عطار قبل از ایران در غرب بود

پیش از تحقیق ایرانی‌ها‌ در زمینه عطارشناسی مستشرقان غربی از 200 سال پیش كار عطارشناسی را شروع كرده بودند.

به گزارش فارس، تقریباً از دویست سال پیش اروپایی‌ها در این فكر بوده‌اند كه آثار عطار نیشابوری را به جامعه غرب بشناسانند.

سال 1816 میلادی ترجمه منظومه «پندنامه» از عطار نیشابوری با ترجمه سیلوستر دوساسی در پاریس منتشر شد.

دومین اثری كه از این شاعر ایرانی در غرب ترجمه و منتشر شد منظومه «منطق‌الطیر» بود.

این اثر را گارسن دتاسی سال 1857 به فرانسه ترجمه و منتشر كرد.

اگرچه فرانسوی‌ها نخستین كسانی بودند كه عطار را به جامعه غرب شناساندند اما مهم‌ترین و تأثیرگذارترین كارها را در این زمینه انگلیسی‌ها و آلمانی‌ها انجام دادند.

تفاوت كار انگلیسی‌ها و آلمانی‌ها در این بود كه فرانسوی‌ها به ترجمه آثار عطار روی آوردند و مستشرقان این دو كشور به تصحیح آثار عطار.

بر این اساس رینولد ا.نیكلسون، مستشرق انگلیسی سال 1905 كتاب «تذكرة الاولیاء» را تصحیح كرد و در لیدن آن را منتشر كرد. نیكلسون برای تصحیح این متن در فهم برخی از نسخه‌بدل‌ها به مشكل برخورد و ناچار شد شكل كلمات را به همان صورت كه در نسخه‌ها آمده رسم كند.

سال 1940 دومین كتاب عطار یعنی «الهی‌نامه» در استانبول تصحیح و منتشر شد.

این كتاب را هلموت ریتر، مستشرق و عطارشناس آلمانی تصحیح كرد

این عطارشناس آلمانی پس از این در سال 1955 كتاب مستقلی درباره عقاید عطار ـ كه از چهار كتاب «منطق‌الطیر»، «الهی‌نامه»، «اسرارنامه» و «مصیبت‌نامه» آن را استنباط كرده بود ـ به نام «دریای جان» نوشت.

با گذشت نیم قرن از تألیف این اثر، «دریای جان» همچنان مهم‌ترین تحقیق در زمینه اندیشه‌ها و عقاید عطار است.

زنگی عطار نیشابوری همواره یكی از معضلات تحقیقان ادبی در قرن بیستم و حتی در قرن بیست و یكم بوده است. بسیاری از زوایای زندگی او در هاله‌ای از ابهام است.

یكی از اولین تحقیقات برای معرفی چهره واقعی عطار را سعید نفیسی در سال 1320 انجام داد.

او كتابی با عنوان «جستجو در احوال و آثار فریدالدین عطار نیشابوری» نوشت كه راه را برای تحقیق كامل زندگی و آثار عطار باز كرد.

پس از نفیسی باید از تحقیقات بدیع‌الزمان فروزانفر یاد كرد او در دهه 40 كتابی با عنوان «شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری» نوشت كه دستمایه تحقیقات بعدی شاگردان او از جمله عبدالحسین زرین‌كوب و محمدرضا شفیعی‌كدكنی شد.

عبدالحسن زرین‌كوب با نوشتن مقالات متعدد سعی در معرفی چهره واقعی عطار نیشابوری در میان افسانه‌ها و مهملات تذكره‌نویسان داشت.

اما مهم‌ترین تحقیقات پایه‌ای را در سه دهه اخیر محمدرضا شفیعی‌كدكنی انجام داده است.

او كار عطار را به صورت جدی با تصحیح متن «مختارنامه» شروع كرد. این كتاب رباعیات عطار نیشابوری است كه همواره بین عبدالحسین زرین‌كوب و محمدرضا شفیعی‌كدكنی بر سر انتساب این اثر به عطار نیشابوری بحث بود.

شفیعی‌كدكنی پس از «مختارنامه» سال 78 كتابی نوشت با عنوان «زبور پارسی». او در این كتاب گزیده‌ای از غزلیات عطار را همراه با مقدمه مبسوطی درباره زندگی، اندیشه‌های عطار و غزلیات او منتشر كرد.

تحقیق بعدی او در این باره تصحیح «منطق‌الطیر» بود. این كتاب در سال 83 در نمایشگاه كتاب تهران منتشر شد.

پیش از این سیدصادق گوهرین از «منطق‌الطیر» عطار تصحیحی كرده بود كه تا سال‌ها بهترین تصحیح از این متن به شمار می‌رفت.

شفیعی‌كدكنی كار تحقیق درباره عطار را با تصحیح و انتشار دیگر منظومه‌های عطار ادامه داد. او «اسرارنامه»، «الهی‌نامه» و «مصیبت‌نامه» را تصحیح كرد كه در اسفند سال گذشته منتشر شدند.

پیش از این فؤاد روحانی «الهی‌نامه» را سیدصادق گوهرین «اسرارنامه» را تصحیح كرده بودند.

دیوان غزلیات عطار نیشابوری را نیز پیش از انقلاب تقی تفضلی تصحیح و منتشر كرده بود.