حرف‌های ضد آلرژی
فصل بهار با زیبایی‌های دل‌انگیزش همراه با گل‌های تازه و درختان زیبا برای بسیاری از مردم با دردسرهایی همراه است. شاید گل‌های بهاری و سبزی گیاهان در این فصل بسیار چشم‌گیر و زیبا باشد، اما بسیاری از مردم نسبت به گرده‌افشانی گل‌ها حساسیت دارند و نسبت به آن واکنش نشان می دهند. این واکنش در دنیای پزشکی به نام "آلرژی" یا "حساسیت" شناخته شده است.
آقای دکتر مصطفی معین، رئیس انجمن آسم و آلرژی ما را با این مشکل بیشتر آشنا می کنند.
آقای دکتر، تعریف شما از آلرژی چیست؟
آلرژی‌ها جزو شایع‌ترین بیماری‌ها در جوامع گوناگون هستند و در حدود 20 درصد از افراد به نوعی از آن مبتلا می شوند. آلرژی، نوعی حساسیت بیش از اندازه سیستم ایمنی بدن است که از تماس مکرر با مواد "حساسیت‌زا" یا "آلرژن" به وجود می آید.
این مواد شامل چه چیزهایی هستند؟
آلرژن‌ها یا مواد حساسیت‌زا به طور معمول شامل گرده‌های گل و گیاه، گرد و غبار منزل، حشراتی مثل سوسک‌ها، پر و پشم پرندگان و چهارپایان، داروها به ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها، برخی مواد پروتئینی گیاهی مانند بادام و آجیل، میوه‌های ترش مانند توت‌فرنگی، مواد پروتئینی حیوانی مانند شیر گاو و لبنیات، ماهی و میگو، تخم‌مرغ و مواد پروتئینی موجود در سم زنبور است. مواد شیمیایی مانند حشره‌کش‌ها، دود ماشین یا آتش و بوهای تند مانند عطر نیز تحریک‌کننده هستند.
چه افرادی در معرض خطر هستند؟
افرادی که به طور ارثی زمینه و استعداد ابتلای به آلرژی را دارند، چنانچه با بعضی از آلرژن‌های یاد شده به طور مکرر تماس پیدا کنند، نسبت به آنها حساس می شوند و سیستم ایمنی بدن آنها با ترشح موادی به نام "پادتن" یا "آنتی‌بادی" واکنش شدید نشان خواهد داد.
علایم آلرژی چیست؟
علایم آلرژی عبارتند از تنگی نفس ، قرمزی پوست و خارش، کهیر، اگزما، سوزش چشم و اشک‌ریزش یا ورم ملتحمه، آبریزش بینی و عطسه و یا گرفتگی بینی. البته آلرژی‌ها می توانند بسته به نوع ماده حساسیت‌زا، راه ورود به بدن و زمینه ارثی فرد، به صورت حاد یا مزمن، فوری یا با تأخیر، اندام‌های گوناگون بدن را درگیر کنند.
با توجه به اینکه در فصل بهار قرار داریم، بیشتر در معرض کدام یک از مواد آلرژی‌زا هستیم؟
دانه‌های گرده گیاهان و قارچ‌ها از عوامل حساسیت‌زایی هستند که سبب آلرژی‌های متعدد در بهار می شوند. البته با توجه به منطقه‌ای که شما در آن زندگی می کنید، فصل گرده‌افشانی می تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال، هر چه به طرف قطب شمال برویم، فصل گرده‌افشانی دیرتر آغاز می شود و در بعضی مناطق گرده‌افشانی درختان زودتر از سایر گیاهان و از حدود دی ماه تا اردیبهشت ماه، بسته به اینکه در چه منطقه‌ای واقع شده‌اند، شروع می شود. علف‌ها پس از درختان و از ماه‌های اردیبهشت و خرداد گرده افشانی خود را شروع می کنند و تا اواسط مرداد ماه ادامه می دهند. علف‌های هرزه نیز اغلب در اواخر تابستان و اوایل پاییز گرده‌افشانی می کنند.
آیا همه درختان و گیاهان موجب ایجاد آلرژی می‌شوند یا گروه خاصی این مشکل را ایجاد می کنند؟
دانه‌های گرده درختانی مانند بلوط ، سرو، اقاقیا، نارون، غان، زبان‌گنجشک، گردو، گردوی آمریکایی، تبریزی، چنار و افرا، اغلب عامل "زکام بهاره" یا "تب یونجه"(نوعی آلرژی) در اوایل بهار هستند. زکام بهاره در اواخر فصل بهار و اوایل تابستان نیز اغلب به علت دانه افشانی علوفه است. غیر از پیرگیاه یا راگوید که عامل اصلی تب یونجه یا همان آلرژی بینی همراه با عطسه و آبریزش بینی در اواخر فصل تابستان و فصل پاییز است، علوفه دام، جو و مریم‌گلی نیز در ایجاد آلرژی نسبت به دانه‌های گرده و آلرژی بینی دخیل هستند. گل‌های تزیینی مانند شمعدانی و گل‌سرخ نیز حساسیت‌زا هستند. ولی بعضی از گیاهان زینتی مانند گل‌رز، به طور معمول آلرژی ایجاد نمی کنند.
علت خاصی دارد؟
بله، چون دانه‌های گرده بزرگ و چسبنده را حشراتی مانند زنبور عسل از گیاهی به گیاه دیگر منتقل می کنند، اما دانه‌های گرده بسیاری از درختان و علوفه و تعدادی از علف‌های هرز به طور عمده با جریان باد منتقل می شوند که این دانه‌های گرده کوچک، سبک و خشک هستند و به راحتی به وسیله باد پخش می شوند.
پس وضعیت هوا بر انتشار دانه‌های گرده و قارچ‌ها تأثیر دارد؟
بله، وضعیت هوا بر میزان بروز علایم زکام بهاره تأثیر مستقیم دارد. روزهایی که هوا بارانی یا ابری است، چون انتشار دانه‌های گرده و قارچ به حداقل می رسد، علایم بیماری نیز کاهش می یابد. برعکس، زمانی که هوا گرم، خشک و همراه با وزش باد است، دانه‌های گرده و قارچ به سرعت در اطراف منتشر می شوند و علایم آلرژی بیماران تشدید می شود.
آیا تغییر محل سکونت برای بهبود آلرژی‌ها مفید است؟
تغییر محل زندگی ممکن است زکام بهاره را بهبود بخشد، مشروط به اینکه دانه‌های گرده و قارچ‌های محل جدید اقامت با محل قبلی تفاوت داشته باشد. البته بعضی از قارچ‌ها و دانه‌های گرده به ویژه علوفه، در مناطق گوناگون وجود دارند و ایجاد آلرژی می کنند. غیر از این، بسیاری از بیماران ممکن است پس از یکی دو سال اقامت در منطقه جدید، باز نسبت به مواد حساسیت‌زایی که از راه هوا منتشر می شود، آلرژی پیدا کنند.
تشخیص آلرژی به چه صورت انجام می شود؟
پزشک وجود آلرژی را با توجه به علایم بالینی و همچنین معاینه تشخیص می دهد و در صورت لزوم ترشحات بینی یا خون بیمار را برای آزمایش خواهد فرستاد. اما برای تشخیص دقیق نوع ماده یا موادی که سبب آلرژی شده‌اند، پزشک با توجه به تاریخچه و علایم بیماری، مقادیر ناچیزی از موادی را که حدس می زند ایجاد آلرژی کرده‌اند، با سوزن مخصوص به داخل پوست وارد می کند. حال چنانچه بدن بیمار نسبت به آن ماده یا مواد حساسیت داشت، پس از چند دقیقه، در محل تزریق، قرمزی و التهاب پوستی ظاهر می شود.
آیا آلرژی درمان هم دارد؟
مؤثرترین راه درمان آلرژی‌ها، شناختن عامل یا ماده حساسیت‌زا و پرهیز از آن است. پزشک معالج شما در این زمینه کمک‌تان خواهد کرد. استفاده از داروهای ضد حساسیت یا آنتی‌هیستامین و داروهای ضد احتقان نیز به وسیله پزشک تجویز می شود. در موارد خاص پزشک متخصص آلرژی، با برنامه حساسیت‌زدایی یا درمان ایمنی، یعنی تزریق تدریجی زیر پوستی مقدار بسیار اندکی از ماده حساسیت‌زا، سعی می کند علایم آلرژی را برطرف کند یا کاهش دهد. این نوع معالجه با توجه به عوارضی که می تواند داشته باشد، فقط باید به وسیله پزشک متخصص آلرژی انجام می شود.
چه توصیه‌هایی برای بیمارانی که از آلرژی رنج می‌برند، دارید؟
شب‌ها پنجره‌ها را ببندند و از دستگاه تهویه‌ای که هوا را تصفیه، خنک و خشک می کند، استفاده کنند. فعالیت بدنی را در ساعات اول صبح (ساعت 8 تا 10صبح) و ساعات عصر به حداقل برسانند، چون غلظت دانه‌های گرده گیاهان در این زمان به اوج خود می رسد. وقتی با خودرو در حال حرکت هستند، شیشه‌ها را بالا بکشند. وقتی درصد رطوبت هوا بالاست و همچنین در هنگام وزش باد، در خانه بمانند و در بیرون از خانه از ماسک استفاده کنند.
در زمان اوج فصل گرده‌افشانی به مناطقی مانند ساحل دریا که هوای آن دانه‌های گرده کمتری دارد، سفر کنند.
از درو کردن علوفه، چیدن چمن و وجین کردن علف‌های هرز خودداری کنند و به علف‌های تازه چیده شده نزدیک نشوند. برگ‌های گیاهان و درختان را تکان ندهند، زیرا آنها هم قارچ‌ها را در هوا پراکنده می کنند. پارچه و لباس را برای خشک شدن بیرون آویزان نکنند، چون دانه‌های گرده و قارچ‌ها روی آنها جمع می شود. گیاهان زینتی را داخل منزل پرورش ندهند، چون امکان رشد قارچ‌ها را در محیط فراهم می کنند.
داروهایی را که پزشک تجویز کرده طبق دستور مصرف کنند.
*مطالب مرتبط:
