او می‌داند چه مسیری را انتخاب می‌کنم؟
سلسله نوشتارهای عصمت در اندیشه دینی درصدد است تا ضمن باز تعریف مفهوم عصمت، مهمترین پرسش‌هایی که در این زمینه مطرح است را بیان کرده و پاسخی درخور به آن‌ها بدهد.
اگر پیامبران و امامان معصومند و هیچ گاه مرتکب گناه نمی‌شوند، دلیل آن همه گریه و استغفارشان چیست؟
گریه و استغفار پیامبران و امامان همواره شگفتی پیروانشان را برانگیخته و یکی از فضایل والای آنان به شمار آمده است. نیازی نیست که در این جا از چگونگی گریه‌های معصومان و ناله‌های شبانه آنان سخن بگوییم، زیرا:
مادح خورشید مدّاح خود است که دو چشمم روشن و نامرمد است
آن همه راز و نیاز پر سوز و گداز... ادا و اطوار و نمایش برای دیگران نبوده، واقعاً احساس گناه می‌کرده اند. گناهی که معصومان راه گریزی از آن ندارند و برای جبران آن ناله سر می‌دهند. آلودگی به محرّمات الهی نیست. بلکه هر که در آن درگه مقرّب‌تر است، معیار دقیق تری را برای سنجش تخلّفات خود در نظر می‌گیرد و چیزی را گناه می‌شمارد که دیگران به سادگی از کنار آن می‌گذرند. با مثالی ساده به روشنی مطلب می‌افزاییم:
بسیارند کسانی که از قضا شدن نماز واجب‌شان اندوهی به خود راه نمی‌دهند و کم نبوده‌اند تقوا پیشه گانی که از به جا نیاوردن نمازی مستحبّی ناله سر داده‌اند و این زنجیره همچنان ادامه دارد و هیچگاه پایان نمی‌پذیرد. هر چه بر معرفت و محبّت رهرو راه خدا افزوده گردد، بار سنگین تری بر دوش خود احساس می‌کند و بیش از پیش بر کوتاهی خود در انجام وظیفه ـ آنچنان که شایسته پروردگار است ـ پی می‌برد.
پیامبران و امامان ـ که سلام خدا بر آنان باد ـ همواره در یاد خدا به سر می‌برند و در بالاترین مراتب قرب الهی ره می‌سپردند و پیوسته در این اندیشه بودند که مبادا لحظه‌ای از یاد او غافل گردند. پس هر گاه اندکی از این مرتبه والا فروتر می‌آمدند و از سر نیاز به اموری همچون خوردن و آشامیدن و یا حلّ و فصل مسایل اجتماعی روی می‌آوردند، این را گناهی بزرگ برای خویش می‌شمردند. استغفار و توبه آنان نیز از چنین اعمالی بوده که خودداری از آن‌ها شایسته محبّان و مقرّبان درگاه الهی است. بر این اساس است که می‌فرمایند:
«حسنات الابرار سیئات المقربین» چه بسا اعمالی که برای نیکان، پسندیده و برای مقرّبان، ناپسند است.
عصمت قبل از نبوت یا امامت با عصمت بعد از آن چه فرقی دارد؟
تمامی پیامبران و امامان علیهم‌السلام چه پیش از نبوت و امامت و چه پس از آن، دارای عصمت بوده‌اند ویژگیهای عصمت در این دو مرحله زمانی، تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد. البته روشن است که برخی از مراتب عصمت ـ یعنی عصمت در دریافت وحی و نیز عصمت در ابلاغ و تبیین معارف وحیانی ـ پیش از نبوت و امامت قابل طرح نیست؛ اما عصمت از گناه و خطا و نیز عصمت در اعتقادات، تمام دوران زندگی معصومین را پوشش می‌دهد. برای فهم بهتر مطلب، توضیح دو نکته ضروری است:
1) قبل از رسیدن به سنّ تکلیف، گناهی قابل تصور نیست، پس چگونه می‌توان سخن از عصمت به میان آورد؟
هر چند در انسانهای معمولی، آمادگی برای پذیرش تکالیف الهی از حدود نه یا پانزده سالگی آغاز می‌شود، اما نسبت به انسانهای مختلف، زمان تکلیف را متفاوت است. بی شک، همه ما افراد خردسالی را سراغ داریم که از نظر رشد عقلی و شناخت و آگاهی و قدرت تصمیم گیری، با افراد بزرگسال برابری می‌کنند. حال اگر این افراد، قبل از سنین متعارف به تکلیف می‌رسیدند، نه محال عقلی لازم می‌آمد و نه با عدل و حکمت الهی منافات داشت البته اراده الهی بر این قرار گرفته است که از این تفاوت‌ها و ویژگیهای فردی چشم پوشی شود و زمان تکلیف همه انسانها، یکسان تلقّی گردد؛ اما درباره پیامبران و امامان، که راهنمای مردمان و حجت الهی‌اند، وضعیت به گونه‌ای دیگر است و باریابی گروهی از آنان به مقام نبوت و امامت در سنین خردسالی، مهر تاییدی بر تکلیف پذیری آنان در آن سنین به شمار می‌آید. چنانکه به فرموده قرآن کریم، حضرت عیسی و یحیی علیهم‌السلام در کودکی به پیامبری رسیدند و براساس روایات و شواهد مسلّم تاریخی، عده‌ای از امامان، در خردسالی، مسئولیت امامت را به عهده گرفتند.
2) عصمتِ پس از نبوت و امامت، به دلایلی که در جای خود مطرح گردیده، اختیاری است و ریشه در شایستگی هایی دارد که با تلاش خود معصومان علیهم‌السلام) به دست آمده است. اما عصمت پیش از نبوت و امامت، اگر هم غیر اختیاری باشد، نقصی برای آنان به حساب نمی‌آید؛ زیرا ملاک برتری معصومین، عصمت اختیاری در سنین بزرگسالی است و عصمت در خردسالی، پاداش قبل از عمل به شمار می‌آید.
وقتی خداوند می‌داند که فردی در آینده زندگی خود، چه مسیری را انتخاب می‌کند، به میزان انتخاب او و تلاش مداوم آینده‌اش، او را از نخستین روز زندگی مورد لطف و عنایت قرار می‌دهد و از لغزشها مصونش می‌دارد.
منبع:
پرسمان عصمت، واحد پاسخ به سوالات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، با اندکی تصرف
