جادوى سبز چمن و اسكناس

در اولین دوره جام ملتهاى اروپا معضلات اقتصادى ناشى از استقبال نکردن كشورهایى مانند انگلیس، چنان بود كه وقتى در سپتامبر سال 1960 سوت شروع اولین دیدار جام ملت هاى اروپا به صدا در آمد، هنوز مشكلات مالى این مسابقات جدید برطرف نشده بود اما امروز...

سه میلیارد یورو رقم كمى نیست. نوشتن این عدد روى كاغذ بهتر مى تواند بزرگى آن را نشان دهد. اقتصاد انگلیس بعد از شكست تیم ملى این كشور در برابر كرواسى و عدم راهیابى به دور پایانى یورو 2008 معادل چنین مبلغى لطمه دید.

بود و نبود

براى پى بردن به اهمیت یك پدیده گاهى لازم است حالتى را در نظر گرفت كه وجود نداشته باشد. ولى گاهى اتفاقات طورى چیده مى شود كه چنین حالتى به واقعیت مى پیوندد. سود كلان یك كشور توسعه یافته اروپایى در پى حضور در یك جام معتبر را تنها ضرر هنگفت ناشى از حضورش نداشتن، مى تواند روایت كند.

این تنها گوشه اى كوچك از دنیایى بزرگ است كه فوتبال و اقتصاد در آن به هم گره خورده اند. این گره خوردن یك رابطه علت و معلولى ساده نیست. بلكه تأثیر و تاثرى در آن وجود دارد كه به هم افزایى دچار مى شود. بهترین لیگ هاى دنیا در اختیار توسعه یافته ترین كشورهاست. كشورهایى كه از منظر توسعه، سرمایه فیزیكى و انسانى و اجتماعى را در تركیب هایى بهینه در اختیار دارند. پیشرفت اقتصاد به رشد فوتبال كمك مى كند و هر رونق و موفقیتى در فوتبال سودهاى كلان را در پى دارد... ابعاد این قضیه تا حدى است كه معادلات سیاسى بین المللى را نیز تحت تأثیر مستقیم قرار مى دهد اما چه مى شود كه كشورى چون انگلیس اینگونه مغبون می شود.

سود و زیان هاى بزرگ

مبالغ ترانسفر بازیكنان، هزینه ابزار و وسایل لازم تیم ها و درآمد صنایع مرتبط، درآمدهاى بلیط بازیها و نظیر اینها اولین مواردى است كه به ذهن مى رسد اما این تمام قضیه نیست.

اینها تنها بخشى از آثار مستقیم پرطرفدارترین ورزش دنیا بر اقتصاد ملى هستند. جنبه اى دیگر كه از آن با عنوان آثار غیر مستقیم یاد مى شود بسیار مهم تر و اثرگذارتر از این هاست.

جامهاى بزرگ بین المللى بزرگترین فرصت تیم هاى شركت كننده براى نشان دادن نمایى جذاب و كنجكاوى برانگیز از كشورشان به مردمى كه در سراسر دنیا به ایشان چشم دوخته اند. بسیارى از كشورها و در پس آن كمپانى هاى بزرگ با ماركهاى معروف در پى مطرح شدن در سطح كلان و كسب اعتبار هرچه بیشتر بوده براى یافتن فرصتهاى بیشتر. طوریكه از شروع مسابقات تا پایان آن ها هر بازیكن از یك سفیر و هر تیم ملى از یك هیات بلند پایه دیپلماتیك ارزشمند تر است.

از سوى دیگر موفقیت یا شكست هریك از تیمها آثار روحى بسیار عمیقى دارد بر روحیه و انگیزه مردم. تأثیر قطعى و غیرقابل چشم پوشى این روحیه و نشاط مردم در بهره ورى هاى اقتصادى براى همه كارشناسان روشن است.

علاوه بر آن همین بى انگیزگى فروش برخى محصولات را با افت چشمگیر مواجه مى كند شاید به همین علت به محض اینكه شركت ورزشى اسپورتز دایركت در پى حذف تیم انگلستان از جام ملتهاى اروپا، درباره احتمال كاهش سود خود در سال آینده هشدار داد، سهام این شركت 15 درصد كاهش یافت و سهام شركت اومبرو هم بعد از اینكه اعلام كرد میزان فروش پیراهن هاى تیم ملى فوتبال انگلستان كاهشى قابل توجه خواهد داشت، نزدیك دو و نیم درصد افت كرد.

در طرف مقابل شركت آدیداس تحت تأثیر برپایى جام ملتهاى اروپا در دو كشور سوئیس و اتریش در مقایسه با سه ماه نخست سال گذشته با 32 درصد جهش در سود دهى مواجه مى شود.

میزبانى وسوسه برانگیز

در كشور میزبان اما داستان بسیار متفاوت است. سال به سال رقابت براى كسب میزبانى مسابقات بین كشورها شدید تر مى شود. كشور مصر 525/1 میلیارد دلار در صورت كسب میزبانى رقابت جهانى 2010هزینه خواهد كرد.

این رقابت علتى جز كسب اعتبار و سود دارد به وجود آمدن شرایط اجبارى سرمایه گذارى براى ساخت و بازسازى استادیوم هاى ورزشى و اماكن اقامتى و ساماندهى سیستم حمل و نقل عمومى و سایر زیرساخت هاى مربوطه دولت را مجبور مى كند تا براى میزبانى آبرومند دست به سر و روى همه چیز بكشد. براى این كار باید در كوتاه مدت سرمایه عظیم صرف شود كه نیاز به پشتوانه اقتصادى قوى دارد اما نكته اینجاست كه همه اینها به سرعت به بازدهى مى رسد. رخ دادن تحریك تقاضا موجب مى شود تا سرمایه گذاریهاى عمرانى كه بزرگترین ویژگى اش دیر بازده بودن است در این عرصه در عرض كمتر از یك ماه به سود دهى برسد چرا كه برایش تقاضاى انبوه تضمین شده وجود دارد.

ورود میلیونها توریست در این مدت كوتاه شاید بزرگترین تقاضاى برون زاى وارد شده به بازار كشورهاى میزبان به حساب مى آید. توریست به همه چیز نیاز دارد كه تأمین آنها كل اقتصاد را تحریك مى كند. تا آنجا كه دولت سوئیس تحت فشار كارخانجات تولید چیپس و نیز مراكزى كه اقدام به تهیه غذا مى كنند، مجبور شد 3 هزار تن سیب زمینى را براى تأمین تنقلات جهانگردان كثیرى كه از سایر نقاط اروپا و جهان به این كشور و اتریش سفر مى كنند، از كشورهاى دیگر خریدارى كند. با استفاده از چنین فرصتى است كه بعد از ساعت هاى معروف سوئیسى از این به بعد شاهد رقابت شكلات هاى سوئیسى با بقیه مارك هاى مشهور خواهیم بود.

شنیدن كى بود مانند دیدن

مبلغ حق پخش تلویزیونى مسابقات یورو 2012 به میزبانى لهستان و اوكراین، یك میلیارد یورو اعلام مى شود. طبق آمار روزنامه گاردین در سال گرچه در این سال، المپیك آتن، با مراسم افتتاحیه پرشكوهش، مهمترین رویداد ورزشى سال محسوب شد اما با حدود 127 میلیون بیننده در سراسر جهان، در مقام دوم پربیننده ترین رویداد هاى ورزشى سال قرار گرفت. رویدادى كه در مقام اول، نظر بیش از 153 میلیون نفر را در سراسر جهان به خود جلب كرد، مسابقه فوتبال پرتغال و یونان بود كه در فینال جام ملتهاى اروپا در آن سال برگزار شد.

مهم ترین در آمد فیفا از فروش حق پخش تلویزیونى مسابقات است كه در مورد جام جهانى 2006 آلمان معادل یك میلیارد و دویست میلیون یورو بود. افزایش تیراژ نشریات و ویژه نامه ها و تبلیغات روى پیراهن ها و سایر تبلیغات تلویزیونى را اگر به همه این ارقام اضافه كنیم مى توانیم جادویى نهان را در پس ارتباط تنگاتنگ فوتبال و اقتصاد ببینیم. جادویى به سبزى چمن و اسكناس.

منبع : ایران ورزشی

نویسنده : اسماعیل صفرزاده - استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایى