نقش برجسته ها و سنگ نبشته های استان كردستان

نقش برجسته و سنگ نبشته ی اورامان

در45 كیلومتری شمال غربی كامیاران، در حدود500 متری شمال غرب روستای " تنگیور" در تنگه كوه های " زینانه"، در بلندترین نقطه صخره ی كوه، بقایای كتیبه و نقش برجسته ای به چشم می خورد كه به خط میخی آشوری است و در یك طاق نما به ارتفاع 120 و پهنای 170 و عمق 35 سانتی متر حجاری و نقش شده است.

درون طاق نما و در غرب آن، نقش برجسته انسانی به طول نیم متر و عرض 35 سانتی متر حك شده كه احتمالاً تصویر "سارگن دوم" پادشاه آشوری است. نقش شاه به صورت نیم رخ، با كلاهی استوانه ای ، پای راست خود را در جلو و پای چپ را عقب  قرار داده است. دست راست شاه به طرف بالا بلند شده و دست چپ در مقابل شكم قرار دارد.

در كنار این نقش برجسته، كتیبه ای به خط میخی با حدود50 سطر ، در كادری به ابعاد 120×120 سانتی متر دیده می شود. این كتیبه به خط میخی و به زبان آشوری باستان است كه پس از ستایش خدایان آشوری مانند خدای آشور، مردوك، نابو، سین، شمش و ایشتار به شرح پیروزی های خود پرداخته است و در ادامه به نقاط مختلف شهرها، روستاها و مناطقی كه در این جنگ ، تصرف و ویران نموده، اشاره دارد. تاریخ كتیبه احتمالاً مربوط به اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد است.

نقش برجسته آبیدر

نقش برجسته ی میدان مادر در پارك جنگلی آبیدر، با الهام از نقوش مكشوفه از زیویه اجرا شد. در كاوش های سال 1376 در قلعه باستانی زیویه قطعاتی از عاج به دست آمد كه روی آن صحنه هایی از شكار و نقوش اساطیری به طرز بسیار ماهرانه در ابعاد 8×3 سانتی متر به صورت برجسته و بسیار ریز، نقش شده بود، این آثار احتمالاً به 2700 سال پیش تعلق دارد.

با طراحی و بزرگ نمایی این نقوش در حد 120 برابر و قالب گیری از آن، در این محل نقش برجسته بر روی دیواری كه برای این كار مهیا شده بود، با بتن مسلح ساخته شد. این كار توسط میراث فرهنگی كردستان اجرا شد و طراحی و ساخت نقشِ برجسته را آقای هادی ضیاء الدینی از كاركنان میراث فرهنگی استان، برعهده داشت.

این نقش برجسته از دو صحنه ی اصلی تشكیل شده است: یكی صحنه اساطیری با موجودی تركیبی از ماهی، انسان و گاو كه احتمالاً هر یك از آنها بیانگر اعتقادات مردم زمان بودند و صحنه دوم كه صحنه اصلی نقش برجسته را تشكیل می دهد صحنه شكار شیراست.

آثار صخره ای فرهاد تاش وینسار

در حدود 35 كیلومتری شرق شهر قروه، در فاصله سه روستای داش بلاغ ، آق بلاغ و وینسار بر روی كوهی مرتفع، بقایای یك معدن بزرگ سنگ قرار دارد كه از نظر نوع ، اندازه و تراش سنگ دارای ویژگی های خاص و از اهمیت بسیار برخوردار است. باور مردم برآن است كه این سنگ ها به داستان شیرین و فرهاد ارتباط دارد. نوع حجاری و سفال های موجود در منطقه، احتمالاً به دوره ساسانی تعلق دارد. این منطقه در ایام بهار به عنوان تفرجگاه مورد استفاده مردم است. در ضلع شرقی همین كوه فرهادتاش، دهانه غاری وجود دارد كه "اورل استین" مستشرق اروپایی هنگام بررسی منطقه غرب كشور، از این غار نام برده و ظاهراً نتوانسته وارد آن شود.

بنچاق اورامان ( هورامان)

در اوایل قرن حاضر، در سال 1305 شمسی، حسین نامی از مریدان " شیخ علاء الدین نقش بندی" در غاری در دره تنگیور، خمره ای پراز دانه ارزن پیدا كرد كه در میان آن نوشته ای به خط  پهلوی اشكانی بر پوست آهو وجود داشت. این نوشته كه به "بنچاق اورامان" مشهور شد، قراردادی است میان دو نفر برای خرید و فروش زرستانی به 45 درهم كه شاهدان معامله نیز نام خود را در آن نوشته اند. این بنچاق به سال 120 پیش از میلاد مسیح تعلق دارد. چند سطر از متن بنچاق به شرح زیر است:

" سال سه ست ماه اروتات فروخش تپس پك

پو تیرین زراستك چه ابیر اشكان نم (زات)

اخریتاراوایل پورهربشن

اسمكان از خریت اویل هیچ پتسیك هرو درهم 45"

برگردان:

سال سیصد ، ماه خرداد ، فروشنده تپس پك، پورتیوین زراستان اسمك كه ابیراشكان نیم آن دارد، و خریدار اوایل پوربشین، اسمكان زرستان ( را خرید اویل از پتسیك) همه را به 45 درهم.

در حال حاضراین بنچاق درموره برلین نگه داری می شود. 20 نسخه دیگر این قرارداد به خط یونانی است.

منبع: کتاب میراث فرهنگی استان کردستان

تهیه و تنظیم: زهره پری نوش