عبادت در کودکی
جلوههای رفتاری حضرت زهرا سلام اللّه علیها(4)
برای مطالعه ی قسمت قبل اینجا کلیک کنید.
آنچه تحت عنوان جلوههای رفتاری حضرت زهرا(س) ارائه میگردد، تلاشی است در راستای درک بهتر شخصیت عملی آن بانوی بزرگ. نخستین بخش «رفتار با فرزند» را در قسمت قبل تقدیم کردیم. در ادامه، با نکات دیگری از شیوههای تربیتی آن حضرت(س) آشنا میشویم.
عبادت در کودکی
یکی از محورهای اساسی که حضرت زهرا(س) بدان توجه و تأکید داشتند بُعد پرستش و گرایش فرزندان به انجام تکلیف عبادی و الهی بود. آن حضرت شوق بندگی و خضوع در برابر معبود را از همان دوران کودکی در جان فرزندان خود تقویت نموده و آنان را چنان تربیت کرد که بهترین کارها را عبادت خداوند دانسته و از آن بالاترین لذتها را میبردند.
دخت گرامی رسول اکرم(ص) بر این مطلب تأکید داشت که بچهها را از کوچکی به انجام عبادت فرا خواند و آنان را به خدا پیوند دهد و بذر محبت و ارتباط با خدا را در کام آنان بیفشاند تا انجام تکلیف برای آنان نه تنها رنج و مشقتی نداشته باشد بلکه با شوق و اشتیاق به استقبال آن بروند.
بر این اساس فاطمه(س) فرزندان خود را حتی به شبزندهداری عادت میداد. البته او شیوه ی تربیت را به خوبی میدانست و به گونهای برخورد میکرد که در حد توان و استعداد فرزندان باشد.
حضرت در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان کودکان خود را به بیداری و نخفتن وادار میکرد. ممکن است کسی تعجب کند که او چگونه بچهها را به این کار که حتی برای اشخاص بزرگ هم زحمت دارد وادار میکرد.
حضرت در روز بچهها را میخوابانید تا کاملاً استراحت کنند و غذای کمتری به آنان میداد تا بدینگونه زمینه و موقعیت بهتر و مطلوبتری از نظر جسمی و روحی برای شبزندهداری داشته باشند. او به حدی در این کار جدی و قاطع بود که نمیگذاشت احدی از اهل خانه خوابش ببرد و میفرمود:
محروم است کسی که از برکات شب قدر محروم بماند.(1)
گویا فاطمه(س) میخواهد از دوران کودکی در قلب پاک فرزندان خود جمال خدا را به تجلی و جان و زبانشان را به حلاوت و شیرینی عبادت آشنا کند و محبوب راستین را به آنان نشان دهد تا در جوانی جذب جلوههای دروغین نشوند. این روش تربیتی فاطمه(س) به عنوان یک سنت بسیار پسندیده و قابل اجرا در گفتار امامان معصوم(ع) نیز به چشم میخورد.
از جمله امام صادق(ع) فرمودند: زمانی که کودک به سن شش سالگی رسید او را به نماز و چنانچه تحمل گرفتن روزه داشت، او را به انجام آن وادار نمایید.
در همین راستا است که امام صادق(ع) میفرماید:
وقتی که بچه هفت ساله شد به او بگویید دست و صورت خود را بشوید و نماز بخواند، اما وقتی به سن نه سالگی رسید باید وضوی درست و کامل را به او بیاموزید و سفارش مؤکد کنید تا نماز بخواند و در صورت ضرورت میتوانید او را با تنبیه به نماز وادارید.(2)
اگر خانواده در بعد پرستش فرزند مراقبت کند و در پایهگذاری شخصیت کودک تلاش نموده و حس دینی او را تقویت نماید، ثمره آن در جوانی نصیب کل جامعه اسلامی میشود.
مسابقه و رقابتهای سازنده
روبهرو ساختن کودکان با مشکلات و فراهم نمودن امکان رقابت برای آنها موجب اعتماد به نفس آنان میشود. اعتماد به نفس که نقطه ی مقابل حس حقارت و خودکمبینی است، به قدری ارزشمند و سرنوشتساز است که اولیای کودک باید به هر قیمتی که شده این حس را در کودک خود به وجود آورند، چرا که در غیر این صورت، کودکِ دلبند خود را بدون هرگونه سلاح به میدان نبردی فرستادهاند که قدرتمندان زیادی در این میدان به زمین خوردهاند. به نوشته بعضی از روانشناسان، یکی از عمدهترین اهداف در تربیت کودکان، ایجاد نوعی احساس واقعی اعتماد به نفس است.
به شهادت تاریخ، فرزندان حضرت فاطمه(س) هرگز تسلیم باطل و مرعوب زور نشدند، و در تمام مراحل زندگی فردی و اجتماعی، بزرگواری، عزت نفس و کمالات انسانی خود را حفظ کردند و این موفقیت، ریشه در اعتمادی داشت که در دوران طفولیت نسبت به خود پیدا کردند.
رعایت عدل و انصاف در باره ی کودکان
رفتار هماهنگ و عادلانه و بذل محبت و توجه به طور مساوی به فرزندان، اصل سازندهای است که تا اعماق وجود کودک، اثر میگذارد. در برخی از روایات معصومین(ع)، سفارش شده است که پدر و مادر از تبعیض و عدم رعایت انصاف، پرهیز کنند، بلکه عدالت و به یک چشم نگریستن را سرلوحه رفتار خانوادگی خود قرار بدهند. پدر و مادر نباید در مواقعی مانند خرید لباس، هدیه و پاسخ سلام، روح کودک را با مراعات نکردن انصاف، آزار دهند. ناگفته نماند، اینکه پدر یا مادر به یکی از فرزندان خود، علاقه ی ویژه و بخصوصی داشته باشد، تا حدودی طبیعی است و شاید خارج از اراده ی آنها باشد، اما نکته مهم و اساسی این است که نباید این علاقه ویژه در رفتار و عملکرد پدر و مادر تأثیر گذارد، به گونهای که سایرین، متوجه این علاقه و ارتباط ویژه شوند.
نمونههایی در زندگی خانوادگی حضرت زهرا(س) دیده میشود که نشانگر توجه و دقت نسبت به این موضوع مهم میباشد.
روزی امام حسن(ع) نزد پیامبر(ص) آمد و اظهار تشنگی کرد، از پیامبر تقاضای آب نمود، رسول خدا(ص) بیدرنگ برخاسته و ظرفی برداشت و از گوسفندی که داخل منزل بود، مقداری شیر دوشید و به امام حسن(ع) داد. در این هنگام امام حسین(ع) خواست تا ظرف شیر را از برادرش بگیرد، اما پیامبر به حمایت از امام حسن مانع گرفتن ظرف از امام حسن(ع) شد. فاطمه زهرا(س) که شاهد این ماجرا بود، به پیامبر گفت: گویا حسن(ع) برای شما عزیزتر از حسین(ع) است. پیامبر فرمود: نه، هر دو برایم عزیز و محبوبند، ولی چون اول حسن(ع)، تقاضای آب کرد، او را مقدم داشتم.(3)
این حادثه کوتاه ولی پراهمیت تاریخی به ما میآموزد که حضرت زهرا(س) هنگامی که احساس میکند که تبعیضی در کار است، بیدرنگ واکنش نشان میدهد، و با توضیحاتی که از پدرش میشنود، متقاعد میگردد که تبعیضی در کار نیست. به هر حال، اهتمام فاطمه زهرا(س) به عدم تبعیض بین کودکان، قابل توجه و تأمل است.
به امید روزی که تمام مادران جامعه اسلامی ما به حضرت فاطمه(س) اقتدا کنند و جوانان ما از فرزندان فاطمه و علی علیهماالسلام درس زندگی بیاموزند و به امید روزی که مردم نسبت به خاندان وحی و رسالت، چنان معرفتی پیدا کنند که در تمام امور، شیوه و روش آنها را سرمشق خود قرار دهند.
پاورقیها:
1ـ دعائمالاسلام، ج1، ص282.
2 همان، ص12.
3ـ همان، ص283 ـ مناقب، ج3، ص385.
منبع : ماهنامه ی پیام زن - باتلخیص
نویسنده : عذرا انصاری
مقالات مرتبط :
