سفر به اعماق ترس

علی كوچولو با وحشت دست هایش را جلوی صورتش گرفته بود و از بین دو انگشتش، تلویزیون را تماشا می‌كرد.

از دیدن بقیه كارتون دل نمی‌كند، اما وحشت سر تا پای وجود ش را فرا گرفته بود و نمی‌توانست ادامه كارتون را با آرامش ببیند...خواهر علی بیشتر از او ترسیده بود؛ چون پشت مبل‌ها قایم شده بود و فقط صداها را از پشت مبل می‌شنید...مامان و بابا، هر كدام سرگرم كارهای خودشان بودند چون امروز روز تعطیل بود و آنها باید كارهای عقب افتاده شان را انجام می‌دادند...

پژوهشگران با بررسی بیش از 500 كودك و نوجوان 7 تا 14 سال دریافتند، ترس ناشی از تماشای برنامه‌های تلویزیونی ویژه كودكان و نوجوانان با بازی‌های رایانه‌ای ترسناك، اثرات بسیار مخربی را به این شرح به‌دنبال دارد:

- كودكان و نوجوانان حساسیت و عاطفه انسانی شان را از دست می‌دهند و به درد و رنج دیگران بی‌تفاوت می‌شوند. این تغییر احساسات، احتمال بروز خشونت در سن جوانی را تا 3 برابر افزایش می‌دهد.

- از اجتماع می‌ترسند و ترس و وحشتی نهفته از اجتماع و اطرافیان در وجود آنها ریشه می‌دواند. این كودكان اعتمادشان را به اجتماع از دست می‌دهند.

- رفتار خشن و تهاجمی در پیش می‌گیرند و درصورت ادامه تماشای برنامه‌های نامناسب، به تقلیداز شخصیت‌های این برنامه‌ها به همكلاسی‌ها یا خواهر و برادر شان آسیب می‌رسانند.

- رفتارهای نامناسب با سن شان را می‌آموزند و زشتی اعمال و رفتار غیراخلاقی و نادرست، برای شان رنگ می‌بازد.

پدر و مادرها بدانند

بررسی‌ها نشان می‌دهد كودكان و نوجوانانی كه به تماشای تلویزیون یابازی‌های رایانه‌ای معتاد هستند، 5 برابر بیش از همسالانشان در معرض خطر ابتلا به مشكلات رفتاری و روحی – روانی قرار دارند.

این كودكان به‌طور متوسط در هر یك ساعت تماشای برنامه‌های تلویزیونی ویژه كودكان و نوجوانان، 20 حركت خشونت آمیز می‌بینند.

به این ترتیب با یك حساب ساده سرانگشتی می‌توان به تاثیر مخرب تماشای این قبیل برنامه‌ها پی برد.

از شاخص‌ترین رفتارهای خشونت آمیز این برنامه‌ها می‌توان به انواع كتك كاری، تهاجم و مبارزه با اسلحه گرم و سرد و انواع صحنه‌های قتل و غارت و... اشاره كرد.

از شاخص‌ترین تغییرات رفتاری یا بهتر بگوییم روحی- روانی كودكان و نوجوانان پس از تماشای این برنامه‌ها می‌توان به این موارد اشاره كرد:

ترس و وحشت همراه با هیجان كه به دو صورت بروز می‌كند. در حالت اول كودك رفتار شخصیت‌های داستان‌ها را تكرار می‌كند و در حالت دوم، با درخود فرو رفتن و ساكت شدن، ترس و وحشت اش را نشان می‌دهد.

- پریدن از خواب همراه با گریه كردن و فریاد زدن

- حرف زدن در خواب و خواب گردی

- درخواست خرید سلاح‌ها یا لباس و وسایلی كه شخصیت‌های كارتون‌ها و فیلم‌ها از آن استفاده می‌كنند و تكرار همان رفتارها با وسایلی كه برای او می‌خریم.

- بی‌خوابی و بی‌غذایی و اختلال در اجابت مزاج؛ این حالت بیشتر در شرایطی دیده می‌شود كه ترس و وحشت نهفته‌ای او را بیازارد، اما دلیل ترس او شناسایی نشود.

- بی‌قراری و ناآرامی در مدرسه؛ كودك با الگوبرداری از شخصیت‌های كارتونی فیلم‌ها یا بازی‌های رایانه‌ای رفتارهای نادرستی انجام می‌دهد.

مثل آسیب رساندن به همكلاسی ها. جدا از این مسایل، آنچه بیش از هر چیز نگران‌كننده است، آثار روحی- روانی به جا مانده از دیدن این صحنه‌های خشونت بار است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد یك سوم از كودكانی كه در بزرگسالی رفتارهای خشونت آمیز از خود نشان می‌دهند، در كودكی حداقل برای یك بار، صحنه خشونت باری را به‌صورت واقعی دیده‌اند.

با وجود تذكرهای مكرر روان‌شناسان، طراحان و سازندگان بازی‌های رایانه‌ای و برنامه سازان رسانه‌های جمعی، هنوز هم بحش عمده‌ای از تولیداتشان را به ساخت و طراحی این قبیل برنامه‌های مخرب اختصاص می‌دهند.

والدین بیدار شوند

والدین نقش مهم و حساسی در تغذیه روحی- روانی فرزندشان به‌عهده دارند. بنابراین بد نیست این چند نكته را به یاد بسپاریم:

- همراه فرزند مان باشیم؛ هنگامی كه برنامه‌ای را تماشا یا با بازی یارانه‌ای بازی می‌كند، به بهانه اینكه دوست داریم ما هم برنامه را ببینیم یا بازی را یاد بگیریم، كنارش بنشینیم و از محتوای آنچه می‌بیند، آگاه شویم.

- او را به سمت بازی و سرگرمی‌های دیگری سوق بدهیم. اما با برنامه ریزی و به تدریج تا لج بازی نكند.

به جای جر و بحث برای ندیدن برنامه‌ای یا بازی كردن با بازی یارانه‌ای، همراه او برنامه را ببینیم و حین تماشا یا بازی، دلایل نامناسب بودن برنامه یا بازی را برای او توضیح بدهیم تا قانع بشود. مطمئن باشیم، بار اول قانع نخواهد شد، بنابراین باید این كار را تكرار كنیم.

- غفلت، هرگز؛ اگرچه بچه‌ها به عمد از غفلت والدین‌شان سوء استفاده نمی‌كنند؛ اما بی‌توجهی ما این شرایط ناخواسته را برایشان آماده می‌كند.

- به بهانه آشنایی با شخصیت‌های كارتون‌ها و بازی‌های رایانه‌ای، از او بخواهیم درباره آنها برایمان صحبت كند. به این ترتیب به راحتی به محتوای آنچه می‌بیند یا با آن بازی می‌كند،

پی می‌بریم.

- دور نگه داشتن كودك یا نوجوان از آنچه به‌عنوان سینمای روز جهان و یا بازی‌های رایانه‌ای مطرح است، كار درستی نیست.

بنابراین با انتخاب درست، هم او را از دنیای اطراف دور نگه نداشته‌ایم و هم تغذیه مناسبی برای روح او فراهم كرده‌ایم.

و در نهایت اینكه در دنیای امروز كه كودكان و نوجوانان در سریع‌ترین زمان ممكن می‌توانند به آخرین اخبار و اطلاعات، فیلم‌ها و كارتون‌ها، بازی‌های رایانه‌ای و.. دست یابند، دور نگه داشتن آنها از آن چه نمی‌خواهیم بیاموزند، هر چند به‌نظر سخت و محال به‌نظر می‌آید، اما نا ممكن نیست و كافی است كمی هوشیارانه رفتار كنیم.

مهتاب خسرو شاهی