آنچه تو را نکشد، قوی‌ترت می کند!
شیوه‌های جدید زندگی، بیماری‌های جدیدی را به همراه می آورد که گاه برای فرار از آنها به محصولات تازه‌ای روی می آوریم که اگر چه در ظاهر، قوی‌تر به نظر می رسند، اما معلوم نیست به اندازه محصولات قدیمی کارآمد باشند.
توبرکلوزیس، مسمومیت غذایی ، کلرا، پنومونیا، گلودرد استرپتوکوکی و مننژیت همگی نمونه‌هایی از بیماری‌های ناخوشایندی هستند که به وسیله باکتری‌ها ایجاد می شوند.
از مدت‌ها پیش هم برای مقابله با این باکتری‌ها از "هایژن " ماده ضد عفونی کننده (چه در محصولات خانگی و چه در مواد مورد استفاده برای بدن) استفاده می شده است، تا اینکه در سال‌های اخیر، مصرف‌کنندگان، پیغامی را دریافت کرده‌اند که شست‌وشو با صابون‌های معمولی کافی نیست! در حالی که محصولات آنتی باکتریال هم هرگز عامه پسند نبوده‌اند.
البته بیشتر مردم، به شکل سنتی برای از بین بردن باکتری‌ها و شست‌وشوی بهداشتی بدن و خانه هایشان از آب گرم وصابون، الکل، سفیدکننده‌های حاوی کلر(وایتکس) یا پراکسید- هیدروژن استفاده می کنند که هیچکدام از این مواد به شکل اختصاصی عمل نمی کنند؛ به این معنی که این مواد تقریباً هر نوعی از میکروب از قبیل قارچ‌ها، باکتری ها و بعضی از ویروس‌ها را از بین می برند و این طورنیست که تنها گونه خاصی از میکروب‌ها را تحت تأثیر قرار دهند.
مثلاً، صابون به وسیله کندن و پاک کردن آلودگی‌ها، چربی‌ها و میکروب‌ها از سطوح، باعث تمیزی می شود. در مواقعی هم این آلودگی‌ها به راحتی به وسیله آب، شسته می شوند. در حالی که پاک کننده‌هایی مثل الکل، با ویران کردن و جارو کردن ساختمان سلولی میکروب‌ها آنها را از بین می برد و به تندی هم تبخیر می شود.
این در حالی است که این روزها، صابون‌های بدن، شوینده‌های خانگی، اسفنج‌ها حتی تشک‌ها و برق لب‌ها در بسته‌بندی‌هایی حاوی مواد باکتری کش برای ایمنی بیشترعرضه می شوند. سؤال دانشمندان هم دقیقاً همین جاست که این مواد شیمیایی باکتری کش به جز رخنه در زندگی مردمی که نسبت به سلامتی شان وسواس دارند، کجا می توانند بروند؟
به عنوان مثال، بعد از اینکه کابینت‌های آشپزخانه به وسیله اسپری‌های آنتی باکتریال تمیز می شود، ترکیبات فعال شیمیایی موجود در آنها باقی می ماند و به کشتن باکتری‌ها ادامه می دهند که آن هم دقیقاً به این معنا نیست که همه باکتری‌ها را از بین می برند.
می خواهند زنده بمانند
در واقع زمانی که یک جمعیت باکتریایی، تحت تأثیر ماده شیمیایی از بین برنده‌ای قرار می گیرد، قسمتی از باکتری‌ها از بین رفته و آنهایی که باقی می مانند، دوباره تکثیر شده و جمعیت مقاوم تری را به وجود می آورند. این موضوع مصداق تمام عیار ضرب المثلی است که می گوید:"چیزی که تو را نکشد، قوی ترت می کند!"
بر اساس بررسی‌های انجام شده، مقاومت باکتری‌ها در برابر محصولات آنتی باکتریال، روندی شبیه به مقاوم شدن در برابر برخی از آنتی بیوتیک‌های معین را طی می کند. این پدیده که پایداری گذرا (crossresistance) نامیده می شود، از طریق آزمایش‌‌های متعدد در چندین آزمایشگاه مطالعاتی که از تریکلوزان استفاده کرده اند، به اثبات رسیده است.
تریکلوزان یکی از متداول‌ترین مواد شیمیایی است که در پاک کننده‌های دست، مایع‌های ظرفشویی و سایر محصولات شوینده آنتی باکتریال یافت می شود.
آلیسون آییلو، میکروبیولوژیستی از دانشکده بهداشت عمومی دانشگاه میشیگان، در این رابطه می گوید: تریکلوزان، خاصیت مهارکننده ویژه‌ای بر اهداف باکتریایی خود دارد و درست مثل آنتی بیوتیک‌ها عمل می کند، یعنی وقتی باکتری‌ها برای مدتی طولانی در معرض تریکلوزان قرار می گیرند، دچار جهش ژنتیکی می شوند.
بعضی از این جهش‌ها سبب ایجاد مقاومت در باکتری‌ها می شود، مثل اتفاقی که برای باکتری‌ها در برابر ایزونیازید می افتد( ایزونیازید از دسته آنتی بیوتیک‌هایی است که برای مقابله با سل از آن استفاده می کنند).
البته هر آنچه گفته شد، از بررسی نتایج آزمایشگاهی و نه از بررسی‌های خانگی درمحیط طبیعی به دست آمده است. با این حال، آلییو معتقد است تا وقتی چنین پتانسیلی در باکتری‌ها وجود دارد، هیچ بعید نیست گونه‌های مقاوم به درمانی از باکتری‌ها در همین محیط‌های خانگی به وجود آیند که پیدا کردن شیوه مناسب درمانی برای آنها چندان هم آسان نباشد.
جدای از آنچه در رابطه با مقاوم شدن باکتری‌ها در برابر داروها به وسیله محصولات آنتی باکتریال گفته شد، دانشمندان محیط زیست هم در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیده‌اند که تریکلوزان و تریکلوکربن (ماده شیمیایی مشابهی که آن هم به شکل وسیعی درمحصولات شوینده آنتی باکتریال استفاده می شود) تا 60 درصد قابلیت وارد شدن به آب‌های مسیل‌ها و رودخانه‌ها را دارند.
رولف هالدن، یکی از متخصصان محیط زیست در مرکزمطالعات آب دانشگاه جان هاپکینز، در توضیح این تحقیقات می گوید: مواد شیمیایی تریکلوزان و تریکلوکربن به راحتی در آب حل می شوند. از آنجایی که بسیاری از این فاضلاب‌ها برای تهیه کود استفاده می شوند، در نتیجه از طریق همین آب‌ها به گیاهان می رسند و خطر از آنجایی شروع می شود که ما این گیاهان را می خوریم!
نکته جالب دیگر این است که تریکلوزان حتی در پلاسمای خون انسان یا شیرمادر هم پیدا شده و البته غلظت آن در حد خطرناک برای نوزاد نبوده است.
در این میان با وجود اینکه شواهدی از ایجاد بیماری به وسیله ترکیبات تریکلوزانی که وارد بدن می شود، به دست نیامده است، بررسی‌ها نشانگر ایجاد اختلالات داخلی در بدن موش‌ها و قورباغه‌های آزمایشگاهی است که تحت تأثیر ترکیبات حاوی تریکلوزان قرار گرفته‌اند. با تمام آنچه گفته شد، متخصصان عفونی دانشگاه بریگهام یانگ، معتقدند که استفاده از محصولات آنتی باکتریال مناسب تمام خانواده‌ها نیست، اما شامل میلیون‌ها نفری می شود که دچار ضعف سیستم ایمنی بوده، باردار هستند یا به بیماری‌هایی نظیر ایدز که ناشی از ضعف در سیستم ایمنی است، دچارند.
این دانشمندان همچنین معتقدند که در موارد عمومی دیگر، استفاده مداوم از صابون‌های معمولی و نه انواع آنتی باکتریال و شستن دست‌ها به میزان 3 بار در روز برای پیشگیری از بیمارها و از بین بردن آلودگی‌ها، کفایت می کند.
*مطالب مرتبط:
