خطر سقوط
پندهای امام صادق علیه السلام
(2)
بزرگ ترین خطر تهدید كننده سالك
راحت طلبى و تنبلى همیشه در انسان وجود دارد. همین موجب مى‌شود انسان وقتى به جایى مى‌رسد تصور كند دیگر مشكلى ندارد و كار تمام است، در حالى كه اگر خوب بیندیشد، مى‌بینید كه تازه اول مشكل است. هر قدر انسان در نردبان تكامل بالاتر مى‌رود، سقوطش خطرناك تر مى‌شود. كوه بزرگى را تصور كنید كه عده‌اى قصد دارند به قلّه آن صعود كنند. كسانى كه در دامن كوه سیر مى‌كنند، خطر چندانى تهدیدشان نمى‌كند. آنها كه كمى بالاترند، اگر بلغزند، ممكن است فقط یكى دو متر سقوط كنند، ولى بالاخره جان سالم به در مى‌برند. اما آنها كه تا نزدیكى قلّه بالا رفته اند، اگر سقوط كنند، به هیچ وجه نجات نخواهند یافت. وضعیت ما در مسیر تكامل نیز به همین ترتیب است. درست است كه بسیارى از مراحل كمال را طى كرده ایم و راه درازى را پیموده ایم و اگر ادامه دهیم به مقصد مى‌رسیم، ولى در چنین مرحله‌اى اگر در بین راه سقوط كنیم، خطر هلاكتمان قطعى است.
شیطان دشمن بزرگ انسان است. او سوگند خورده كه:
« فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ » سوگند به عزّت و جلالت، همه انسان‌ها را گمراه خواهم ساخت.(1)
سعى و تلاش او بر این است كه انسان‌ها را از مسیر حق منحرف كند. هر قدر انسان در راه صحیح پیش تر برود، شیطان بیش تر تلاش مى‌كند تا او را منحرف سازد. شیطان با كسانى كه از ابتدا قدم در این راه نگذاشته اند، كارى ندارد. آنها خودشان منحرف هستند؛ لازم نیست شیطان آنها را منحرف كند. به محض آن كه كسى یك قدم در راه صحیح برمى‌دارد، شیطان متوجه او مى‌شود و سعى مى‌كند تا از همان ابتدا او را منحرف نماید. اگر دو قدم به پیش رفت، تلاش شیطان مضاعف مى‌شود. هر قدر در این راه جلوتر برود، شیطان سعى بیش ترى براى گمراهى او مى‌نماید.
بنابراین ما كه راه حق را شناخته ایم و در بین ادیان و مذاهب، صحیح ترین آنها را انتخاب كرده ایم، شیطان دشمنى بیش ترى با ما دارد و نیروهایش را صرف مى‌كند تا منحرفمان سازد. پس باید توجه داشته باشیم كه دچار لغزش نشویم و در مبارزه با شیطان كاملا حواسمان را جمع كنیم. به هدایت فعلى خودمان هم نباید مغرور باشیم؛ زیرا از عاقبت كار خود خبر نداریم. باید نسبت به آینده بیم ناك باشیم؛ چون شیطان تمام نیروهایش را براى گمراه ساختن ما صرف خواهد كرد. این اولین نكته‌اى است كه در این حدیث بر آن تكیه شده است. البته چون مخاطب امام صادق علیه السلام یكى از یاران خاص آن حضرت بوده، نیازى نبوده به تفصیل این مطالب را ذكر كنند؛ فرموده اند:
یا عبداللّهِ لَقَدْ نَصَبَ ابلیسُ حبائِلَهُ فی دارِ الغرورِ؛ اى عبداللّه، شیطان در این عالم فریب كارى، دام‌هاى خود را گسترده است.
فما یَقْصُدُ فیها اِلاّ اولیاءَنا؛ از این كار هم هیچ مقصودى ندارد، جز آن كه دوستان ما را به دام بیندازد.
به عبارت دیگر، هدف اصلى شیطان به دام انداختن دوستان ما است.
* * * * *
ویژگى‌هاى دوستان اهل بیت علیهم السلام
الف) عظمت آخرت در آنان
سپس آن حضرت درباره دوستان خودشان توضیحاتى مى‌دهند تا معلوم شود آنها كه مقصود شیطان هستند، چه كسانى اند. صفاتى را براى آنان برمى‌شمارند. اولین صفت آنها این است كه:
« و لَقَدْ جَلّتِ الاْخرةُ فى أَعْیُنِهِمْ حتّى مایُریدونَ بها بدلا؛
آخرت در نظرشان با عظمت است تا آن جا كه حاضر نیستند آن را با چیزى معاوضه كنند.»
اگر در جایى امر دایر شود بین چیزى دنیایى و اخروى، آن چنان آخرت در نظرشان بزرگ است كه حاضر نیستند آن را با هیچ چیز دنیا عوض كنند.
پی نوشت:
1- سوره مبارکه صاد آیه 82.
ادامه دارد ...
* * * * * * * * * *
منبع:
مصباح یزدی، محمدتقی، پندهاى امام صادق(علیه السلام) به ره‌جویان صادق، با اندکی تصرف.
