چرا كودك خردسال دچار لكنت می شود ؟

كودك و لكنت زبان ( قسمت سوم )

در قسمت قبل به نشانه های لكنت زبان پرداختیم . اینك در ادامه می خوانیم ...

حقیقت این است كه پاسخ دادن به این سؤال بسیار مشكل و بعضاً دلسرد كننده است ، زیرا به رغم آنكه امروزه اطلاعات نسبتاً وسیعی درباره لكنت داریم، اما هنوز نمی توانیم پاسخی روشن و قطعی درباره علت بروز لكنت زبان داشته باشیم . لذا بهتر است پاسخ به این سؤال را این گونه آغاز كنیم كه : ما نمی دانیم ، اما به نظر می رسد كه لكنت كودكان دلایل متعددی داشته باشد و این دلایل یا علل به وجود آورنده لكنت از كودكی به كودك دیگر متفاوت است. بعضی از اوقات لكنت زبان كودك بدون آنكه علت یا علل اولیه آن وجود داشته باشد و یا مؤثر بوده باشد ، همچنان ادامه می یابد .

شواهد و تجارب علمی نشان می دهد كه بعضی از كودكان ، بخصوص در سالهای رشد ، در زمینه ی حفظ ترتیبات زمانی و هماهنگی های حركات عضلات ظریف دستگاه گویایی كه لازمه گویش روان و سلیس است ، دچار مشكل اساسی هستند. همان گونه كه ضعف در هماهنگی عضلات درشت موجب به هم خوردن تعادل كودك در راه رفتن می شود ، به ویژه زمانی كه تازه راه رفتن را تجربه می كند ، فقدان هماهنگی لازم در كنترل عضلات ظریف دستگاه گویایی نیز ممكن است موجب ناروانی كلامی او شود. هنگامی كه كودك یاد می گیرد عضلات گویایی خود را كنترل نماید ، لكنت زبان ممكن است همچنان ادامه داشته باشد ؛ اگر چه در این شرایط ، در بعضی از كودكان لكنت زبان به تدریج از بین می رود. با توجه به حقایق موجود ، باید بر این باور باشیم كه

 فشارهای عاطفی – محیطی

بی تردید ، انواع خاصی از فشارهای عاطفی و محیطی همانند یك حادثه ناگهانی و یا فشارهای عاطفی – روانی در محیط زندگی بر شیوه سخن گفتن بیشتر ما تأثیر خواهد داشت . به طور مسلم كودك خردسالی كه هنوز سعی دارد بیاموزد كه چگونه احساسات خود را كنترل نماید ، و بسیاری از وقایع و حوادث روزمره برایش نگران كننده است در برابر فشارهای عاطفی و محیطی ، فوق العاده آسیب پذیر خواهد بود . به عبارت دیگر ، در موارد زیادی اختلال تكلمی كودك ، خود نشانه ای بارز و علامت قابل توجهی از اضطراب و تعارضات درونی اوست. بعضی از اوقات ، كودك ممكن است از صحبت كردن  در موقعیت های خاص ، به لحاظ این كه این موقعیت ها در نظر او مشابه موقعیت هایی است كه او با تجارب ناخوشایندی مواجه شده است ، هراس داشته باشد .

بدیهی است كه این امر یك مسئله كلی نیست، چرا كه كودكان از جهات مختلف با هم متفاوتند و هر كودكی كه در موقعیتی دچار مشكل گویایی شده باشد ، لزوماً لكنت پیدا نمی كند.

باید توجه داشت كه در بعضی مواقع ، ناروانی كلامی طبیعی كودك نیز ممكن است به عنوان سرآغاز یك مشكل اساسی مورد بررسی قرار گیرد. بدین صورت ممكن است زمانی كه كودك دچار ناروانی كلامی طبیعی می شود ( لكنت گونه ای كه در سن او طبیعی است) ، خود كودك و یا اطرافیان او آنچنان واكنش و عكس العملی نسبت به نحوه صحبت كردن وی نشان دهند كه كودك احساس كند هر طور شده باید ناروانی كلامی خود را از بین ببرد. در این شرایط هر چقدر كودك بیشتر تقلا كند كه اختلال طبیعی گویایی خود را اصلاح نماید ، مشكل گویایی اش بیشتر شده ، با عكس العمل تندتر اطرافیان مواجه می گردد. در اینجاست كه دور و تسلسل بیهوده و مدار بسته ای از اضطراب و تقلا ، تقلا و اضطراب ، اضطراب و اختلال كلامی و ... را در كودك مشاهده می كنیم و به زودی ، كودك خودش را آنچنان گرفتار اختلال در صحبت كردن می یابد كه احساس می كند دیگر كاری از او ساخته نیست!

شما ممكن است چنین تصور نمایید كه لكنت كودكتان به خاطر تجربه ناخوشایند او از یك موقعیت فوق العاده ترسناك بوده باشد . اگر چه ترس ، یكی از عوامل ایجاد كننده اختلال كلامی است ، غالباً به تنهایی ، تأثیر موقت و گذرا در بروز اختلال گویایی دارد و صرفاً در موارد اندكی موجب لكنت زبان نسبتاً پایدار می گردد.

تقلید و لكنت زبان

آیا واقعاً لكنت می تواند از طریق تقلید به وجود آید؟ واقعیت این است كه هرگز نشنیده ایم یك طوطی ، یك پرنده مینا و یا كلاغ سیاهی كه از تقلید كنندگان مشهور هستند ، به دلیل زندگی با فردی كه لكنت دارد و تقلید از او، دچار لكنت شوند! همچنین آسیب شناسان زبان و گفتار كه خودشان خیلی روان و سلیس صحبت می كنند نیز بعد از كار كردن و محشور بودن با صدها نفر از كسانی كه دچار لكنت هستند ، هرگز دچار لكنت نشده و از مراجعان مبتلا به لكنت خود تقلید نكرده اند ! بیشتر افرادی كه لكنت دارند ، بدون آنكه با یك فرد مبتلا به لكنت مواجه شده و یا چیزی از لكنت شنیده باشند ، دچار لكنت شده اند . به هر جهت تصور نادرست و موهومِ ارتباط تقلید و لكنت موردی ندارد ، اما این كه چرا از نقش تقلید در لكنت زبان به راحتی نمی گذریم ، عمدتاً به این دلیل است كه ما معتقدیم كودكان رفتارهای متنوع بزرگسالان را همانند دستگاه تكثیر ، تقلید می كنند . اگر چه تقلید رفتار بزرگسالان و والدین توسط كودك لااقل در بعضی از رفتارهای خاص كاملاً درست است ، مع الوصف مسئله تقلید در مورد لكنت زبان چندان قابل توجیه نیست . در واقع ، بررسی پدیده تقلید بخصوص زمانی كه بعضی از اطرافیان كودك ، مثلاً پدر یا مادر او گاهی دچار لكنت می شوند ، بسیار مشكل است . از این رو باید اذعان نمود كه به نظر نمی رسد لكنت زبان مثل سرماخوردگی سرایت كند و یا همانند امواج رادیواكتیو وارد بدن فرد شود.

براساس شناخت ما از مطالعات موجود در گفتارشناسی ، بهترین برداشت این است كه تقلید ، توجیه فوق العاده ساده ای برای علت یك اختلال پیچیده گفتاری است.

وراثت و لكنت

گاهی به نظر می رسد كه لكنت زبان در بعضی از خانواده ها بیشتر متداول است. آیا این بدان معنی است كه لكنت پدیده ای است ارثی ؟ حقیقت این است كه هیچ كس نمی تواند در زمینه ارثی بودن لكنت اظهار نظر صریحی داشته باشد ، چرا كه اطلاعات و دانش ما در این باره بسیار اندك است. عده ای از محققان بر این باورند كه احتمال دارد برخی از اختلالات خاص زبان و گفتار كه ممكن است بعدها موجب لكنت شود منشاء وراثتی داشته باشد . به هر حال ، اگر به احتمال بسیار اندك ، وراثت هم در لكنت نقشی داشته باشد ، این چنین نقشی بسیار پیچیده و غامض است و همانند دیگر صفات و ویژگی های ارثی مثل رنگ چشم ، رنگ مو و ... قابل پیش بینی نخواهد بود. علاوه بر این به نظر می رسد كه برای غالب افرادی كه لكنت دارند ، عامل وراثت ( یعنی این كه لكنت از والدین یا اجدادشان به ارث رسیده باشد ) نقش چندان قابل توجهی ندارد.

بنابراین ملاحظه می فرمایید كه ما نمی توانیم با صراحت لازم بگوییم كه لكنت زبان كودكان خردسال به این دلیل یا دلایل است ، اما از بسیاری از عواملی كه می تواند موجب آغاز یا تشدید اختلال گویایی فرد شود ، مطلع هستیم . بعضی از این عوامل به ویژگی های خود كودك مربوط می شود ، اما برخی دیگر از عوامل لكنت زبان را باید در رفتار و نگرش ها و برخوردهای شما جست و جو نمود.

زهره پری نوش - سایت تبیان