جهان ماهیان
قسمت دوم
در قسمت قبل گفتیم همه ماهی ها به طبقه حیواناتی تعلق دارند که ما به آنها جانوران خونسرد می‌گوییم و این حیوانات دارای ستون فقرات هستند ماهیان با سایر جانوران خونسرد که در زیر آب زندگی می‌کنند و به‌جای شش از آبشش استفاده می کنند فرق دارند، اکنون می خواهیم در ادامه شما را بیشتر با نوع زندگی این آبزیان آشنا کنیم:
چشمان یک ماهی روی سطح سرش مسطح است و پوزه‌اش نشان می‌دهد که می‌تواند بخوبی سینه آب را بشکافد. باله‌های ماهی می‌تواند آب را که در مقابلش قرار دارد جابجا و بسوی جلو حرکت کند. باله‌ها در دو سوی بالای بدن ماهی قرار گرفته‌اند . سطح بدن ماهی پر از پولک است.
یک ماهی با تکان دادن دمش شنا می‌کند و در انتهای دم خود پارویی دارد. دم ماهی در عقب بدن واقع شده و پارو به آن چسبیده است وقتی ماهی می‌خواهد به سرعت شنا کند دمش را به سرعت به این طرف و آن طرف حرکت می‌دهد، باله‌هایی در بالا و پشت و وسط تنه ماهی همچنین زیر دم که در حقیقت شبیه تیرک ته کشتی است که آنرا از غرق شدن مانع می‌شود، قرار دارد. به همین سبب ماهی را بسوی بالا و راست و حتی در خط مسیر قرار می‌دهد. این باله‌ها گاهی برای حرکت آرام بسوی جلو به کار می‌روند.
باله‌های سینه در پیش بردن و به جلو راندن ماهی کمک می‌کند و گاهی شنای حقیقی صورت می‌گیرد، اما بیشتر ماهیان تعادل خود را با این باله‌ها حفظ و حتی ترمز و کنترل می‌کنند.
یک ماهی هنگام تنفس آب را به دهان فرو می‌برد و از دستگاه تنفسی مخصوص خود عبور می‌هد و از شکاف‌ها و سوراخ‌های دستگاه تنفسی - درست در عقب سر - بیرون می‌دهد. خون درست زیر پوست نازک قرار دارد. همانطور که آب از دستگاه‌‌های تنفسی عبور می‌کند، اکسیژن را از آب می‌گیرد و داخل خون می‌شود. سطح دستگاه تنفسی ماهی چین‌ها و تاهای پرمانند دارد. و اکسیژن بیشتری می‌تواند بگیرد. چون آب از سوراخ‌های دستگاه ششی عبور می‌کند، در حرکت بدن ماهی بسوی جلو نیز کمک می‌کند. در حقیقت نمونه ساده‌ای از جت است که به سمت جلو رانده می‌شود همانطور که در قایق‌ها و هواپیما‌های جت مورد استفاده واقع می‌شود.
یک ماهی دستگاه دیگری مربوط به شنا در داخل بدنش دارد. یک کیسه بلند غشاء نقره‌ای به نام بادکنک شنا که در طول روده ماهی قرار دارد. این بادکنک از هوا پر و خالی می‌شود. و هر ماهی در اعماق مختلف، این کیسه را مورد استفاده قرار می‌دهد، هنگامی‌که بادکنک پر است ماهی بسوی بالا و سطح آب می‌آید، اگر بخواهد دوباره به پایین برود مقداری هوا را از بادکنک بیرون می‌دهد و ماهی به آسانی قادر به شنا در اعماق پایین خواهد بود.
برخی ماهی‌ها از ماهی‌های دیگر تغذیه می‌کنند یا جانوران کوچکتر مثل کرم‌ها و میگوها و یک نوع حلزون را و یا شبیه آنها را میخورند. ماهیان دیگر گیاهان و جانوران میکروسکپی نزدیک سطح آب را میخورند.
این مخلوقات پلانکتون Plankton نامیده می‌شوند و غذای بسیاری از ماهیان را پلانکتون‌ها تشکیل می‌دهند. ماهیان دیگر سبزی و برخی دیگر روییدنی‌های دریا را میخورند. پلانکتون‌ها نیز غذای خود را از موجودات ریزتر دریایی می‌گیرند. خلاصه اینکه ماهیان بزرگتر ماهیان کوچکتر را میخورند. اردک ماهی با دندان‌های بلند و تیز و عریض خود به زندگی ادامه می‌دهد. گرگ رود جنوب آمریکا دندان‌های تیز به بلندی تیغ سلمانی دارد. پیرانکا، با اینکه ماهی بزرگی نیست ولی دسته‌ای از آنها با هم می‌توانند به یک خوک مرده که میان آب افتاده حمله کنند و گوشت آنرا در یک آن بخورند.
پولک‌هایی (شبیه سفال پشت‌بام) بدن ماهیان را پوشانیده است. در برخی مثل مارماهی پولک‌هایش خیلی ریز است و این‌طور به‌نظر می‌رسد که اصلا پولک ندارد. در ماهیان دیگر شبیه استروژن‌ها پولک‌ها بزرگتر است و بدن ماهی گویی پوشیده از زره و لباس رزم است. پولک ممکن است سن ماهی را برای ما باز گوید. همانطور که نگاه کردن به حلقه‌های مقطع چوب و درخت، سن آن را معین می‌کند. در زمستان، هنگامی‌که غذا کم است. پولک‌ها به کندی رشد می‌کنند و حلقه‌ها خیلی با فاصله هستند. در تابستان پولک‌ها به سرعت رشد می‌کنند و حلقه‌ها خیلی بهم نزدیکتر است.
یک ماهی معمولی شبیه شاه ماهی به صورت گروهی زندگی می‌کند یا دسته‌ای چند باهم به سر می‌برند.
در یک زمان معین از سال وقت تخم ریزی است. ماهیان ماده تخم‌هایشان را به آب می‌ریزند و نرها تخم‌ها را بارور می‌کنند. تخم‌ها در ته دریا یا روی شن می‌مانند و والدینشان آنها را نگهداری و مراقبت می‌کنند. تخم شاه ماهی می‌درخشد. ماهیانی که تخم‌هایشان را ترک می‌کنند و از آنها مراقبت به عمل نمی‌آورند باید بیشتر از چند نوبت تخم‌گذاری کنند. چه هر بار تعداد بسیار فراوانی از آنها پیش از اینکه نوزادها از تخم در آیند خورده می‌شوند هر ماهی ماده شاه ماهی در حدود 50000 تخم در یک سال می‌گذارد ماهی روغن 6000000 و یک نوع ماهی پهن 9000000 و ماهی لینگ 15000000 تخم در سال می‌گذارند. همه والدین از تخم‌ها مراقبت به عمل نمی‌آورند، بلکه برخی ماهی‌ها تقریبا بعد از بیرون آمدن از تخم نگهداری و مواظبت آنها را عهده‌دار می‌شوند.
در بسیاری از انواع ماهی‌ها والدین برای مدتی از فصل، نگهبانی و مواظبت از تخم‌ها را به عهده می‌گیرند و بچه‌ای را که از تخم بیرون آمده مواظبت می‌کنند.
برخی ماهی‌ها لانه‌هایی می‌سازند و علف‌های بلند یا سایر گیاهان آبی را مثل مواد ساختمانی در ساختمان لانه بکار می‌برند.
برخی ماهی‌ها شبیه کره ماهی تخم‌هایش را در اطراف توده‌ها می‌گذارد و یکی از والدین معمولا ماهی نر از تخم‌ها مراقبت و محافظت می‌کند.
برگرفته از کتاب دائره المعارف مصور برای کودکان و نوجوانان
ادامه دارد ...
