همراهان و همتایان تبیان نور
سلسله نوشتارهای عصمت در اندیشه دینی درصدد است تا ضمن باز تعریف مفهوم عصمت، مهمترین پرسش‌هایی که در این زمینه مطرح است را بیان کرده و پاسخی درخور به آنها بدهد.
شیعیان بر اساس چه دلایلی امامان خود را معصوم می‌دانند؟
اندیشمندان شیعه برای اثبات عصمت امامان از دلایل گوناگونی بهره می‌برند که تبیین آنها نیازمند کتابی پر حجم و مستقل است با این حال، اشاره‌ای کوتاه به این دلایل خالی از فایده نیست و زمینه جستجوهای بیشتر و عمیق‌تر را فراهم می‌سازد.
ادله شیعه برای اثبات عصمت امامان
1) جدایی ناپذیری مقام امامت از عصمت
مقام امامت ـ آن گونه که از کتاب و سنّت ـ بر می‌آید در رهبری سیاسی جامعه اسلامی خلاصه نمی‌شود، بلکه دنباله نبوّت و کامل کننده رسالت است.
چنین تصویری از مساله، پیامبر و امام را کنار هم می‌نشاند و دلایل عقلی عصمت را به قلمرو امامت نیز می‌کشاند. با این تفاوت که در این جا، به جای ابلاغ وحی، از تبیین معارف وحیانی سخن می‌رود.
2) قرآن و عصمت امام
الف) آیه امامت: قرآن کریم ظالمان را شایسته مقام امامت نمی‌داند.
«قَالَ لاَ یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ؛ گفت : پیمان من ستمکاران را در برنگیرد.» (بقره/125)
با توجه به آن که در فرهنگ قرآن، هر گناهکاری ظالم خوانده می‌شود، چاره‌ای جز پذیرش عصمت امام باقی نمی‌ماند. این آیه هر چند گفتگوهای فراوانی برانگیخته، اما روشنی آن به اندازه‌ای است که برخی از مفسران اهل سنّت را نیز به اعترافی چنین واداشته است.
نویسنده تفسیر بیضاوی می‌گوید: «این آیه دلیل بر آن است که پیامبران (حتی) پیش از بعثت نیز از گناهان کبیره معصومند و فاسقان شایستگی امامت ندارند.»
ب) آیه اولی الامر: در آیه‌ای دیگر، قرآن کریم همگان را به اطاعت از اولی‌الامر فرا می‌خواند و این گروه را در کنار پیامبر می‌نشاند.
« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنكُمْ
ای کسانی که ایمان آورده اید ، از خدا اطاعت کنید و از رسول و الوالامرخویش فرمان برید.» (نساء/59)
این اطاعت به دلیل آن که قید و شرطی را به همراه ندارد، اطاعتی همه جانبه و بی چون و چرا است و این مطلب جز با عصمت اولوالامر سازگار نیست؛ زیرا سرسپردگی این چنینی تنها در برابر کسی سزاوار است که از کجروی و کج‌اندیشی در امان است و نه تنها در گفتار، بلکه با رفتار خود نیز مردم را جز به آن چه رضای خداوند است نمی‌خواند.
فخر رازی، اندیشمند و مفسّر بزرگ اهل سنّت؛ دلالت آیه بر عصمت را می‌پذیرد.
ج) آیه تطهیر: آیه تطهیر از دیگر آیاتی است که به روشنی، عصمت اهل بیت را می‌نمایاند و بر پاکی و طهارت آنان تأکید می‌ورزد.
« إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَكُمْ تَطْهِیرًا
ای اهل بیت ، خدا می خواهد پلیدی را از شما دورکند و شما را چنان که باید پاک دارد.» (احزاب/33)
سخن درباره این آیه نیز فراوان است، اما آن چه به طور گذرا می‌توان گفت این است که بر اساس این آیه، اراده ازلی و تخلف ناپذیر الهی بر این تعلّق گرفته است که هر گونه «رجس» و پلیدی را از اهل بیت بزداید و آنان را پاک گرداند. این حقیقت، با توجه به این نکته که قرآن کریم هر گونه آلودگی ظاهری و باطنی را رجس می‌شمارد، تفسیری جز عصمت بر نمی‌تابد.
3) عصمت اهل بیت در روایات نبوی
روایات پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، فضایل فراوانی برای اهل بیت علیهم‌السلام بر می‌شمارند که برخی از آنها جز با عصمت آنان سازگار نیست. در این قسمت از احادیثی که تنها شیعیان روایت‌گر آنند در می‌گذریم و به نمونه‌ای از آنچه در کتب اهل سنّت آمده است، بسنده می‌کنیم:
حدیث ثقلین : اهل بیت، همراه و همتای قرآن: در حدیث پر آوازه ثقلین، توجّه به دو نکته اندیشه حق جویان را به عصمت اهل بیت رهنمون می‌گردد: یکی آن که در این حدیث، کتاب و عترت در کنار یکدیگر محور هدایت به شمار آمده‌اند (ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا ابدا) دیگر آن که در این روایات بر جدایی ناپذیری قرآن و عترت تاکید شده است (لن یفترقا حتی یردا علی الحوض) اگر اهل بیت معصوم از گناه و خطا نبودند، پیروی از آنان همواره موجب هدایت نمی‌گردید و جدایی ناپذیری آنان از قرآن، معنای روشنی نمی‌یافت.
پرسمان عصمت، واحد پاسخ به سوالات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، با اندکی تصرف
