گذری بر آثار و تالیفات ملاصدرا
ملا صدرا همانند فیلسوفان دیگر از كثرت تالیف برخوردار بوده و منظومه فلسفی خود را در شكلهای موجز و مفصل در مكتوباتمختلفی به یادگار گذاشته است. تمامی نوشتههای صدرا دربارهالهیات فلسفی و امور عامه وعلم النفس بوده كه با نثری بسیار فصیح وروشن تحریر شده و نسبت به آثار فلسفی كسانی چون میرداماد، برایخواننده سهلتر مینماید.
نوشتههای ملا صدرا با توجه به محتوای آنها بدین شرح قابلبخش بندی است:
الف - نوشتههای دینی*
1 - [رسالة فی] اثبات البارئ..
2 - اسرار الآیات و انوار البینات.
3 - تفسیر القرآن الكریم.
4 - حاشیه بر رواشح السماویة (میرداماد)..
5 - الحكمة العرشیة.
6 - خلق الاعمال.
7 - دیباچه عرش التقدیس (میرداماد)..
8 - شرح الاصول من الكافی.
9 - القضاء و القدر.
10 - [رسالة] الكفر و الایمان..
11 - المبدا و المعاد.
12 - متشابهات القرآن.
13 - المظاهر الالهیة فی اسرار العلوم الكمالیة.
14 - مفاتیح الغیب.
15 - الواردات القلبیة فی معرفة الربوبیة.
ب - نوشتههای فلسفی:
1 - اتحاد عاقل و معقول..
2 - اتصاف الماهیة بالوجود.
3 - اجوبة المسائل الجیلانی.
4 - اجوبة المسائل النصیریة.
5 - اجوبة المسائل بعض الخلان.
6 - اكسیر العارفین فی معرفة الحق و الیقین.
7 - ایقاظ النائمین.
8 - التشخص.
9 - تعلیقات شرح حكمة الاشراق.
10 - تعلیقات علی الالهیات من الشفاء.
11 - حدوث العالم.
12 - الحشر.
13 - الحكمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة.
14 - سریان نور وجود الحق فی الموجودات.
15 - سه اصل.
16 - شرح الهدایة الاثیریة.
17 - الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوكیة.
18 - الرسالة القدسیة فی اسرار النقطة الحسیة.
19 - كسر اصنام الجاهلیة.
20 - لمیه اختصاص المنطقة بموضع معین من الفلك..
21 - المزاج..
22 - المسائل القدسیة.
23 - المشاعر.
24 - المعاد الجسمانی (زاد المسافر).
25 - الوجود..
ج - نوشتههای منطقی:
1 - التصور و التصدیق.
2 - اللمعات المشرقیة فی المباحث المنطقیة.
د - نوشتههای منحول و مشكوك:
گذشته از نوشتههای بالا، در تحقیقات جدید صدرا شناختیعدهای از رسالات و مكتوبات قبلی را كه تصور میشد از صدرا باشد،منحول و مشكوك تشخیص داده و فهرست ذیل را اكثر محققان دررابطه با آثار ملا صدرا، منحول دانستهاند:
1 - اثبات شوق الهیولی للصورة.
2 - آداب البحث و المناظرة.
3 - [رسالة فی] اثبات واجب الوجود.
4 - [رسالة فی] اجوبة الاسئلة.
5 - الامامة.
6 - [رسالة فی] بحث المغالطات.
7 - [رسالة فی] بدء وجود الانسان.
8 - [رسالة فی] تجرید مقالات ارسطو.
9 - حاشیة انوار التنزیل.
10 - حاشیة رواشح السماویة.
11 - حاشیة الروضة البهیة.
12 - رساله فارسی.
13 - حاشیة شرح التجرید.
14 - [رسالة فی] رموز القرآن.
15 - شبهة الجذر الاصم.
16 - شرح حدیث نبوی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله): خلق الله الارواح..
17 - طرح الكونین.
18 - [رسالة فی] الفوائد.
19 - القواعد الملكوتیة.
20 - [رسالة فی] المباحث الاعتقادیة.
21 - [رسالة] المسائل القدسیة.
غیر از آثار و تالیفاتی كه فهرستشدند، از ملا صدرا تعدادیمثنوی و رباعی باقی مانده كه بخشی از آنها به پیوست رساله سه اصلو بمناسبت چهار صدمین سالگرد تولد آخوند، به اهتمام سید حسیننصر منتشر شدهاند.
همچنین سه نامه از ملا صدرا خطاب به استاد خود میرداماد بدست آمده كه یكی از آنها را استاد آشتیانی در شرح حال و آراءفلسفی ملاصدرا درج كردهاند.
پی نوشت:
* آثار و تالیفاتی كه در دو بخش دینی وفلسفی با علامت ( ) مشخص شدهاند،حاكیاز نوشتجات خطی ملا صدرا هستند كه تاكنون به چاپ مصحح نرسیدهاند; ر. ك:كتابشناسی توصیفی ملا صدرا، علی اصغر حقدار، ص117، قم، 1375ش.
منبع:
الفیلسوف الفارسى الكبیر، ابو عبدالله زنجانى ، بهكوشش و مقدمه مصحح: علىاصغر حقدار
