تبیان، دستیار زندگی
جهان بر اساس اصل علت و معلول به وجود آمده و هر پدیده علتی دارد و تولید كننده هر پدیده ای از ماهیت آن باخبر است. سازنده ساعت می داند كه ضربه و یا آب باعث مختل شدن آن می شود. تولید كننده یخچال، گاز و... نیز به همین منوال می د...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

این سوال جوانان است كه چرا ... ؟

جهان بر اساس اصل علت و معلول به وجود آمده و هر پدیده علتی دارد و تولید كننده هر پدیده ای از ماهیت آن باخبر است. سازنده ساعت می داند كه ضربه و یا آب باعث مختل شدن آن می شود. تولید كننده یخچال، گاز و... نیز به همین منوال می دانند كه چه چیزهایی باعث خراب شدن این وسایل می شود؛ درنتیجه به خریداران چگونه استفاده كردن را بوسیله كاتالوكی كه در اختیارشان قرار می دهد، می آموزد.

خدا نیز به عنوان صانع انسان می داند كه دارای چه ابعادی است؛ نیازهایش را می شناسد و آگاه است كه چه چیزهایی برای روح یا جسم انسان مضر است. البته خدا نیز انسان را رها نكرده و برایش كاتالوك فرستاده است كه گاهی این كاتالوك زبور، گاهی تورات، در زمانی انجیل و امروز قرآن می باشد.

البته در دین مبین اسلام سنت پیامبر و اهل بیت علیهم السلام در كنار قرآن قرار گرفته و آن را توضیح داده است.

این سوال كه چرا انجام دادن موارد بسیاری در دین اسلام حرام اعلام شده و مسلمین از انجام دادن آنها بازداشته شده اند در اذهان خیلی ها از جمله جوانان نقش می بندد و به دنبال پاسخی هستند. آنها گمان می كنند كه اسلام در پی محدود كردن پیروان خود است. حال آنكه با توجه به مقدمه فوق می توان دریافت كه هدف خدای مهربان محدود كردن بندگان نمی باشد بلكه خدا به دنبال رشد و تعالی انسانها است.

خدای متعال آگاه است كه چه چیزهایی برای انسان مفید و چه اموری مضر است پس آنها را در چهارچوبی برنامه ریزی شده ارائه نموده است كه هركس به آنها عامل باشد یقیناً راه سعادت را می پیماید. این یك اصل است؛هر آنچه را كه انسان از طرف خدا نهی شده است یقین داشته باشد كه آن برای سلامت روح یا جسم یا هر دومضر می باشد، پس حرام اعلام شده است. وبالعكس هر آنچه حلال اعلام شده، برای انسان مفید و لازم می باشد.

اسلام بر اساس این قاعده هر چیزی را كه به خود یا به دیگران ضرر برساند را حرام دانسته است.

یكی از مشهورترین قواعد فقهی كه در بیشتر ابواب فقه به آن استناد می شود، قاعده لاضرر ولاضرار است كه مستند بسیاری از مسائل فقهی می باشد، و فقها نیز از این قاعده برای فتوا دادن استفاده می كنند.

اسلام بر اساس این قاعده هر چیزی را كه به خود یا به دیگران ضرر برساند را حرام دانسته است. البته در ذیل این قاعده روایتی نیز وجود دارد كه بیان آن خالی از لطف نیست.

مرحوم كلینی در اصول كافی از قول زراره چنین آورده است كه امام باقرعلیه السلام فرمودند: سمرة بن جندب(1) در باغی درخت خرمایی داشت كه در آستانه آن باغ منزل یكی از انصار قرار داشت. سمره بدون اجازه گرفتن از صاحب خانه به طرف نخل خود رفت و آمد می كرد و این مساله ناراحتی شخص انصاری را فراهم می آورد. روزی به او گفت تو بی خبر به منزل ما می آیی، بهتر است قبلاً اجازه بگیری. سمره در پاسخ گفت: این راه من به طرف درختی كه دارم می باشد و از تو نیز اجازه نمی گیرم!

شخص انصاری از سمره به پیامبراكرم(ص) شكایت برد. پیامبر سمره را احضار كرد و به او فرمود: این مرد از تو شكایت دارد و می گوید تو بر او و خانواده اش بدون اذن وارد می شوی، در زمان ورود از او اجازه بگیر! سمره گفت آیا من در راه خود به سوی درختم از دیگری اجازه بگیرم؟ پیامبر فرمود: آن درخت را با درختی در مكان دیگر عوض كن. سمره نپذیرفت. پیامبر(ص) فرمود: از این درخت صرفنظركن و در عوض درختی در بهشت بگیر. سمره باز هم امتناع كرد. در این هنگام پیامبر(ص) به او فرمود:" انك رجل مضار ولا ضرر ولا ضرار علی مومن"؛ تو مرد سختگیر و ضرر زننده ای هستی؛ نباید كسی به مومن ضرر برساند. سپس دستور می دهد كه آن درخت را از ریشه درآورند و در مقابل سمره بیندازند و به او می فرماید:" این درخت را بگیر و برو هر جا می خواهی آن را بنشان.

معنای لغوی ضرر و ضرار

برای این دو لغت معانی متعددی آورده اند كه ما در اینجا برخی از آنها را ذكر می نماییم:

1. ضرار یعنی ضرر زدن دو نفر به یكدیگر به مقتضای باب مفاعلة.

2. ضرار یعنی مجازات، تلافی و كیفر دادن ضرری كه یكی ایجاد كرده است.

3. ضرار یعنی ضرر زدن به دیگری بدون اینكه سودی عاید شود و ضرر یعنی زیان زدن به دیگری به نفع خود.

4. ضرار مترادف با ضرر است و این عقیده صاحب كفایة است.(2)

5. ضرار یعنی ضیق و عسر و حرج.(3)

6. ضرار یعنی زیان رساندن به طور عمدی و ضرر اعم است از اینكه عمدی باشد یا غیرعمدی.(4)

7. ضرار به معنای تكرار صدور ضرر است یعن ضرر زدن به طور مكرر.

8. ضرر اسم است و ضرار مصدر. پس مراد از اولی نهی از فعل است كه مصدر است و مراد از دومی نهی از ایصال ضرر است كه اسم مصدر می باشد.

چرا استعمال دخانیات منع شده است؟

تا اینجا به این نتیجه رسیدیم كه چرا برخی چیزها برای انسان حرام اعلام شده و نیز معنای ضرر و ضرار را دریافتیم.

متاسفانه دخانیات از جمله چیزهایی است كه علی رغم مضراتی كه برای آن برشمرده اند ولی مردم جهان به استعمال آن اصرار دارند. و كارخانه های گوناگون با كیفیت های مختلف به تولید آن می پردازند.

صرفنظر از هزینه مالی فراوانی كه برای آن می شود از جهت پزشكی مضراتی برای استفاده كنندگان آنها بیان می كنند كه منجر به بیماریهایی از قبیل: بیماریهای قلبی- عروقی، سكته های مغزی- عروقی، بیماری های عروقی محیطی، برونشیت مزمن، سرطان ریه، سایر سرطانها و... می شود.

حال شما قضاوت كنید كه آیا می توان گفت كه: استفاده از دخانیات به علت ضررهایش می تواند حرام باشد همانگونه كه برخی فقها استفاده كردن از آن را نهی كرده اند؟

پی نوشت ها:

1. این مرد بر اساس آنچه در كتب فقها و محدثین منعكس شده، خصوصاً بنا به نوشته مرحوم ممقانی در كتاب رجال و ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه، مرد بسیار بدی بوده و از دشمنان سرسخت اهل بیت علیهم السلام به شمار می رفته و اكاذیب بسیاری در جهت مخدوش ساختن چهره های اسلامی جعل كرده است.

ابن ابی الحدید می گوید: سمره از زمان پیامبر اكرم(ص) تا زمان امام حسین علیه السلام زنده بود و در قضیه كربلا جزء سپاه عبیدالله زیاد بود و مردم را به جنگ با امام حسین علیه السلام تحریك می كرد.

2. این معانی چهارگانه به نقل از قواعد فقه محقق داماد، در نهایه هم دیده می شود.

3. امام خمینی، تهذیب الاصول، ج3-2، ص92.

4. همان، ص 144.

مهری هدهدی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.