امیدواری؛ نعمتی كه خدا بر تو داد
توحید مفضل 13
خدا شناسی در كلاس امام صادق علیه السلام
برای اطلاع از موضوع بحث و فرایند آن حتماً سری به مقالات پیشین این مجموعه بزنید!
... امام مفضل را در انبوهی از سوال و چرا غرق می‌كند تا او را نعمتهای نهان الهی كه از شدت آشكاری از دیدگان من و مفضل دور مانده آگاه سازد و بگوید كه ما چقدر در غفلت خود به خواب سنگین رفته‌ایم.
اما تو دوست من!
حتما این چِراها را چندبار بخوان و در آن اندیشه كن تا شاید نَمی بر چشمان خواب رفته‌ی دل شده و آن را بر این همه تجلی و ظهور حضرت دوست بگشاید كه:
یار بی پرده از در و دیوار در تجلی است یا اولوالابصار
آفرینش انسان به صورت جفت (نر و ماده)
چه كسی انسان را نر و ماده آفرید، جز آنكه او را برای تناسل پدید آورد؟
چه كسی او را برای تناسل پدید آورد جز كسی كه او را امیدوار آفرید؟
چه كسی او را امیدوار آفرید و ابزار كار به او داد جز كسی كه او را كاركُن خلق كرد؟
چه كسی او را كاركُن آفرید جز كسی كه او را نیازمند خلق كرد؟
چه كسی او را نیازمند آفرید جز كسی كه اسباب رفع نیاز را برایش پدید آورد؟
چه كسی اسباب رفع نیاز را پدید آورد جز كسی كه ضامن رفع حاجتش شد؟
چه كسی او را در میان آفریدگان، با عقل و شعور ممتاز كرد جز كسی كه برایش پاداش و كیفر مقرر فرمود؟
چه كسی او را چاره داد جز كسی كه او را توان چاره اندیشی عطا كرد؟
چه كسی به او چنین قدرتی داد جز آنكه بر او حجت را تمام كرد؟
چه می‌شد اگر خداوند مو و ناخن را چنان می‌آفرید كه رشد نكنند تا آدمی به اصلاح و كوتاه كردن نیازمند نباشد؟
چه كسی كارهای او را كه او قادر به چاره اندیشی آنها نیست چاره كرده جز كسی كه كس قادر بر شكر واقعی او نیست؟
در آنچه گفتیم خوب اندیشه نما، آیا ذره‌ای در این سازماندهی و نظم و ترتیب، ناهماهنگی می‌بینی؟ براستی كه خداوند از آنچه وصف می‌كنند پیراسته است. (انعام، آیه 100)
قلب و پیوند آن با ریه
ای مفضل! اینك قلب را برایت شرح می‌دهم:
بدان در برابر روزنه‌های شش، روزنه‌هایی نیز در قلب است تا قلب حرارت نگیرد. تا جایی كه اگر این روزنه‌ها ناهماهنگ گردند و ترتیب و تقابل را از دست بدهند نسیم و نفس به دل نمی‌رسد و آدمی هلاك می‌گردد. آیا هیچ هوشمند و خردمندی می‌پندارد كه این از سر خود چنین باشد و آیا عقل او سخنش را تصدیق می‌نماید؟
اگر لنگه دری را ببینی كه در آن لولایی است آیا آن را بیهوده می‌شماری؟ هرگز بلكه در می‌یابی كه سازنده این لنگه، لنگه دیگر را نیز آفریده كه با هم جفت شوند و به همراه یكدیگر هدفی را به انجام رسانند و سود بدهند. حیوان نر نیز یكتاست و عقل حكم می‌كند كه برای او جفتی و ماده‌ای آفریده شود تا نسل او پایدار ماند.
ننگ و نفرین و مرگ باد بر كسانی كه مدعی فلسفه و حكمت‌اند ولی دیدگان دلهاشان از این آفرینش شگفت كور است و تدبیر و هدفمندی را در كار هستی انكار كردند!
چگونگی آفرینش مخرج
اینك ای مفضل! در نعمتهایی كه خداوند جل و علا در خوردن، آشامیدن و آسانی دفع زواید قرار داد اندیشه كن و درس عبرت بگیر.
آیا حكیمانه نیست كه در ساختن یك سرا، دستشویی در پوشیده‌ترین جایگاه قرار گیرد؟ خداوند نیز مجرای خروجی انسان را در مخفی‌ترین جای قرار داد. آن را در پشت او ظاهر نكرد و در جلوی بدنش ننهاد. بلكه در جایی از دیدگان پوشیده است.
رانها و لگنها آن را با گوشت در بر گرفته‌اند و پوشانده‌اند. هرگاه كه انسان به قضای حاجت نیازمند گشت و به آن شكلی كه باید بنشیند، نشست، مخرج چنان می‌گردد كه سنگینی و فضولات را براحتی دفع می‌كند.
خداوند، والا مرتبه است، همو كه نعمتهایش عیان و عطایش بی پایان است.
آفرینش شگفت دندانها
مفضل! قدری درباره دندانها بیندیش. برخی تیزند تا غذا را قطع كنند و ببرند و برخی پهنند تا غذا را بسایند و خرد گردانند. خداوند هر دو نوع را به انسان داد؛ زیرا به هر دو نیاز است.
مو و ناخن و فواید آنها
باز تأمل كن در اینكه خداوند با حسن تدبیر و حكمت، مو و ناخن را آفرید.
از آنجا كه این دو رشد می‌كنند و بلند می‌شوند و باید كوتاه گردند، حس ندارند تا انسان به هنگام گرفتن آنها احساس درد نكند. اگر انسان از گرفتن مو و ناخن درد می‌كشید میان دو محذور قرار می‌گرفت: یا اینكه هر دو را رها می‌كرد تا دراز شوند و یا اینكه با دشواری و تحمل درد، آنها را كوتاه می‌كرد.
مفضل می‌گوید: به امام (علیه‌السلام) عرض كردم: چه می‌شد اگر خداوند آنها را چنان می‌آفرید كه افزوده نگردند تا آدمی به اصلاح و كوتاه كردن نیازمند نباشد؟
اگر لنگه دری را ببینی كه در آن لولایی است آیا آن را بیهوده می‌شماری؟ هرگز
بلكه در می‌یابی كه سازنده این لنگه، لنگه دیگر را نیز آفریده كه با هم جفت شوند و به همراه یكدیگر هدفی را به انجام رسانند و سود بدهند
امام (علیه‌السلام) فرمود: خداوند متعال در این كار، نعمتهایی نهاده كه آدمی از آنها آگاه نیست تا سپاس گوید. آگاه باش! دردهای بدن با خروج مو از منافذ بدن و با خروج ناخن از سر انگشتان خارج می‌گردد؛ از این رو به انسان فرمان داده شده كه هر هفته با نوره مالیدن و مو تراشیدن و كوتاه كردن ناخنها به این كار اقدام كند. این كار باعث می‌شود كه موی و ناخن با شتاب بیشتری برویند و دردها و بیماریها را سریعتر خارج كنند. اگر شخص چنین نكند، رشد آنها كوتاه و اندك می‌شود، در نتیجه، دردها در بدن می‌ماند و بیماریهای مختلف پدید می‌آید.
نیز از رویش مو در چند جای بدن كه وجود آن برای انسان مایه رنج و زیان است جلوگیری شده. اگر مو در دیدگان می‌رویید آیا آدمی نابینا نمی‌شد؟ و اگر در دهانش می‌رویید آیا خوردن و آشامیدن انسان دشوار و بی لذت نمی‌گشت؟ اگر در كف دست رشد می‌كرد آیا انسان از لمس درست اشیا و انجام برخی از كارها باز نمی‌ماند؟ پس نیك بنگر كه چگونه در جایی كه سود و مصلحتی در كار نیست نروییده. اینها مخصوص انسان نیست، بلكه در چهارپایان و درندگان نیز چنین است؛ از این رو با اینكه بدن آنها از مو پوشیده است و لیكن این مناطق، دقیقا به خاطر آنچه كه ذكر شد، مویی بر آنها نیست. نیك اندیشه كن كه چگونه آفرینش از هر خطا، زیان و ناهماهنگی به دور است و یكسره حكمت و تقدیر است و مصلحت و سود.
با تصرف از كتاب: توحید مفضل؛ ترجمه‌ی نجفعلى میرزایى
