دنیای فریبنده ، زیان زننده و گذرا !
سلسه مباحث ( کلام امیر کلام) به شرح و توضیح برخی از سخنان برگزیده علی علیه السلام می پردازد.
اَلدُّنْیا تَغُرُّ و تَضُرُّ و تَمُرُّ
دنیا انسان را فریب می‌دهد، زیان می‌رساند و می‌گذرد.
یكی از موضوعات مهم و محوری در نگرش مولای موحدان به جهان هستی و حقایق عالم، دیدگاه آن حضرت درباره دنیا است. كاری را كه مظاهر فریبنده و پر زرِق و برِق دنیا با عاشقان و مریدانش انجام می‌دهد در همین عبارت كوتاه بیان شده است.
- 1. دنیا فریب می‌دهد:
آرزوهای دنیایی، خیال پردازی‌های دور و دراز برای رسیدن به شهوات، دستیابی به ثروت و مال و منال، دسترسی به قدرت و مناصب دنیوی، و همه اینها برای خوشی و راحتی و لذت،... اینها همه انسان را فریب می‌دهد. زیرا از دور، زیبا است و آرام بخش، ولی كسانی كه به اندكی از آن می‌رسند در می‌یابند كه دچار خیال باطل و توهمات غلط شده بودند و آنچه را می‌پنداشتند بدست نیاورده اند!
البته كسانی كه مواهب طبیعی را در چارچوب اندیشه تنگ و محصور «دنیاطلبی» نمی‌بینند و آن را مقدمه‌ای برای حیات آخرت می‌شناسند، هرگز دچار چنین فریب و نیرنگی نمی‌شوند. كسانی دچار فریب دنیا می‌شوند كه حقیقت و واقعیت اصلی دنیا را نشناخته‌اند و آنچه را «مقدمه» است، «نتیجه» می‌پندارند و آنچه را «ظاهر» است، «باطن» تصور می‌كنند! فریب دنیا سهم دنیادوستان و دنیاطلبان است، نه كسانی كه زندگی دنیوی را از ابتدا موقت و گذرا می‌دانند و آن را صرفاً به عنوان فرصتی برای جلب رضای الهی و رسیدن به كمال حقیقی شناخته اند. ولی چه باید كرد كه همواره اكثریت مردمان، زندگی دنیوی را «همه چیز» پنداشته‌اند و بدست آوردن آن را وجهه همت خود قرار داده‌اند و بنابراین دچار فریب دنیا شده اند.
دنیا عرصه امتحان و آزمایش است. مرحله خودسازی و تلاش است، جای سختی‌ها و دشواری‌ها است، نه هدف نهایی زندگی و نه مرحله‌ای كه ثمره تلاش و كوشش آدمی را برآورده سازد و نه عرصه‌ای كه ظرفیت تامین همه خواست‌ها و آرزوها را داشته باشد! كسانی كه محدوده حیات را به «دنیا» محدود ساختند و بردگی آن را پیشه خود نمودند جز فریب و نیرنگ سهمی دریافت نخواهند كرد. آری! «الدنیا تغرّ»
- 2. دنیا به انسان زیان و ضرر وارد می‌كند:
انسان‌هایی كه در خسران و ضرر می‌باشند، همین‌ها هستند كه نیرنگ دنیا، آنان را وادار به صرف‌ِ سرمایه هستی‌شان در راه بدست آوردن دنیا می‌كند و از آخرت و آینده حتمی خویش غافل می‌شوند. آنان همه توان و همّت و عمر خود را در راه «دنیا» مصرف می‌كنند، دنیایی كه «گذرا» است ولی آنان به غلط آن را نقطه پایان و هدف اساسی تصور كردند!
- 3. و بالاخره این دنیا پس از زیان زدن به انسان فریفته، می‌گذرد:
حتی برای پاسخگویی و یا عذرخواهی از زیان دیدگان، توقفی كوتاه هم ندارد! كسانی كه عمری را به جستجوی ظواهر فریبنده دنیا سپری كردند و عاقبت فریب خورده و حسرت زده در حالی كه سرمایه اصلی‌شان را از كف داده اند، به عالَم آخرت منتقل شدند، آیا توانستند «دنیا» را برای جبران خسارت خودشان به محكمه‌ای بكشند؟! هرگز! زیرا دنیا پس از فریب و زیان، می‌گذرد.
از دیدگاه امام علی علیه‌السلام در دنیا باید كار و تلاش كرد، چاره‌ای جز این نیست كه برای بدست آوردن سعادت ابدی، از همین سرمایه عمر و امكانات این جهان باید بهره بُرد، در این عالم طبیعت باید زندگی كرد و به آبادانی آن هم باید پرداخت، امّا نه «برای دنیا»، بلكه برای بدست آوردن كمال ابدی در حیات اخروی. آنچه دنیای هر كسی است، همان وابستگی‌ها و فریب ظواهر دنیا را خوردن است، نه صِرف‌ِ كار و تلاش و تحصیل و زندگی! سیره مولای موحدان در زندگی خود، برای ما روشن می‌كند كه «دنیای فریبنده و زیان زننده و گذرا» نه استفاده از نعمت‌های طبیعی است و نه كار و تلاش برای بهبود زندگی مردمان و نه مجاهدت برای تامین معاش، كه اینها همه اگر با روش و نیّت الهی باشد، عین آخرت طلبی است.
آنچه را امام علی علیه‌السلام سرزنش می‌كند، كاركردن «برای دنیا» است، اما كار و تلاش «در دنیا» ولی «برای آخرت» عین صواب و موجب ثواب است، و جز آن، راهی برای تعالی و سعادت انسان وجود ندارد.
منبع:
ذوعلم، علی، کتاب چهل گام، با اندکی تصرف
