از نور پُری یا خالی؟
ره جویان صادق(3)
یکی از دستورالعملهای انسان ساز برای زندگی،وصیت امام صادق علیه السلام به یكى از اصحاب خاصّشان به نام عبداللّه بن جندب است كه مقامات والایى در معنویات و معارف داشته است. سلسله مطالب _ ره جویان صادق _ به بیان و توضیح جملات ایشان می پردازد.
ویژگى‌هاى دوستان اهل بیت(علیهم السلام)
- عظمت آخرت در آنان
امام صادق علیه السلام درباره ویژگیهای دوستان خودشان صفاتى را براى آنان برمى‌شمارند. اولین صفت آنها این است كه:
« و لَقَدْ جَلّتِ الاْخرةُ فى أَعْیُنِهم حتّى مایُریدونَ بها بدلا »
آخرت در نظرشان با عظمت است تا آن جا كه حاضر نیستند آن را با چیزى معاوضه كنند.
اگر در جایى امر دایر شود بین چیزى دنیایى و اخروى، آن چنان آخرت در نظرشان بزرگ است كه حاضر نیستند آن را با هیچ چیز دنیا عوض كنند.
- پرنور بودن دل آنها
« آه، آه على قلوب حُشِیَتْ نوراً »
چقدر دل‌هاى آنان پر نور است!
باطن انسان، قلب و روح او، مانند ظرفى است، صندوقچه یا مخزنى است كه چیزهاى مختلفى در آن انباشته مى‌شود. این مخزن پر از نیروهاى متراكم است. همان‌طور كه در محسوسات، مى‌توان نیروهاى متراكمى را در جایى ذخیره كرد، در معنویات هم مى‌توان چنین كارى كرد. در قلب انسان، نیروهاى معنوى ذخیره مى‌شود. همان‌گونه كه در عالم محسوسات، نور بزرگ ترین و شناخته شده ترین مظهر نیرو است، در عالم معنویات هم نورانیتى معنوى وجود دارد كه در دل انسان جا مى‌گیرد و انباشته مى‌گردد. این نور، موهبتى خدایى است. هر انسانى مى‌تواند با كسب لیاقت هایى، قلب خود را آماده كند تا دلش پر از نور گردد. نشانه دل پر نور هم این است كه توجهى به دنیا و زرق و برق آن ندارد، به لذت‌هاى مادى دل نمى‌بندد، فقط توجهش به مسایل معنوى و اخروى است. اما به عكس، كسانى كه به زرق و برق دنیا چشم مى‌دوزند و دنبال هوس‌هاى مادى اند، باطنشان ظلمانى است، چشمشان حقایق را نمى‌بیند و ارزش مسایل معنوى را درك نمى‌كنند. در نتیجه، گول ظاهر فریبنده آن را مى‌خورند.
- اجتناب از دنیاگرایى
« و إنَّما كانَت الدّنیا عندهُمْ بمَنزَلَةِ الشَّجاع الاَْرْقِم »
دنیا نزد آنان ، هم چون مارى بسیار خطرناك است كه منتظر فریفتن آنها است.
برخى از مارها ـ كه بسیار خطرناك هم هستند ـ گاهى در صحراها روى دم خود مى‌ایستند تا سایر جانداران را فریب دهند. هركه از دور آنها را ببیند تصور مى‌كند شاخه خشك درختى است، اما وقتى به آنها نزدیك مى‌شود، او را مى‌بلعند. امام صادق علیه السلام مى‌فرماید: دوستان ما دنیا را به صورت مارى فریبنده مى‌بینند كه در راهشان ایستاده و منتظر است تا آنها را فریب دهد. همیشه این گونه به دنیا نگاه مى‌كنند و مواظبند تا فریب آن را نخورند.
« و العدوِّ الاَْعْجَم »
دنیا در نظر آنان همانند دشمنى بى منطق است كه حرف حساب نمى‌فهمد.
هرگاه بر انسان تسلط پیدا كند، به او رحم نمى‌كند.
- انس با خدا
« اَنسُوا باللّهِ »
انس اینان با خدا است.
به خلاف دنیاپرستان كه اصلا نمى‌توانند با خدا انس بگیرند و انسشان تنها با هوس‌هاى مادى است. دنیاپرستان اگر بخواهند مدتى در اتاقى تنها بمانند و دو ركعت نماز با حضور قلب بخوانند، گویى در زندان تاریك كشنده‌اى گرفتار آمده‌اند و مى‌خواهند جانشان را بگیرند. اما اولیاى خدا چنین نیستند؛ با این چیزها انس نمى‌گیرند. آنان منتظرند تا از بیگانه‌ها كناره بگیرند و با محبوب اصلى خود ارتباط برقرار كنند. منتظر رسیدن وقت نمازند. منتظرند وقت نماز شب برسد تا در خلوت به عبادت بپردازند. آنان از چنین چیزهایى لذت مى‌برند. حضور در خلوت، و راز و نیاز با او بزرگ ترین لذت آنها است.
« إِسْتَوْحَشُوا مِمّا بهِ اسْتَأْنَسَ المُترَفونَ »
از چیزهایى كه مترفان و خوش گذران‌ها با آن انس دارند، وحشت مى‌كنند.
« اولئك اولیائى حقّا »
اینان همان دوستان واقعى من هستند.
همان‌ها كه شیطان به دنبالشان است و همّش را صرف فریب دادن آنها مى‌كند.
« و بهم تُكشَفُ كُلُّ فتنَة و تُرفعُ كُلُّ بَلیَّة »
اینها همان كسانى‌اند كه خداوند به واسطه ایشان هر فتنه‌اى را رفع مى‌كند و هر بلایى را از جامعه برمى‌دارد.
منظور از «فتنه» در لسان قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) بیش تر فتنه‌هاى معنوى، اعتقادى و فكرى است. انحرافات فكرى و عقیدتى كه در میان جامعه پیدا مى‌شود، به وسیله چنین كسانى رفع مى‌شود.
حاصل استفاده از این بخش از فرمایش امام صادق علیه السلام این است كه راه صحیح معرفت خدا و قرب به او در پرتو ولایت اهل بیت علیهم السلام پیدا مى‌شود. اولین نشانه كسانى كه داراى ولایت اهل بیت علیهم السلام هستند، بى اعتنایى به دنیا است. البته این با عمل نكردن به وظایف دنیوى تفاوت دارد. فرق است بین دل بستن به دنیا با عمل كردن به وظایف دنیوى. دنیا محل انجام وظایف است. انسان باید ببیند هر لحظه چه وظیفه‌اى دارد و با تمام قوّت آن را انجام دهد، اما در عین حال به دنیا فریفته نگردد. كسانى كه داراى ولایت واقعى اهل بیت علیهم السلام باشند، از دوستان آنها به حساب مى‌آیند؛ دنیا در نظرشان كوچك و آخرت در نظرشان بزرگ است و انسشان در عبادت خدا است، به خلاف دشمنان اهل بیت علیهم السلام كه انس آنها با امور دنیوى و شیطانى است.
ادامه دارد ...
منبع:
مصباح یزدی، محمدتقی، پندهاى امام صادق(علیه السلام) به ره‌جویان صادق، با اندکی تصرف.
