جَعْفَر عَنْ مَسْأَلَة فِى الْفِقْهِ لِتَنْظُرَ كَیْفَ فِقْهُهُ؟ فَقالَ یَحْیى: یا أَبا جَعْفَر أَصْلَحَكَ اللهُ ما تَقُولُ فى مُحْرِم قَتَلَ صَیْدًا؟ فَقالَ أَبُوجَعْفَر(علیه السلام): قَتَلَهُ فى حِلٍّ أَوْ حَرَم، عالِمًا أَوْ جاهِلاً، عَمْدًا أَوْ خَطَأً، عَبْدًا أَوْ حُرًّا صَغیرًا أَوْ كَبیرًا، مُبْدِئًا أَوْ مُعیدًا، مِنْ ذَواتِ الطَّیْرِ أَوْ غَیْرِهِ؟مِنْ صِغارِ الطَّیْرِ أَوْ كِبارِهِ. مُصِرًّا أَوْ نادِمًا بِاللَّیْلِ أَوْ فى أَوْكارِها أَوْ بِالنَّهارِ وَ عَیانًا، مُحْرِمًا لِلْحَجِّ أَوْ لِلْعُمْرَةِ؟ قالَ: فَانْقَطَعَ یَحْیى إِنْقِطاعًا لَمْ یَخْفَ عَلى أَحَد مِنْ أَهْلِ الَْمجْلِسِ إِنْقِطاعُهُ وَ تَحَیَّرَ النّاسُ عَجَبًا مِنْ جَوابِ أَبِى جَعْفَر(علیه السلام).

... فَقالَ الْمأْمُونُ: یا أَبا جَعْفَر إِنْ رَأَیْتَ أَنْ تُعَرِّفَنا ما یَجِبُ عَلى كُلِّ صِنْف مِنْ هذِهِ الاَْصْنافِ فى قَتْلِ الصَّیْدِ؟فَقالَ(علیه السلام): إِنَّ الُمحْرِمَ إِذا قَتَلَ صَیْدًا فِى الْحِلِّ وَ كانَ الصَّیْدُ مِنْ ذَواتِ الطَّیْرِ مِنْ كِبارِها فَعَلَیْهِ الْجَزاءُ مُضاعَفًا. وَ إِنْ قَتَلَ فَرْخًا فِى الْحِلِّ فَعَلَیْهِ حَمَلٌ قَدْ فُطِمَ فَلَیْسَتْ عَلَیْهِ الْقیمَةُ لاَِنـَّهُ لَیْسَ فِى الْحَرَمِ. وَ إِذا قَتَلَهُ فِى الْحَرَمِ فَعَلَیْهِ الْحَمَلُ وَ قیمَةُ الْفَرْخِ. وَ إِنْ كانَ مِنَ الْوَحْشِ فَعَلَیْهِ فى حِمارِ الْوَحْشِ بَقَرَةٌ وَ إِنْ كانَ نَعامَةً فَعَلَیْهِ بَدَنَةٌ. فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَإِطْعامُ سِتّینَ مِسْكینًا. فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَلْیَصُمْ ثَمانِیَةَ عَشَرَ یَوْمًا. وَ إِنْ كانَ بَقَرَةً فَعَلَیْهِ بَقَرَةٌ، فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَلْیُطْعِمْ ثَلاثینَ مِسْكینًا، فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَلْیَصُمْ تِسْعَةَ أَیّام. وَ إِنْ كانَ ضَبْیًا فَعَلَیْهِ شاةٌ، فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَلْیُطْعِمْ عَشَرَةَ مَساكینَ، فَإِنْ لَمْ یَجِدْ فَلْیَصُمْ ثَلاثَةَ أَیّام.

وَ إِنْ أَصابَهُ فى الْحَرَمِ فَعَلَیْهِ اْلْجَزاءُ مُضاعَفًا «هَدْیًا بالِغَ الْكَعْبَةِ» حَقًّا واجِبًا أَنْ یَنْحَرَهُ إِنْ كانَ فى حَجٍّ بِمِنًى حَیْثُ یَنْحَرُ النّاسُ. وَ إِنْ كانَ فى عُمْرَة یَنْحَرُهُ بِمَكَّةَ فى فِناءِ الْكَعْبَةِ وَ یَتَصَدَّقُ بِمِثْلِ ثَمَنِهِ حَتّى یَكُونَ مُضاعَفًا، وَ كَذلِكَ إِذا أَصابَ أَرْنَبًا أَوْ ثعْلَبًا فَعَلَیْهِ شاةٌ وَ یَتَصَدَّقُ بِمِثْلِ ثَمَنِ شاة. وَ إِنْ قَتَلَ حَمامًا مِنْ حَمامِ الْحَرَمِ فَعَلَیْهِ دِرْهَمٌ یَتَصَدَّقُ بِهِ. وَ دِرْهَمٌ یَشْتَرى بِهِ عَلَفًا لِحَمامِ الْحَرَمِ. وَ فِى الْفَرْخِ نِصْفُ دِرْهَم. وَ فِى الْبَیْضَةِ رُبْعُ دِرْهَم وَ كُلُّ ما أَتى بِهِ الُمحْرِمُ بِجَهالَة أَوْ خَطَإ فَلا شَىْءَ عَلَیْهِ إِلاَّ الصَّیْدَ. فَإِنَّ عَلَیْهِ فیهِ الْفِداءَ بِجَهالَة كانَ أَمْ بِعِلْم، بِخَطَإ كانَ أَمْ بِعَمْد. وَ كُلُّ ما أَتى بِهِ الْعَبْدُ فَكَفّارَتُهُ عَلى صاحِبِهِ مِثْلُ ما یَلْزَمُ صاحِبَهُ. وَ كُلُّ ما أَتى بِهِ الصَّغیرُ الَّذى لَیْسَ بِبالِـغ فَلا شَىْءَ عَلَیْهِ. فَإِنْ عادَ فَهُوَ مِمَّنْ یَنْتَقِمُ اللهُ مِنْهُ. وَ إِنْ دَلَّ عَلَى الصَّیْدِ وَ هُوَ مُحْرِمٌ وَ قُتِلَ الصَّیْدُ فَعَلَیْهِ فیهِ الْفِداءُ. وَ المُصِّرُّ عَلَیْهِ یَلْزَمُهُ بَعْدَ الْفِداءِ الْعُقُوبَةُ فِى الاْخِرَةِ. وَ النّادِمُ لا شَىْءَ عَلَیْهِ بَعْدَ الْفِداءِ فِى الاْخِرَةِ. وَ إِنْ أَصابَهُ لَیْلاً أَوْكارَها خَطَأً فَلا شَىْءَ عَلَیْهِ إِلاّ أَنْ یَتَصَیَّدَ بِلَیْل أَوْ نَهار فَعَلَیْهِ فیهِ الْفِداءُ، وَ الُْمحْرِمُ لِلْحَجِّ یَنْحَرُ الْفِداءَ بِمَكَّةَ.

مأمون به یحیى بن اكثم گفت: از ابوجعفر (امام محمد تقى) مسأله‌اى فقهى بپرس تا بنگرى در فقه چگونه است.

یحیى گفت: اى ابا جعفر! خدا كارت را رو به راه كند، چه مى‌گویى درباره مُحرمى كه شكارى را كشته است؟ امام جواد(علیه السلام) گفت: آن صید را در حِلّ(خارج از حرم) كشته یا در حَرَم(داخل حرم، مسجدالحرام)؟ عالم بوده یا جاهل؟ به عمد بوده یا به خطا؟ آن مُحْرم بنده بوده یا آزاد؟ صغیر بوده یا كبیر؟ نخستین صید او بوده یا صید دوباره او؟ آن صید پرنده بوده یا غیر آن؟ پرنده كوچك بوده یا بزرگ؟ مُحرم باز قصدِ صیدِ پرنده دارد و مُصِّر است یا تائب؟ این صید در شب بوده و از آشیانه بوده یا در روز و آشكارا؟ مُحرم براى حجّ بوده یا عُمره؟راوى گوید: یحیى بن اكثم طورى واماند كه واماندگى‌اش بر احدى از اهل مجلس پوشیده نماند و همه مردم از جواب امام جواد(علیه‌السلام) در شگفت ماندند.

بعد از آن كه مردم پراكنده شدند، مأمون گفت: اى اباجعفر! اگر صلاح بدانى، آنچه را كه بر هر صنف از این اصناف در قتل صید، واجب است به ما بشناسان! امام جواد(علیه السلام) در پاسخ فرمود: چون مُحرم، صیدى از پرنده‌هاى بزرگ را در حِلّ بكشد، یك گوسفند كفّاره بر او باشد. و اگر در حرم باشد كفّاره دو چندان است. و اگر جوجه‌اى را در حلّ بكشد برّه از شیر گرفته‌اى بر گردن اوست و بها بر او نیست چون در حرم نبوده است. و اگر در حرم باشد برّه و بهاى جوجه هر دو به عهده اوست. و اگر آن صید حیوان وحشى باشد، كفاره گورخر وحشى گاوى باید. و اگر شتر مرغ است یك شتر باید. و اگر نتواند شصت مسكین را اطعام كند. و اگر آن را هم نتواند هجده روز روزه بدارد. و اگر شكار، گاو باشد بر او گاوى است. و اگر نتواند سى مسكین را طعام بدهد. و اگر آن را هم نتواند نُه روز روزه بگیرد. و اگر آهو باشد یك گوسفند بر اوست، و اگر نتواند ده مسكین را طعام دهد. و اگر نتواند سه روز را روزه بدارد. و اگر در حرم شكارش كرده كفّاره دوچندان است و باید آن را به كعبه رساند و قربانى كند و حقِّ واجب است كه اگر در احرام حجّ باشد، كفّاره را در منا بكشد آنجا كه قربانگاه مردم است. و اگر در عمره باشد در مكّه و در پناه كعبه بكشد. و به اندازه بهایش هم صدقه بدهد تا دو چندان باشد. و همچنین اگر خرگوشى یا روباهى صید كند یك گوسفند بر اوست و به اندازه بهایش هم باید صدقه بدهد. و اگر یكى از كبوتران حرم را بكشد یك درهم صدقه دهد و درهم دیگرى هم دانه بخرد براى كبوتران حرم. و اگر جوجه باشد نیم درهم. و اگر تخم باشد یك چهارم درهم. و هر خلافى كه مُحرم از راه نادانى و یا خطا مرتكب شود كفّاره ندارد، جز همان صید كه كفّاره دارد، جاهل باشد یا عالم، خطا باشد یا عمد. و هر خلافى بنده كند تمام كفّاره‌اش بر مولاى اوست. و هر خلافى كودك نابالغ كند چیزى بر او نیست. و اگر بار دوّمِ صید او باشد خدا از او انتقام كشد [و كفّاره ندارد]. اگر مُحرم شكار را به دیگرى نشان بدهد و او آن را بكشد كفّاره بر اوست. و آن كه اصرار دارد و توبه نكرده پس از كفّاره، عذاب آخرت هم دارد. و اگر پشیمان است پس از كفّاره، عذاب آخرت ندارد. اگر شبانه از آشیانه به خطا شكار كرده چیزى بر او نیست، مگر قصد شكار داشته باشد. و اگر عمداً شكار كند، در شب باشد یا روز، كفّاره بر اوست. و آن كه مُحرم به حجّ است باید كفّاره را در مكّه قربانى كند.

16- سرچشمه دانش على(علیه السلام)

«عَلَّمَ رَسُولُ اللهِ(صلى الله علیه و آله) عَلِیًّا (علیه السلام) أَلْفَ كَلِمَة، كُلُّ كَلِمَة یَفْتَحُ أَلْفَ كَلِمَة»؛ پیامبر اكرم(صلى الله علیه و آله)، هزار كلمه [از علوم را] به على(علیه السلام) آموخت كه از هر كلمه‌اى هزار كلمه منشعب مى‌شد.

17- اعمالی كه باعث پشیمانی نمی‌شود

«ثلاث من كن فیه لم یندم: ترك العجلة، و المشورة، و التوكل علی الله عند العزم؛ سه چیز است كه هر كس آن را مراعات كند، پشمیان نگردد: پرهیز از عجله، مشورت كردن، توكل بر خدا در هنگام تصمیم‌گیری .

18- مهدى منتظَر

«إِنَّ الْقائِمَ مِنّا هُوَ الْمَهْدِىُّ الَّذى یَجِبُ أَنْ یُنْتَظَرَ فى غَیْبَتِهِ وَ یُطاعَ فى ظُهُورِهِ، وَ هُوَ الثّالِثُ مِنْ وُلْدى»؛‌ همانا قائم از ماست او همان مهدى‌اى است كه واجب است در زمان غیبتش منتظرش باشند و در وقت ظهورش اطاعتش كنند و او سومین نفر از اولاد من است.

19- دیدار با دوستان

«مُلاقاتُ الاِْخْوانِ نَشْرَةٌ وَ تَلْقیحٌ لِلْعَقْلِ وَ إِنْ كانَ نَزْرًا قَلیلاً»؛ ملاقات و زیارت برادران سبب گسترش و بارورى عقل است، اگرچه كم و اندك باشد.

20- هواى نفس

«مَنْ أَطاعَ هَواهُ أَعْطى عَدُوَّهُ مُناهُ»؛ كسى كه فرمان هواى نفس خویش را بَرَد، آرزوى دشمنش را برآوَرَد.

21- مركب شهوت

«راكِبُ الشَّهَواتِ لا تُسْتَقالُ لَهُ عَثْرَةٌ»؛ كسى كه بر مركب شهوات سوار است، از لغزش در امان نخواهد ماند.

22- متمسّكین به خدا

«كَیْفَ یُضیعُ مَنْ أَللهُ كافِلُهُ، وَ كَیْفَ یَنْجُوا مَنْ أَللهُ طالِبُهُ وَ مَنِ انْقَطَعَ إِلى غَیْرِ اللهِ وَ كَلَهُ اللهُ إِلَیْهِ»؛‌ چگونه ضایع مى‌شود كسى كه خدا، عهده‌دار و سرپرست اوست؟ و چگونه فرار مى‌كند كسى كه خدا جوینده اوست؟ كسى كه از خدا قطع رابطه كند و به دیگرى توكّل نماید، خداوند او را به همان شخص واگذار نماید.

23- شناخت آغاز و انجام

«مَنْ لَمْ یَعْرِفِ الْمَوارِدَ أَعْیَتْهُ الْمَصادِرُ»؛ كسى كه محلّ ورود را نشناسد، از یافتن محلّ خروج درمانده گردد.

24- نتیجه تلاش استوار

«إِتَّئِدْ تُصِبْ أَوْ تَكِدّ»؛ سخت بكوش تا به مقصود دستیابى، وگرنه در رنج فرومانى.

25- سپاسِ نعمت

«نِعْمَةٌ لا تُشْكَرُ كَسَیِّئَة لا تُغْفَرُ»؛‌ نعمتى كه براى آن شكرگزارى نشود، مانند گناهى است كه آمرزیده نگردد.

26- سازش با مردم

«مَنْ هَجَرَ الْمُدارةَ قارَبَهُ الْمَكْرُوهَ»؛‌ كسى كه سازش و مدارا با مردم را رها كند، ناراحتى به او روى مى‌آورد.

27- نتیجه كارِ بدونِ آگاهى

«مَنْ عَمِلَ عَلى غَیْرِ عِلْم ما یُفْسِدُ أَكْثَرُ مِمّا یُصْلِحُ»؛‌ كسى كه كارى را بدون علم و دانش انجام دهد، خرابكاری آن بیش از اِصلاحش خواهد بود.

28- قضاى حتمى

«إِذا نَزَلَ الْقَضاءُ ضاقَ الْفَضاءُ»؛ چون قضاى الهى فرود آید، عرصه بر آدمى تنگ آید.

29- افشاگرى زمان

«أَلاَْیّامُ تَهْتِكُ لَكَ الاَْمْرَ عَنِ الاَْسْرارِ الْكامِنَةِ»؛ روزگار و گذشت زمان، پرده از روى كارهاى نهفته برمى‌دارد.

30- دقّت و خودپایى

«أَلتَّحَفُّظُ عَلى قَدْرِ الْخَوْفِ»؛‌ خود را پاییدن به اندازه ترس است.

31- چنین مباش!

«لا تَكُنْ وَلِیًّا لِلّهِ فِى الْعَلانِیَةِ، عَدُوًّا لَهُ فِى السِّـرِّ»؛‌ در ظاهر دوست خدا و در باطن دشمن او مباش.

32- چهار عاملِ محرّك

«أَرْبَعُ خِصال تَعَیَّنَ الْمَرْءَ عَلَى الْعَمَلِ: أَلصِّحَّةُ وَ الْغِنى وَ الْعِلْمُ وَ التَّوْفیقُ»؛ چهار چیز است كه شخص را به كار وامى‌د‌ارد: سلامت، بى‌نیازى، دانش و توفیق.

33- رضایتى كه در حكم عمل است

«أَلْعالِمُ بِالظُّلْمِ وَ الْمُعینُ عَلَیْهِ وَ الرّاضى بِهِ، شُرَكاءُ»؛ كسى كه آگاه به ظلم است و كسى كه كمك كننده بر ظلم است و كسى كه راضى به ظلم است، هر سه شریكاند.

34- گناهان مرگ خیز

«مَوْتُ الاِْنْسانِ بِالذُّنُوبِ أَكْثَرُ مِنْ مَوْتِهِ بِالاَْجَلِ وَ حَیاتُهُ بِالْبِّرِ أَكْثَرُ مِنْ حَیاتِهِ بِالْعُمْرِ»؛ مرگ آدمى به سبب گناهان، بیشتر است از مرگش به واسطه اَجَل، و زندگى و ادامه حیاتش به سبب نیكوكارى، بیشتر است از حیاتش به واسطه عمر طبیعى.

35- عوامل جلب محبّت

«ثَلاثُ خِصال تُجْلَبُ بِهَا المَوَدَّةُ: أَلاِْنْصافُ وَ الْمُعاشَرَةُ وَالْمُواساةُ فِى الشِّدَّةِ وَ الاِْنْطِواءُ عَلى قَلْب سَلیم»؛ سه چیز است كه به وسیله آن دوستى حاصل گردد: انصاف، معاشرت و همیارى در وقت سختى، و سپرى نمودن عمر با قلب پاك.

36- اعتماد به خدا، نردبان ترقّى

«أَلثِّقَةُ بِاللهِ ثَمَنٌ لِكُلِّ غال وَ سُلَّمٌ إِلى كُلِّ عال»؛ اعتماد به خداوند بهاى هر چیز گرانبها و نردبان هر امر بلند مرتبه‌اى است.

37- سرعت تقرّب، با دل‌هاى پاك

«أَلْقَصْدُ إِلَى اللهِ تَعالى بِالْقُلُوبِ أَبْلَغُ مِنْ إِتْعابِ الْجَوارِحِ بِالاَْعْمالِ»؛ با دلها به سوى خداوند متعال آهنگ نمودن، رساتر از به زحمت انداختن اعضا با اعمال است.

38- پرهیز از آدمِ شَرور

«إِیّاكَ وَ مُصاحَبَةَ الشَّریرِ فَإِنَّهُ كَالسَّیْفِ الْمَسْلُولِ یَحْسُنُ مَنْظَرُهُ وَ یَقْبَحُ أَثَرُهُ»؛ از همـراهى و رفاقت بـا آدم شَرور و بـدجنس بپـرهیز، زیرا كه او ماننـد شمشیر بـرهنه است كـه ظاهـرش نیكـو و اثرش زشت است.

39- مانعِ خیر، دشمن آدمى است

«قَدْ عاداكَ مَنْ سَتَرَ عَنْكَ الرُّشْدَ إِتِّباعًا لِما تَهْواهُ»؛ كسى كه به خاطر هواى نفسش هدایت و ترقّى را از تو پوشیده داشته، حقّا كه با تو دشمنى ورزیده است.

40- اسباب رضوان خدا و رضایت آدمى

«ثَلاثٌ یَبْلُغَنَّ بِالْعَبْدِ رِضْوانَ اللهِ تَعالى: كَثْرَةُ الاِْسْتِغْفارِ، وَ لینُ الْجانِبِ، وَ كَثْرَةُ الصَّدَقَةِ وَ ثَلاثٌ مَنْ كُنَّ فیهِ لَمْ یَنْدَمْ: تَرْكُ الْعَجَلَةِ وَ الْمَشْوَرَةِ وَ التَّوَكُلِّ عَلَى اللهِ عِنْدَ الْعَزْمِ»؛ سه چیز است كه بهشت خداوند متعال را به بنده مى‌رساند: 1ـ زیادى استغفار، 2ـ نرم خو بودن، 3ـ و زیادى صدقه. و سه چیز است كه هر كس آن را مراعات كند، پشیمان نشود: 1ـ پرهیز از عجله، 2ـ مشورت كردن، 3ـ و به هنگام تصمیم، توكّل بر خدا نمودن.

منبع:

پایگاه حوزه