کنترل و سرکوب بیماری MS
داروهای متداول مصرفی در ام اس:
در درمان این بیماری از چند سری دارو استفاده می‌شود، اگر چه هنوز هیچ‌کدام موفق به درمان قطعی نشده‌اند، ولی در کُند کردن روند بیماری موثر بوده و به فرد مبتلا کمک می‌کند تا با علائم و مشکلات بیماری راحت‌تر کنار بیاید.
کورتیکواستروییدها و اینترفرون‌ها(بتااینترفرون) از جمله داروهایی هستند که در مراحل حاد بیماری و برای به تاخیر انداختن عود مجدد آن کاربرد دارند. در مراحل شدیدتر، گاهی از داروهای شیمی درمانی نیز استفاده می‌شود.
روش‌های درمانی مکمل:
به غیر از دارو درمانی، از روش‌ها و راه کارهای دیگری نیز جهت کمک به درمان "ام اس" استفاده می‌شود. یکی از این روش‌ها فیزیوتراپی صحیح و موثر است که باید حتما توسط افراد متخصص در این زمینه، صورت گیرد تا عضلات بیمار مجددا توان و قدرت خود را مانند قبل از حمله و عود علائم بیماری به دست آورند.
از آنجایی که استرس‌ها و فشارهای عصبی در ایجاد و عود بیماری تاثیرگذار هستند، برای کنترل علائم و کمک به بهبود شرایط بیمار، استفاده از مشاوره‌های روان شناسی به جهت پیشگیری از افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات روانی در افراد مبتلا، بسیار موثر می‌باشد.
کار درمانی یکی دیگر از روش‌های کمک‌کننده در بهبود وضعیت بیمار است. به وسیله کاردرمانی به بیمار آموزش داده می‌شود که علی‌رغم مشکلات و ناتوانی‌هایی ایجاد شده، بتواند تا حد ممکن کارهای روزمره خود را انجام دهد.
آیا پیروی از یک برنامه غذایی مناسب و متعادل به کنترل علائم بیماری کمک می‌کند؟
در حال حاضر هیچ رژیم غذایی مشخص برای درمان "ام اس" وجود ندارد، ولی مسلما رعایت یک الگوی غذایی کامل و متعادل برای کمک به وضعیت این بیماران حائز اهمیت است.
شواهد علمی موجود نشان می‌دهد که رادیکال‌های آزاد که در ایجاد بسیاری از بیماری‌ها(مانند بیماری‌های قلب و عروق، سرطان‌ها، دیابت و...) موثر هستند، در بروز این بیماری نیز بی‌تاثیر نمی‌باشند. به همین دلیل شاید دریافت آنتی اکسیدان‌ها با مقدار و دفعات مصرف مشخص، در کنترل علائم "ام اس" موثر باشد. آنتی اکسیدان‌ها مانند ویتامین‌های C، E، بتاکاروتن و ماده معدنی سلنیوم، مانند یک سپر دفاعی، بدن را تا حدود زیادی از حمله رادیکال‌های آزاد حفظ می‌کنند. دریافت این ترکیبات باید زیر نظر متخصصین صورت گیرد.
از آنجایی که علائم عصبی مربوط به کمبود ویتامین B12 تا حدودی به علائم ام اس شبیه است (مانند سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها، عدم تعادل و خستگی مفرط)، محققین بر این تصور هستند که شاید کمبود این ویتامین نیز در تخریب غلاف میلین نقش داشته باشد. به همین سبب در بیماران مبتلا به ام اس بهتر است که ذخایر ویتامین B12 بدن مورد بررسی قرار گیرد و در صورت لزوم از مکمل خوراکی یا تزریقی آن استفاده گردد.
گاهی دریافت مکمل ویتامین‌های گروه B (مانند B6، نیاسین، تیامین و اسید فولیک) می‌تواند به فروکش کردن علائم بیماری کمک کند.
میزان انرژی مورد نیاز روزانه باید با توجه به شرایط و وضعیت بیمار، در نظر گرفته می شود تا موجب اضافه وزن و چاقی نشود. همچنین توصیه می‌شود که انرژی مورد نیاز، از مواد غذایی گروه‌های اصلی غذایی، تامین گردد.
الگوی چربی‌های مصرفی نیز در بیماران مبتلا به ام اس اهمیت دارد. مطالعات علمی نشان می‌دهند که کاهش دریافت چربی‌های اشباع(کمتر از 10درصد انرژی کل روزانه) و افزایش دریافت اسیدهای چرب ضروری موجود در ماهی‌های چرب یا روغن های گیاهی مانند سویا و کانولا، جوانه گندم ، گردو، روغن تخم کتان و یا استفاده از مکمل‌های آنها(مکمل‌های امگا- 3) در کاهش و پیشگیری از تشدید علائم بیماری موثر می‌باشد.
در این رابطه توصیه می‌شود که:
- مصرف انواع گوشت‌های چرب، کره، سس‌های چرب، لبنیات پرچربی، پنیر، روغن‌های نباتی جامد و... محدود گردد.
- مصرف روغن زیتون ، روغن سویا ، کانولا، آفتاب گردان و سایر روغن‌های مایع غنی از اسیدهای چرب ضروری توصیه می‌شود.
- استفاده از انواع مغزها(مانند گردو، فندق، بادام درختی و پسته) و دانه‌های روغنی(مانند کنجد، برزک، تخم کتان و...) به صورت تازه در برنامه غذایی این بیماران به جهت افزایش دریافت اسیدهای چرب ضروری، مفید می‌باشد.
- استفاده از انواع جوانه به ویژه جوانه یونجه(در زمان شروع جوانه زدن) مفید است.
- از انواع ماهی به ویژه ماهی ساردین، سالمون، ماهی تن و سایر ماهی‌های دارای چربی‌های امگا-3 به شکل پخته(غیر سرخ کرده) استفاده شود.
- مصرف انواع میوه و سبزی‌های تازه، غلات کامل و حبوبات ، هم برای تامین مواد مغذی مورد نیاز و هم به لحاظ دریافت کافی فیبر غذایی به جهت فعال کردن روده‌ها و کمک به اجابت مزاج ضروری است.
- نوشیدن آب کافی در طی روز برای پیشگیری از یبوست و کاهش خطر عفونت‌های مثانه در بیماران توصیه می‌شود. فقط به خاطر داشته باشیم که اغلب این بیماران کنترل ادرار ضعیفی دارند، بهتر است که مصرف آب مورد نیاز در طول روز تقسیم شده و پیش از خواب آب کمتری نوشیده شود.
- با توجه به این که در این بیماران از داروهای کورتیکواستروییدی استفاده می‌شود، بهتر است که دریافت نمک کنترل شده باشد، برای بهبود طعم و مزه غذا می‌توان از سایر چاشنی‌ها مانند آب لیموترش استفاده کرد.
- در شرایطی که بیمار مشکل بلع غذا داشته باشد، بهتر است که رژیم غذایی به شکل مایع غلیظ یا نرم آماده گردد.
- گاهی وجود حساسیت‌های غذایی در تشدید علائم بیماری موثر است. چنان چه در بیمار سابقه حساسیت‌های غذایی وجود دارد، برای پیشگیری از عود علائم "ام اس"، باید به کمک یک رژیم حذفی(مشابه کاری که در کنترل و درمان آلرژی‌های غذایی صورت می‌گیرد) مواد غذایی حساسیت‌زا شناسایی شده و از برنامه غذایی بیمار خارج گردد.
شکلات، قهوه، نوشابه، بادام‌زمینی، تخم‌مرغ، شیر، گوجه‌فرنگی، مخمر، نان گندم، مواد غذایی حاوی انواع افزودنی‌ها و رنگ‌های شیمیایی و... اغلب در افراد مستعد، حساسیت‌زا هستند.
- بهتر است که مصرف غذاهای بسیار شیرین، کیک‌ها و شیرینی‌های تر، بیسکویت‌ها، آب‌نبات و شکلات محدود باشد.
نکاتی که باید بیمار مبتلا به ام اس به آن توجه کند:
- بیمار نباید دچار استرس، اضطراب، فشارهای روحی و جسمی باشد.
- به وزن خود توجه کند و دچار اضافه وزن یا چاقی نشود.
- بیمار می‌تواند یک پیاده روی یا نرمش سبک روزانه و یا شنا در آب به شکل ملایم داشته باشد، ولی دقت داشته باشد که ورزشی که باعث بالا رفتن دمای بدن شود و یا سونا ممنوع است.
- حمام آب داغ برای بیمار مناسب نیست.
- هر گونه کار یا فعالیتی که سبب بالا رفتن درجه حرارت بدن شود، هدایت عصبی را دچار اختلال می‌کند.
- نوشیدن آب کافی(2 تا 3 لیتر در روز) به بیماران توصیه می‌شود.
- داشتن خواب آرام و کافی برای آن ها مفید است.
- پیروی از برنامه غذایی مناسب و متعادل طبق موارد و توصیه‌های بیان شده در بالا ضروری است.
منیره دادخواه- کارشناس ارشد تغذیه
انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور
*مطالب مرتبط:
