رفتار تغذیه ای با كودك
در بسیاری از جوامع، تغذیه مترادف با مراقبت است. لغتNurture به زبان انگلیسی به معنی پرورش، تربیت، تغذیه،غذا، پروردن و بزرگ كردن است.
بی شك برای رشد و تكامل طبیعی شیرخوران و كودكان خردسال نه تنها باید نیازهای اساسی جسمی ( تغذیه، بهداشت، پوشاك، سرپناه، ایمنی) را تامین كرد بلكه نیازهای روانی، اجتماعی (عاطفی) آن ها نیز باید برآورده شوند. وجود مادر یا فردی كه بتواند ارتباط حاكی از محبت و اعتماد با كودك برقرار كند، امری اساسی در تغذیه ی مناسب كودك و رشد و تكامل اوست.
شیوه های رفتاری مادر در زمان غذا دادن به كودك
اگر مادر در زمان تغذیه كودك سعی كند موارد زیر را عایت كند ، می تواند در تغذیه ی كودك خود موفق باشد.
- نیازهای غذایی كودك را تامین كند.
- احساس استقلال كودك را در خوردن غذا بر آورده سازد، یعنی كودك را در امر تهیه غذا حتی به میزان كم، شریك كند.
- عكس العمل مناسب و یكنواختی را در مقابل رفتارهای كودك ابراز كند.
- ذائقه ی او را به انواع مواد غذایی عادت دهد.
- محیطی سرشار از محبت و صمیمت و به دور از جنجال در زمان غذا خوردن فراهم كند.
- سفره غذا را در شرایط مناسبی كه خاطره دلپذیری ایجاد كند، بچیند.
برای این كه به چگونگی رفتار كودك، عكس العمل مادر و رفتارهای بعدی كودك پی ببریم، یك مثال می زنیم: كودك و مادر به مغازه ای وارد می شوند و كودك درخواست شكلات می كند. ولی مادر برای كودك توضیح می دهد واز خریدن امتناع می كند. او گریه می كند وجیغ می كشد، بنابراین مادر مجبور می شود شكلات را بخرد.
در این مثال عملی كه از مادر، بعد از رفتار كودك سر می زند، تعیین كننده رفتارهای آتی كودك است. مادر با خرید شكلات، رفتار كودك را برای استفاده از گریه برای به دست آوردن چیزی تقویت می كند واحتمال این كه این رفتار در دفعات بعد تكرار شود زیاد است. دراین ارتباط دو جانبه اگر مادر نسبت به گریه كودك بی توجهی می كرد یا توجه او را به موضوع دیگری جلب می كرد، احتمال قطع گریه وجود داشت و پیامد نامطلوب فوق حاصل نمی شد. منطقی و معقول بودن رفتار والدین در مقابل درخواست های كودك باعث ایجاد رفتارهای یكنواخت می گردد و كودك دچار سردرگمی نمی شود. گاهی اوقات، والدین با توجه به شرایط روحی و روانی خود، هر بار در مقابل در خواست یكسان كودك، رفتاری را نشان می دهند كه با رفتار قبلی متفاوت است. این رفتارهای مغایر، كودك را دچار سردرگمی می كند و ممكن است شیوه ی غذاخوردن او را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
كودكان در حین صرف غذا می توانند رفتارهای زیر را داشته باشند:
لج كردن، غذانخوردن، شكایت كردن، گریه كردن، زدن به درو دیوار، همكاری نكردن، راه رفتن بی هدف، اذیت كردن، داد زدن، لب و لوچه آویزان كردن، ناله كردن، پاسخ سربالا دادن، پرت كردن قاشق و چنگال غذاخوری، تف كردن، آروغ زدن و رد كردن غذا.
برعكس موارد بالا خوردن غذا با دست، خوردن غذا با قاشق، آرام نشستن در كنار سفره، پذیرفتن بسیاری از انواع غذاها و دادن پاسخ به در خواست های مادر از انواع رفتارهای مناسب هستند.
حكم كردن، درخواست كردن، پرسش، كمك كردن، قرار دادن كودك در وضعیت مناسب، دادن قاشق به دست كودك و خواهش كردن نیز مثال هایی از رفتارهای مادر هنگام غذا دادن به كودك است.
تكامل كودك و ارتباط آن با تغذیه
به دلیل این كه غذا یكی از مهم ترین عوامل موثر و تقویت كننده های رفتاری است، لذا باید دادن غذا با ملاحضات خاصی انجام گیرد. باید كودكان از نظر جسمی، عاطفی و روانی آماده ی خوردن غذا باشند و این مسئله بستگی به توانایی كودك دارد:
نوزاد 10 روز اول بعد از تولد دارای عكس العمل جست جو (Rooting Reflex ) و مكیدن (Sucking Reflex ) است و از قرار دادن دست یا انگشت شست در دهان لذت می برد.
بین 2 هفته الی 2 ماه شرایط تغذیه را تشخیص داده و به هنگام قرار گرفتن در وضعیت مناسب شروع به مكیدن می كند.
بین 4-3 ماهگی در صورت قرار گرفتن ماده ای جامد در دهان، آن را با زبان بیرون می اندازد یعنی در واقع وجود عكس العمل بیرون اندازی زبان به این امر كمك كرده و كودك، ماده ی جامد را در این سن نمی پذیرد. الگوی جویدن با شروع عكس العمل گرفتن (Palmar grasp ) سبب می شود كه اشیا را به طرف دهان آورده و آن ها را گاز بگیرد.
بین 6 تا 9 ماهگی هنگام مكیدن، فك كمتر حركت می كند. شیشه یا پستان را در هنگام خوردن شیر با دست می گیرد و گرفتن وسایل با نوك انگشتان و خوردن از فنجان را شروع می كند.
بین 9 تا 12 ماهگی می تواند مواد غذایی را گاز بگیرد و حركت چرخشی جویدن قابل مشاهده است. در این سن قاشق را نیز می گیرد.
بین 12 تا 15 ماهگی برای استفاده از فنجان و قاشق تلاش زیادی می كند.
بین 9 تا18 ماهگی، مرحله ی شروع استفلال است كه می تواند مادر را خوشحال یا ناراحت كند. باید انتظار داشت كه كودك قبل ازاین كه چیزی را در دهان بگذارد اول آن را لمس كند.
بین 15 تا 24 ماهگی در به دست گرفتن فنجان و با قاشق غذاخوردن مهارت بیشتری پیدا می كند، تمایلات غذایی را ابراز می كند و گاز گرفتن غذا را با دندان تجربه می كند.
منبع : ماهنامه ی دنیای تغذیه - شماره 8
