پدر یتیمان هستی؟
صفات مومنین(4)
در مباحث گذشته حدیثى از پیامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله خطاب به على علیه‌السلام ذكر نمودیم كه در مورد صفات مؤمن كامل و با ایمان (103 صفت) بود و 16 صفت بیان شد، در این جا به شش صفت دیگر اشاره مى كنیم:
« برئیاً من المحرّمات، واقفاً عند الشبهات، كثیر العطاء، قلیل الأذى، عوناً للغریب، و اباً للیتیم...؛ مؤمن كسى است كه از محرّمات بیزار است و در شبهات توقّف كرده و مرتكب آنها نمى‌شود، عطایش كثیر و اذیّتش قلیل است، به افراد غریب كمك مى كند و براى ایتام پدر است. ( بحارالانوار، ج 64، ص 310)
*****
- هفدهمین صفت
مؤمن «برئیاً من المحرّمات» است، یعنى مؤمن كسى است كه دوری كننده از محرّمات و بیزار از گناهان است. فرق است بین این كه بگوییم گناهى انجام نمى‌دهد و این كه بگوییم از گناه بیزار است، افرادى هستند كه گناه در نظرشان لذّت دارد ولى به خاطر خدا آن را ترك مى‌كنند ولى گاهى انسان بر اثر خودسازى و تهذیب نفس به جایى مى‌رسد كه از گناه متنفّر مى‌شود و از گناهان هرگز لذّت نمى‌برد و رسیدن به این مقام زحمت زیادى دارد تا این كه از اطاعت خدا لذّت برده و از گناه متنفّر باشد.
- هیجدهمین صفت
مؤمن «واقفاً عند الشبهات» است، یعنى مؤمن كسى است كه در مقابل شبهات توقّف مى‌كند. شبهات دالان محرّمات است و كسى كه مرتكب شبهات مى‌شود در محرّمات قرار مى‌گیرد. شبهات مانند سراشیبى كنار درّه‌هاست كه باید از آنها پرهیز كرد و در واقع شبهات حریم محرّمات است و باید از آنها پرهیز كنند مانند برق‌هاى فشار قوى كه اگر از فاصله معینى به آن نزدیك‌تر شوند انسان را به سمت خودش كشیده و مى‌سوزاند و به همین جهت براى این برق‌ها حریم قائلند.
- نوزدهمین صفت
مؤمن «كثیرالعطاء» است یعنى مؤمن كسى است كه زیاد بخشش مى‌كند. كثرت نسبى است، مثلا اگر براى ساختن بیمارستان مهمّى یك شخص ثروتمند صد هزار تومان بدهد این مقدار نسبت به سرمایه او كم است ولى اگر یك مستخدم هزار تومان بدهد همه او را تشویق مى‌كنند پس بخشش نسبى است. در جنگ تبوك پیامبر براى تجهیز سپاه اسلام از مردم كمك خواست مردم خیلى كمك كردند در این میان كارگرى بود كه براى كمك كردن به لشكر اسلام شب را اضافه كارى كرده و دستمزد خود را خدمت پیامبر آورد. منافقین شروع به تمسخر كردند، آیه نازل شد:
«الذین یلمزون المطوعین من المؤمنین فى الصدقات و الذین لا یجدون الا جهدهم فیسخرون منهم فسخر الله منهم و لهم عذاب الیم ؛ كسانى كه مسخره مى‌كنند مؤمنان پاكدل را كه به اندازه توانشان كمك كرده‌اند خدا آنها را مسخره مى‌كند.» (توبه/79)
- بیستمین صفت
مؤمن «قلیل الأذى» است یعنى مؤمن اذیّتش كم است، زندگى اجتماعى داراى مزاحمت است مثلا تعمیر خانه براى همه پیش مى‌آید و افراد براى تعمیر خانه‌شان محلّ عبور و مرور مردم را مى‌گیرند، ولى مهم این است كه این مزاحمتى را كه در طبیعت زندگى اجتماعى وجود دارد باید تا حدّ امكان كم كرد، پس مؤمن مزاحمتش خیلى كم و در حدّاقل است.
- بیست و یكمین صفت
مؤمن «عوناً للغریب» است، یعنى مؤمن كسى است كه به انسان‌هاى غریب كمك مى‌كند. كمك به همسایگان و خویشان خیلى خوب است ولى این در واقع یك داد و ستد است یعنى امروز من به همسایه‌ام كمك مى‌كنم و فردا همسایه به من كمك مى‌كند. امّا این مهم است كه به كسى كمك كند كه انتظار جبران آن را از او ندارد پس از همه بالاتر كمك به غریب است.
- بیست و دوّمین صفت
مؤمن «أباً للیتیم» است، پیامبر در اینجا نمى‌فرمایند كه مؤمن كمك و اطعام و نوازش یتیم مى‌كند بلكه مى‌فرماید: براى یتیم أب است، یعنى هر كارى را كه پدر براى بچّه‌اش انجام مى‌دهد او در حقّ یتیم انجام مى‌دهد.
سلسله مباحث اخلاقی آیةالله مكارم شیرازی ، بااندكی تصرف
