شلغم دارویی طبیعی
گیاه شلغم از خانواده کلم است. بر حسب سن، ریشه این گیاه می‌تواند کاملا گرد و یا کمی کشیده و رنگ آن نیز از سفید تا سبز، زرد و یا ارغوانی متفاوت باشد. طعم انواع سفید و زرد آن شیرین و کمی تیز است. شلغم بومی اروپا و آسیای میانه می‌باشد. این گیاه اولین بار حدود 4000 سال پیش در خاور میانه کاشته شد. شلغم در قرون وسطی توسط اروپایی‌ها به مقدار زیاد مصرف می‌شد و بعدها توسط مهاجرین انگلیسی و فرانسوی به آمریکا برده شد. امروزه این گیاه در تمامی نقاط دنیا کشت شده و مورد مصرف قرار می‌گیرد، زیرا در هر نوع خاکی به راحتی رشد کرده و مدت ماندگاری آن نیز به نسبت زیاد است.
برگ شلغم حاوی کلسیم، فولات و فسفر می باشد. شلغم منبع سرشاری از برخی ویتامین‌ها نظیر A و C است و مانع بروز برخی از بیماری‌ها می‌شود که در زیر به مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود:
آرتریت روماتوئید
آنتی اکسیدان‌ها در پیشگیری از بروز و پیشرفت آرتریت روماتوئید نقش موثری دارند، زیرا این مواد واکنش‌‌های التهابی را که علت اصلی آرتریت روماتوئید هستند، مهار می‌کنند. ریشه شلغم یکی از منابع بسیار خوب ویتامین C می‌باشد. همچنین برگ شغلم نیز منبع غنی از ویتامین C و پیش‌سازهای ویتامین A از جمله کاروتنوئید‌ها است که همگی نقش آنتی اکسیدانی قوی در بدن ایفا می‌کنند. همچنین این ریز مغذی‌ها برای تشکیل بافت استخوانی و بافت همبند ضروری هستند، بنابراین مصرف شلغم عامل موثری در حفظ سلامت استخوان‌ها و مفاصل است.
سرطان
بررسی‌ها نشان می‌دهند که مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها از بروز بسیاری از انواع سرطان(خصوصا سرطان‌های دستگاه گوارش) جلوگیری می‌نمایند. آنتی اکسیدان‌ها تولید رادیکال‌های آزاد را در بدن مهار می‌کنند.
رادیکال‌های آزاد سبب تخریب DNA می‌شوند، در نتیجه می‌توانند عامل ایجاد سلولهای سرطانی باشند. مقادیر مقابل توجه ویتامین‌های C و کاروتنوییدهای موجود در این گیاه(که اثر آنتی اکسیدانی قوی دارند) در پیشگیری ازبروز سرطان و حفظ سلامت دستگاه گوارش تاثیر بسزایی دارند.
یکی دیگر از ترکیبات قابل توجه در این گیاه فیبر است. فیبر سبب حجیم شدن مدفوع و دفع راحت‌تر و سریع‌تر آن شده، بنابراین خطر تماس مواد سرطان‌زا با سلولهای روده را کمتر می‌کند. علاوه بر اثرات فوق، فیبر سبب افزایش رشد و تکثیر باکترهای مفید و مانع رشد باکتری‌های مضر در روده می‌شود و در عین حال بر اثر تخمیر فیبر در روده اسید بوتیریک تولید می‌شود که منشا انرژی برای سلولهای روده است و به حفظ سلامت سلولهای روده کمک می‌کند.
بیماری‌های قلبی- عروقی
کاهش سطح آنتی اکسیدان‌ها در خون خطر اکسیداسیون کلسترول را افزایش می‌دهد. هنگامی که کلسترول خون اکسیده شود، جدار عروق آسیب دیده و در نهایت پلاک‌های چربی در داخل رگ‌های خونی شکل می‌گیرند. چنان چه آنتی اکسیدان در خون به میزان کافی وجود داشته باشد اکسیداسیون کلسترول به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
همان‌طور که ذکر گردید، شلغم حاوی مقادیر مناسبی از ویتامین‌ها است که به سلامت عروق و پیشگیری از بیماری‌های قلبی- عروقی کمک می‌نماید.
بیماری‌های دستگاه تنفس
ویتامین A اغلب به عنوان ویتامین ضد عفونت معرفی می‌شود، زیرا در بیشتر موارد، ناراحتی‌های تنفسی با کمبود ویتامین A همراه است در اثر کمبود ویتامین A سلولهای نای و نایژه‌ها کراتینه شده و مخاط ترشح کافی نخواهد داشت، در نتیجه خشکی و ایجاد شکاف در غشای مخاطی می‌تواند پناهگاه خوبی برای میکروب‌ها باشد(که معمولا در لایه اپیتلیال یک پارچه و سالم نمی‌توانند نفوذ کنند).
ویتامین C نیز در سلامت دستگاه تنفس موثر است. ویتامین C خاصیت ضد ویروسی دارد و با تقویت سیستم ایمنی و حفظ سلامت مخاط دستگاه تنفسی از بروز عفونت جلوگیری می‌کند.
با توجه به اینکه ریشه شلغم حاوی مقادیر فراوانی ویتامین C و برگ آن غنی از پیش‌ساز ویتامین A است، از این گیاه در درمان بیماری‌های تنفسی خصوصا سرماخوردگی می‌توان بهره گرفت. با توجه به خواصی که در مورد گیاه شلغم ذکر گردید، استفاده از برگ و ریشه این گیاه در غذاهایی نظیر سوپ و یا به صورت خام در سالاد، سلامتی و شادابی را به ارمغان خواهد آورد.
شیوا طباطبایی
کارشناس‌ارشد علوم بهداشتی در تغذیه
*مطالب مرتبط:
