تبیان، دستیار زندگی
این نوشته خاص زلزله در تهران نوشته ‌شده‌ كه به گفته بسیاری از كارشناسان حدود بیست و دو سال تأخیر داشته‌است و این تأخیر اصلاً خبر خوبی نیست، چون تاخیر باعث انباشته ‌شدن انرژی می‌شود. انتظار می‌رود زلزله -اگر بیاید- با قدرتی ب...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پیش از آن كه زلزله اتفاق بیفتد...


این نوشته خاص زلزله در تهران نوشته ‌شده‌ كه به گفته بسیاری از كارشناسان حدود بیست و دو سال تأخیر داشته‌است و این تأخیر اصلاً خبر خوبی نیست، چون تاخیر باعث انباشته ‌شدن انرژی می‌شود. انتظار می‌رود زلزله -اگر بیاید- با قدرتی بالاتر از 7 (در مقیاس ریشتر) خواهدبود.

پیش از آن كه زلزله اتفاق بیفتد...

• اول از همه به فكر مكانی باشید كه در آن زندگی می‌كنید. بسیاری از بناهای تهران خصوصاً در مركز و جنوب شهر قدیمی هستند، خانه‌هایی بدون اسكلت فلزی. تا قبل از تصویب قانون ایمن‌سازی منازل در دهه شصت، بسیاری از خانه‌هایی كه با اسكلت فلزی ساخته‌می‌شدند هم اصول ایمن‌سازی را رعایت نمی‌كردند. ضمن اینكه اصولاً بساز و بفروش‌های تهران افرادی هستند كه صلاحیت ساخت مسكن را ندارند و غالباً عده ایی از افراد كم‌سواد و سودجو هستند كه برای سود بیشتر حاضرند با جان شما معامله كنند. اما چیزی كه مسلم است خانه‌های قدیمی حتی تاب مقاومت در برابر زلزله پنج ریشتری را ندارند. اگر در چنین مكانی زندگی می‌كنید حتماً به فكر تهیه یك مكان ایمن باشید. شاید یك روز معیار انتخاب مسكن مناسب را برایتان نوشتم، اما فعلاً دست ‌به ‌نقد اگر می‌توانید نقشه‌ای از گسل‌های تهران تهیه كنید و به شدت از تهیه مسكن روی مرز گسل‌ها خودداری كنید. هیچ ساختمانی با هر درجه ضریب ایمنی در مرز گسل‌ها سالم نخواهندماند.

• شصت در صد زلزله‌ها در نیمه‌شب اتفاق افتاده‌است. بعید نیست كه زلزله تهران هم جزو همین شصت‌درصدی‌ها باشد. فراموش نكنید كه بعد از این لباس كامل را در كنار تخت و در دسترس قرار دهید.

• همین الان كه این نوشته را تمام كردید بروید دو تا بطری نوشابه خانواده خالی را از آب پر كنید و داخل ماشین بگذارید. حواستان باشد كه همیشه آن را پر نگه دارید و دو بطری دیگر هم پر آب كنید و در مكانی امن در خانه قرار دهید. من فكر می‌كنم كابینت‌های آشپزخانه جای بدی نباشد.

• مكان‌های امن خانه را از همین الان شناسایی كنید.

• یك ساك كوچك تهیه كنید. سعی كنید از نوعی باشد كه دسته بلند دارند و روی دوش قرار می‌گیرند. یا یكی از این كوله‌پشتی‌ها كه قدیم‌ها برای كوه ‌نوردی و در حال حاضر برای مدارس استفاده می‌شود. چند تا كنسرو تن ماهی، كمی خشكبار، قند، یك رادیوی كوچك و یك چراغ قوه داخل آن بگذارید. برای تمام این وسایل باطری تهیه كنید و حواس‌تان باشد هر دو ماه باطری را عوض كنید. قوطی‌های تن ماهی را قبل از سررسید مهلت مصرف عوض كنید. اگر جا شد بطری‌های آب را هم داخل همین ساك قرار دهید. پیچ‌گوشتی، شمع، چاقو، سوت، آچار فرانسه را هم داخل همین ساك قرار دهید. لوازم كمك‌های اولیه را در این ساك قرار بدهید. شامل یك قیچی كوچك، باند استریل، چسب، قرص آنتی‌بیوتیك و استامینوفن، قرص اسهال، الكل و داروی مسكن. اگر دارویی دارید كه مصرف نكردنش باعث مرگتان می‌شود از آنها هم چند عددی در ساك قرار دهید. اگر از سوییچ ماشینتان دو عدد دارید یكی را داخل ساك قرار دهید. اگر ندارید ، یكی تهیه كنید بعد آن را داخل این ساك قرار دهید. یك بسته دستمال كاغذی رولی فراموش نشود. چند متر طناب، حوله كوچك، مقداری پول و طلا یك یا دو قطعه خیلی كوچك از یادگاری كه خیلی برایتان ارزش دارد. (بیخود بارتون رو سنگین نكنین. شاید ناچار بشین روزها این ساك رو حمل كنین. به نظر من اگر ازدواج كردین سی‌دی عروسیتون، بهترین چیزه.)

• داخل اتاق خواب را از لوستر و تابلو و اكواریوم و آینه و هر چه وسایل این چنینی است خالی كنید. تنها یك تخت برای اتاق خواب كافی است و احیاناً یك میز آرایش بدون آینه. همین لوازم را از اتاق خواب بچه بردارید. در مورد اتاق خواب او با سخت گیری بیشتری عمل كنید.

• با خیال نسبتاً راحت بخوابید.

اگر زلزله اتفاق افتاد...

• قبلاً برایتان گفتم تمام جاهای امن خانه را مشخص كنید. چهارچوب درها، زیر میز نهارخوری و كنار ستون‌ها بهترین مكان‌ها هستند.

• اگر هنگامی كه خواب بودید دیدید كه زمین می‌لرزد زیاد به خودتان زحمت ندهید، تا از گیجی خواب بیدار شوید زلزله تمام شده‌است. مدت زلزله بین سی ثانیه تا یك دقیقه است. اگر از شانس بدمان زلزله یك دقیقه‌ای نصیبمان شد باز هم از جایتان تكان نخورید در جایی كه هستید بمانید و سرتان را حفظ كنید. چون ساختمانی كه سی ثانیه جلوی زلزله ایستادگی كرده‌است سی ثانیه دیگر هم ایستادگی خواهدكرد (انشاء الله). اگر دسترسی شما به یكی از این نقاط امن فقط با یك گام امكان‌پذیر است به طرف آن بروید. اگر قرار است چند قدم تا آن مكان بردارید شاید بهتر باشد در جای خود سنگر بگیرید. حركت در هنگام زمین‌لرزه كار بسیار سختی است.

• اگر هنگامی كه سرگرم شمارش گوسفندان بودید ( سعی می كنید بخوابید ) این اتفاق افتاد به سرعت به طرف نزدیكترین مكان امن در داخل آپارتمانتان بروید. حتما به همسر و فرزندان و كسانی كه با شما زندگی می‌كنند این مكان را یاد بدهید. حتی اگر فرصت كردید چند بار این كار را تمرین كنید.

• اگر عادت دارید كنار تختتان پارچ آب بگذارید حتما از این به بعد از پارچ و لیوان پلاستیكی استفاده كنید.

بعد از این كه زلزله اتفاق افتاد...

• بعد از زلزله بسیار دقت كنید بیشتر آسیب‌ها از این زمان به بعد شروع میشود.

• اول اینكه مراقب هر حركت خود باشید. به هیچ وجه از تخت خارج نشوید. احتمالاً این نوشته را در مورد پاكسازی اتاق خواب از تابلو و آینه زیاد جدی نگرفتید، یا شب قبل پارچ آب و لیوان را كنار تخت گذاشته‌اید و اینها حالا تبدیل شده‌اند به بلورهای زیبای شیشه. بعد از زلزله برق‌ها قطع شده‌است و از نور خبری نیست. حواستان باشد كه یك حركت اضافی می‌تواند باعث بریدگی بسیار بد در پایتان بشود. باز هم حواستان باشد كه در این شرایط كه شهر به تل عظیمی از خاك تبدیل شده ، زخم بسیار راحت عفونی می‌شود. تا حالا اسم كزاز و قانقاریا به گوشتان خورده؟ دارو هم كه دیگر خوابش را ببینید. پس حواستان باشد به این راحتی خودتان را زخمی نكنید.

• اگر دمپایی روفرشی‌تان را پیدا نمی‌كنید، یك تكه از ملافه روی دشكتان را بكنید و دور پایتان بپیچید. سعی كنید قسمت كف را بسیار كلفت بپیچید. اگر همسر دارید به او هم توصیه كنید همین كار را بكند. بسیار سریع عمل كنید اما هول نشوید تا حال هر چه می‌خواست بشود شده.

• به سرعت فرزند كوچكتان (تا ده سال) را بغل كنید و به طرف در بروید به همسرتان ماموریت بدهید به طرف ساك و آب برود. اگر فرزندتان بزرگتر از ده سال است اجازه بدهید خودش راه برود.

• احتمالاً چهارچوب در خانه از شكل خارج شده‌است. شاید ناچار شدید با كمی زور آن را باز كنید. اگر خواستید با زور شانه آنرا باز كنید، دقت كنید كه خیلی محكم ضربه نزنید. هیچ كس از آن سمت در خبر ندارد.

• زیاد نگران بسته‌نشدن در خانه نشوید. نسبت خانه های نیمه ویران به افراد دزد بیشتر از آن است كه به خانه شما هم دستبرد بزنند.

• به هیچ وجه به این تصور نباشید كه خانه شما كه جلوی زلزله ایستادگی كرده بعد از این هم جای امنی است. از خانه خارج شوید. حتماً حتماً با لباس گرم خارج شوید. اگر توانستید یك پتو هم همراه بردارید، سرما هم به اندازه زلزله كشنده است. به گونه‌ای از خانه خارج شوید كه گویی بار آخر است كه این خانه را ترك می‌كنید.

• شما جلو حركت كنید. بعد فرزندتان بعد همسرتان. اگر ناچار شدید كودكتان را در بغل بگیرید بهتر است فردی كه كودك را در بغل می‌گیرد از عقب حركت كند. در حین حركت بسیار دقت كنید حتما دستان خود را به دیوار (اگر باقی مانده‌باشد) یا نرده یا به چیزی بگیرید. بسیار احتمال دارد كه زیر پایتان ناگهان خالی شود و این دست گرفتن كمك می‌كند كه پرتاب نشوید.

• اگر در طبقات بالا زندگی می‌كنید به آرامی سقوط را شروع كنید. چراغ قوه را شما در دست بگیرید و هر قدم را حساب‌شده بردارید و بعد نور را به عقب بیندازید كه همسر و فرزندتان بتوانند شما را تعقیب كند. به هیچ وجه ندوید.

• اگر بوی گاز به مشامتان رسید چراغ قوه را خاموش كنید و سعی كنید در تاریكی راهتان را پیدا كنید. به هیچ عنوان از كبریت یا فندك استفاده نكنید.

• اگر در طی حركت از كنار واحدهای همسایه صدای ناله یا كمك آنها را شنیدید توجه نكنید. دقت كنید كه در حال حاضر نجات جان خودتان و خانواده‌تان در اولویت قرار دارد. یك مكث كوچك برای نجات جان آنان می‌تواند به قیمت جان افراد خانواده خودتان تمام شود.

• در حیاط آپارتمان بسیار مراقب باشید. دهانه تمام چاه‌ها حالا دیگر باز شده‌است، ممكن است با كمی آجر یا سیمان پوشیده‌شده و شكل كامل یك دام را برای فرو بردن شما تشكیل داده ‌باشد. از كنار دیوار حركت كنید تا به در برسید و زیاد سرعت نداشته‌باشید. اگر برایتان امكان دارد همین الان مكان چاه منزلتان را پیدا كنید و آنرا شناسایی كنید.

وقتی به محوطه بیرون خانه رسیدید...

• اگر فكر می‌كنید كه می‌توانید با دست خالی به كمك همسایه بروید حتماً این كار را بكنید.

• خیلی خیلی خیلی مراقب بوی گاز باشید. اگر این بو را حس كردید به سرعت به طرف جهت مخالف آن فرار كنید. هنگام حركت سعی كنید از وسط خیابان یا كوچه عبور كنید (كنارهای پیاده‌رو معمولاً یكی از هزاران دهانه چاهی هستند كه حالا دیگر سرپوش ندارند.)

زمانی كه از كار نجات همسایه فارغ شدید به دقت این اعمال را انجام دهید.

• اگر در مركز شهر هستید هر چه سریعتر خود را به سمت خارج شهر برسانید. به ذهنتان هم خطور نكند كه به همراه زن و بچه برای نجات برادر یا خواهر یا پدر و مادری كه دو خیابان بالاتر یا پایینتر هستند بروید. من شما را درك می‌كنم كه دوست دارید برادر، خواهر، مادر یا پدر خود را هم نجات دهید، اما فرزندان خود را فراموش نكنید. شما سوپرمن نیستید. در ضمن اگر مجرد هستید حتماً برای نجات افراد خانواده اقدام كنید. عموماً خطاب من در این نوشته افراد متأهل است.

• در صورت بروز زلزله بیش از سیصد هزار علمك گاز در تهران منفجر خواهدشد. همانطور كه می‌دانید برای اینكه گاز در لوله‌ها جریان پیدا كند تحت فشار به مایع تبدیل می‌شود و شكستن لوله باعث انفجار آن خواهدشد. چون در آن زمان در تهران آبی پیدا نمی‌شود كه آتش را مهار كند رفته رفته همه چیزهای سوختنی در تهران خواهدسوخت. حواستان باشد كه حتی آسفالت خیابان هم كه از مواد قیری تهیه شده‌اند در حرارت خاصی شروع به سوختن میكند. اما بهترین هیزم دم دست برای آتش‌سوزی وسایل خانه و اتومبیل‌های پر از بنزین هستند. زمانی كه آبی برای خاموشی این آتش نباشد آتش‌های كوچك با هم متحد می‌شوند و آتش بزرگتر تشكیل می‌دهند و این روند ادامه دارد. احتمالاً كمتر از دوازده ساعت بعد از زلزله آتش‌سوزی‌های بزرگ تمام سطح شهر را پوشانده. اگر در فرار به فضای باز تعلل كنید احتمالاً در حلقه این آتش گرفتار خواهیدشد. فرار از این حلقه‌های آتش چندان كار راحتی نخواهدبود. دودی كه از این آتش‌سوزی بلند خواهدشد به‌شدت مسموم‌كننده و كشنده است. پس اگر در حلقه آتش گرفتار شدید زیاد نگران نباشید؛ قبل از اینكه زنده زنده بسوزید خفه خواهیدشد.

• نمی‌توانید زیاد به ماشینتان امید داشته‌باشید، اما اگر در حاشیه شهر زندگی می‌كنید و به فرض محال دیدید كه خیابان‌ها باز هستند حتماً از ماشینتان استفاده كنید و به طرف خروجی‌های شهر در جنوب یا غرب شهر بروید. زیاد به خروجی‌های شرق تهران امید نداشته‌باشید. احتمالاً تمام جاده‌های كوهستانی مسدود خواهدشد.

• حتماً حتماً حتماً همین الان با تك تك افراد خانواده كه می‌شناسید قرار یك فضای باز كه بعد از زلزله بتوانید همدیگر را در آنجا ملاقات كنید بگذارید. مثل خروجی اتوبان كرج یا ورزشگاه آزادی یا پارك ملت یا .... ناچارید از چند پارك بزرگ و ورزشگاه‌ها برای اینگونه قرارها استفاده كنید. بعد از زلزله نه اتوبوسی هست كه به طرف آن بروید نه تلفنی هست كه از هم خبردار شوید. این بهترین راه برای پیدا كردن یكدیگر است. بهتر است قرار ملاقات را برای تنها یك یا دو روز بعد از زلزله بگذارید، اما اگر فكر می‌كنید كه در محل امنی زندگی می‌كنید می‌توانید قرار را برای اولین ساعات بعد از زلزله بگذارید. اگر فضای خاصی را مشخص نكرده‌باشید بعید است به این سادگی از زنده بودن آنان باخبر شوید.

• اگر فكر می‌كنید كه نیاز دارید برای برداشتن پاره‌ای وسایل به داخل ساختمان بازگردید حتماً تا صبح صبر كنید. روشنایی هوا بسیاری از خطرهای ناپدید را آشكار خواهدكرد.

• به هیچ وجه در طی مراسم زلزله و بعد از آن برای نظافت شخصی از آب استفاده نكنید. آب موجود را فقط برای آشامیدن استفاده كنید.

• هر از گاهی به رادیوتان سر بزنید اما بعید است برنامه‌ای از تهران برایتان پخش شود. به فرض محال اگر ایستگاه پانزده خرداد سالم بماند مجری باید خیلی بیرحم باشد كه زن و بچه‌اش را ول كند و بیاید برای شما موسیقی بگذارد. اما ممكن است دو روز بعد از زلزله بتوانند یك جوری رادیو را راه بیندازند.

• اگر آنقدر شانس داشتید كه ماشینتان سالم و مسیر باز بود، در حركت از تهران درنگ نكنید. برای اینكه شك شما را به یقین تبدیل كنم چند نكته را یادآوری می‌كنم:

از جمعیت دوازده ملیونی تهران حدود هشت ملیون نفر بعد از زلزله زنده خواهندماند. هر سه سد اطراف تهران ضد زلزله نیستند و از بین خواهندرفت. حتی دسترسی به چاه‌ها برای استفاده از آب آنها غیرممكن خواهدبود. برای تأمین آب این جمعیت عظیم هیچ كاروان تانكری روی زمین كافی نخواهدبود. در نتیجه استفاده از آب غیربهداشتی اجتناب‌ناپذیر خواهدشد. ضمن اینكه مسئله اسكان و تغذیه این جمعیت عظیم بعد از چند روز مشكلی غیرقابل‌حل خواهدشد. از طرفی استفاده از آب آلوده باعث همه‌گیر شدن بیماری‌های عفونی و اسهال و وبا خواهدشد و ...

چاره‌ای نیست. باید این شهر را به قصد یكی از شهرهای نزدیك تهران ترك كرد. می‌توانید بعد از اینكه همراهانتان را در آنجا اسكان دادید برای كمك به عملیات نجات بازگردید.

• در حین عملیات نجات حواستان به آتش باشد. از دست شما كار زیادی برنمی‌آید. اگر با مصالح ساختمانی سر و كار داشته‌باشید منظور من را خوب درك می‌كنید. به همین جهت اگر در جایی دیدید كه چند نفر سعی می‌كنند فردی را از خاك بیرون بكشند به كمك آنها بروید. می‌توانید بعد از آنها خواهش كنید كه برای كمك عزیزان شما بشتابند. بسیاری از نجات‌ها در این زمان با همكاری جمعی معنی پیدا می‌كند.

• اگر خواستید برای خروج فردی كه از زیر آوار فریاد می‌كشد بروید دو نكته را فراموش نكنید:

اگر واقعا فكر می‌كنید می‌توانید اینكار را بكنید، حتماً یك كلنگ داخل ماشینتان بگذارید. بعد از زلزله می‌فهمید مخترع آن چه نعمتی را اختراع كرده‌است.

اگر نیمی از بدن فردی را بیرون از آوار دیدید با كمك كلنگ و احتمالاً دو سه نفر دیگر شاید بتوانید از زیر خاك خارجش كنید. اگر تنها از زیر هزاران كیلو آوار صدایش را شنیدید بهتر است دست به هیچ اقدامی نزنید تا شاید كمك‌های خاص با وسایل ویژه برسند.

هنگام خروج همان فردی كه نیمه در آوار قرار دارد بسیار حساب‌شده عمل كنید. یك حركت اشتباه می‌تواند باعث شود كه دیوار نیمه‌خراب روی سرش خراب شود و برای همیشه صدایش قطع شود. آیا می‌دانید یكی از بیماری‌های روانی رایج بعد از زلزله مختص كسانی است كه با همین حركت اشتباه باعث مرگ عزیزی شده اند و تا آخر عمر خود را سرزنش می‌كنند كه چرا آن روز آن حركت اشتباه را كردند؟

• یك نكته دیگر: همین الآن به همه دوستانی كه دوستشان دارید این نكته ها را بگویید. به برادر، خواهر و مادر و پدر.