چرك جان آدمی چیست؟
غفلت، از نظر دین، رجس و چرك است. هر محبتی كه موجب غفلت از حق تعالی شود، موجب پلیدی و گمراهی است؛ چنان‌كه امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) می‌فرماید: "الغفلةُ ضَلالُ النفوس..."؛(1) غفلت، گمراهی جان است. از مناجات شعبانیه نیز استفاده می‌شود كه غفلت، چرك جان آدمی است؛ آن‌جا كه امامان معصوم (علیهم‌السلام) در این مناجات، به خدا عرض می‌كردند: خدایا! از تو شاكریم كه دل‌هایمان را از چرك غفلت پاك كردی: "فشَكرْتُكَ بِادخالِی فی كَرَمِكَ ولِتَطهیرِ قَلبی مِن أوساخِ الغَفلةِ عَنْك".(2)
این‌گونه تعبیرها از امامان معصوم (علیهم‌السلام)، تعبیرات كنایی نیست. بعضی می‌پندارند كه تعبیر از فضیلت به "طهارت"، و از رذیلت اخلاقی به "وَسْخ"، كنایه و مجاز است، ولی این پنداری باطل است؛ زیرا انسان، گذشته از ظاهرش، باطنی هم دارد و باطن‌ها در قیامت ظهور می‌كند.
در قیامت، برخی نورانی، سفیدرو و روسفید، و برخی نیز سیه‌رو و روسیاه و چركینند و "غِسلین" (چركابه) كه طعام تبه‌كاران است، از غفلت‌ها نشأت می‌گیرد:
"فَلیْسَ لهُ الیوم هـهُنا حَمِیم * ولا طعام إلّا من غِسْلِین * لا یأكُلُه إلّا الخاطِئون(3)
از این رو امروز هم در اینجا یار مهربانى ندارد، و نه طعامى، جز از چرك و خون! غذایى كه جز خطاكاران آن را نمىخورند!
هر آفتی كه از بیرونْ دامن‌گیر انسان می‌شود، منشأش غفلت درون اوست و اگر در درون انسان، قلعه‌ی اعتقاد و التفات وجود داشته باشد، آسیبی به او نمی‌سد؛ چون: "هر آن غافل زیَد غافل خورد تیر".
در روایات آمده است: هیچ پرنده‌ای در حال ذكر تیر نمی‌خورد و هر تیری به پرنده یا حیوان دیگر در میدان شكار اصابت كند، در حال غفلت اوست؛ چنان‌كه امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: "ما مِن طَیْرٍ یصاد فِی برٍّ ولا بَحْرٍ ولا یصادُ شیء من الوحوش إلّا بِتَضییعِه التَّسبیح".(4)
در روایت دیگری رسیده است: صاعقه به ذاكر خداوند اصابت نمی‌كند: "إنّ الصاعقةَ لا تصیبُ ذاكراً للهِ عزّوجلَّ".(5) منشأ هر غفلتی، توجّه به دنیا و حطام دنیوی است. دلی كه نگهبان داشته باشد و از حریم آن، غیر خدا را دور نگه دارد، از غفلت مصون، و از آلودگی بری است.
پی نوشت:
(1) شرح غررالحكم، ج 1، ص 369.
(2) مفاتیح الجنان.
(3)سوره‌ی حاقه، آیات 35 ـ 37.
(4) بحار، ج 61، ص 24.
(5) بحار، ج 90، ص 156.
منبع:
جوادی آملی، عبد الله، دنیاشناسى و دنیاگرایى در نهج البلاغه، صص98-95
