حق رای برای زنان در جوامع غربی و شرقی
تاریخ 200 سال گذشته حكایت از آن دارد كه جنبش های مبارزاتی زنان در جوامع مختلف، برای كسب حق رأی برابر با مردان، بیش از 70 سال به طول انجامید. تغییر شرایط اجتماعی برای زنان و تلفیق آن با نظریه های مربوط به برابری زنان و مردان، از جمله عواملی بود كه طی قرن 19 میلادی، به حیات جنبش های جویای حق رای برای زنان، منجر شد.
ترقی سطوح آموزشی و شركت زنان در جنبش های اصلاح طلبانه یكی از عمده ترین عواملی بود كه به طرح این سوال اساسی برای زنان منجر شد كه؛ چرا آنها حق رای ندارند.(1) این مساله تا بدان حد در میان جوامع اروپایی و غربی و سپس آسیایی و آفریقایی، از اهمیت خاصی برخوردار شد كه همگان تاریخ 150 ساله ی مبارزات اجتماعی و سیاسی گروهها و چهره های سیاسی و اجتماعی برای كسب حق رای برای زنان را، به عنوان یكی از چشمگیرترین جنبش های سیاسی و اجتماعی در سطح جوامع عنوان كرده اند. (2) بررسی سیر اعطای حق رای به زنان در میان جوامع مختلف جهان، نكات قابل ملاحظه ای را روشن می كند؛ از جمله این كه در بسیاری از جوامع توسعه یافته و مدرن كه همواره دم از دموكراسی می زنند، تا همین چند دهه ی گذشته، زنان از حق رای برخوردار نبودند.
به گزارش دفتر مطالعات بین الملل خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) 21 اكتبر سال 1944 میلادی (29 مهرماه 1323) مصادف است با سالروز اعطای حق رای به زنان در فرانسه؛ از این رو بررسی سیر تاریخی اعطای چنین حقی به زنان و همچنین وجود دیدگاه های تبعیض آمیز نسبت به زنان در این زمینه، حاكی از آن است كه اعطای حق رای به زنان طی 100 سال گذشته، تحت تأثیر عوامل مهمی از جمله وقوع جنگ های جهانی اول و دوم و اتخاذ خط مشی های رو به جلو در زمینه های تحقق دموكراسی در جوامع مختلف بوده است.
وجود دیدگاه های تبعیض آمیز نسبت به زنان و ماهیت وجودی آنها كه موجب كم رنگ شدن نقش آنها در فعالیت ها و جریان های سیاسی و اجتماعی طی دو قرن گذشته شده است، خود دلیلی آشكار بر این امر است كه نمی توان برای هر كشوری، تاریخ دقیقی در خصوص اعطای حق رای به زنان مشخص كرد. در بسیاری از جوامع مثل آمریكا، در ابتدا در برخی از مناطق، زنان از حق رای برخوردار شدند و سالها طول كشید تا این امر در تمام كشور به كار گرفته شود. جامعه ی زنان به طور غیر رسمی و برای نخستین بار در ایالت نیوجرسی آمریكا و در سال 1776 میلادی حق رای را، آن هم به صورت محدود به دست آوردند، اما با گذشت كمتر از 25 سال كه مساله ی حقوق مردان و حق رای آنها به صورت یك جریان اجتماعی گسترده مطرح شد، حق رای زنان لغو شد. (3)
از زمانی كه در سال 1848 میلادی، نخستین اجلاس زنان در منطقه ای در نیویورك به منظور كسب حق رای برای زنان تشكیل شد، تاكنون بیش از 146 كشور جهان به جامعه ی زنان خود حق رای داده اند.
نیوزلند نخستین كشوری بود كه به طور رسمی در سال 1838 اعلام كرد كه زنان این كشور از حق رای كامل برخوردار خواهند بود؛ با این حال با گذشت 70 سال و تا آغازین سالهای قرن بیستم تنها در چندین ایالت آمریكا به این مساله پرداخته شده و زنان از آزادی های گوناگون از جمله حق رای برخوردار شدند. استرالیا، نخستین كشوری بود كه در قرن بیستم از اعطای حق رای به زنان خبر داد؛ با این حال تداوم وجود دیدگاه های تبعیض آمیز میان سیاه پوستان و سفید پوستان، خود مساله ای بود كه همواره اعطای حق رای به زنان را با مشكلات فراوان مواجه می كرد، آن چنان كه در استرالیا نیز در ابتدا تنها زنان سفید پوست از این حق برخوردار شدند.
سركوب اجتماعی زنان در بسیاری از صحنه های سیاسی و اجتماعی اروپای در حال پیشرفت و آمریكایی كه تازه از شكل و شمایل غرب وحشی در آمده و به سوی دنیای مدرن، در حال پیشرفت بود، موجب شد تا زمان آغاز جنگ جهانی اول در سال 1914، تنها كشورهای فنلاند و دانمارك برای زنان خود حق رای قایل شوند و طی این سالها در چندین ایالت دیگر آمریكا از جمله ایالت های آریزونا، ارگان و كانزاس به این مساله توجه اساسی شد و در نهایت برای زنان حق رای در نظر گرفتند.
اما با شروع جنگ جهانی اول و حتی كمی قبل از آن، وقوع جریان های و تحولات سیاسی و اجتماعی در صحنه ی بین الملل موجب آن شد، كه یك باره در بیش از 13 كشور جهان از جمله، انگلیس، آلمان، مجارستان (به صورت محدود) هند، و چك اسلواكی ، مساله ی حق رای برای زنان مطرح و به آن جامعه ی عمل پوشیده شود.
طی این دو سال كه آمریكا تحولات سیاسی و اجتماعی تازه ای را پشت سر می گذاشت، در بیش از 13 ایالت این كشور نیز حق رای به زنان داده شد. طی این سالها نگرش تبعیض گرایانه نسبت به زنان همواره تداوم داشت؛ به گونه ای كه در انگلیس تنها به زنان متاهل، خانه دار و فارغ التحصیلان بالای 30 سال، حق رای اعطا شد.
از زمان آغاز جنگ جهانی اول تا پایان جنگ جهانی دوم در سال 1945، وقوع تحولات فراوان و تأثیر گذار در صحنه ی سیاست بین الملل و اتخاذ خط مشی های جدید از سوی كشورهای گوناگون، موجب شد كه بیش از 30 كشور از جمله آمریكا، اسپانیا، ایتالیا و ژاپن نیز حق رای برای زنان خود قایل شوند. نكته قابل توجه طی این سالها، فعالیت گسترده ی كشورهای آمریكای لاتین و برخی از كشورهای آسیایی از جمله ژاپن، اندونزی و فیلیپین در زمینه ی قایل شدن حق رای برای جامعه ی زنان بود.
بررسی تاریخ وضعیت سیاسی و اجتماعی زنان در كشورهای مختلف نشان می دهد كه طی 50 سال اخیر پس از مساله ی مطرح شدن استقلال بسیاری از جوامع آفریقایی و آسیایی، روند اعطای حق رای به زنان در این جوامع سرعت یافت و كشورهایی همچون چین(1948)، سوریه (1949)، هائیتی (1950)، سیرالئون (1951)،مصر (1956)، سنگاپور (1957)، عراق (1958)، ایران (1963)، افغانستان (1956)، فیجی (1966)، زامبیا (1978)، اردن (1984) و آفریقای جنوبی (1994) برای زنان خود حق رای قایل شدند.
بسیاری بر این باورند كه اتخاذ نگرشی انسان گرایانه و آرمان گرایانه تر نسبت به زنان، یكی از مهم ترین عوامل قایل شدن دیدگاه های اجتماعی تر برای جوامع زنان و اعطای حق رای به آنها به عنوان یكی از شاخصه های اصلی این جریان است.
در خاتمه باید اذعان داشت كه طی یك دهه ی اخیر این جریان در میان جوامع عرب و همچنین خاورمیانه ، تحول چشم گیری داشته است؛ یمن، بحرین، عراق و كویت از جمله كشورهایی بوده اند كه توجه خاصی در این زمینه داشته اند. با این وجود دیدگاه های سنتی و تبعیض آمیز نسبت به زنان، از اعطای حق رای به آنها در میان اكثریت جوامع عرب مانع شده است. (4)
منابع:
www.z.wordbook.com- 1www.thewhitehouseprojecti.or -2
همان-4
