آیا هر كودكی كه در صحبت كردن مشكل دارد، دچار لكنت زبان است؟
كودك و لكنت زبان ( قسمت دوم )
در قسمت قبل گفتیم كه ناروانی كلامی با لكنت تفاوت دارد . در اینجا به ذكر علائم ناروانی كلام و تفاوت آن با لكنت می پردازیم.
1- تكرار مكرر حروف و كلمات
همه ی ما ( بخصوص كودكان كه سخن گفتن را یاد می گیرند) بعضاً به هنگام صحبت ، حروف ، كلمات و یا جملاتی را تكرار می كنیم . بنابراین تكرار مكرر كلمه ای ، برای كودك چهار ساله ، چندان غیرطبیعی نیست . بعضی اوقات ، ممكن است كلمات آغازین ( شروع جمله ) به صورت خیلی كشیده ادا شود . مثل « اَه » - « دَ » - « مَن » . و یا این كه به هنگام شروع صحبت ممكن است بخشی از كلمات ، معمولاً بخش اول آنها ، تكرار شود .اگر كودك شما این چنین تكرار كردن كلمات را در موقعیت های مختلف و با كلمات متنوع و بیش از حد عادی از خود نشان می دهد ، ممكن است تا حدی با مشكل گویایی مواجه شده باشد . البته باید توجه داشت كه برای كودكان ، تكرار بخشی از كلمات ( معمولاً سیلاب اول كلمات ) ، یك مرحله گذرا در روند صحبت كردن است ، این كار بسیار شبیه به مرحله انجام حركات ناموزونی است كه كودكان وقتی می خواهند راه رفتن یا دویدن را یاد بگیرند از خود نشان می دهند. در هر حال تكرار مكرر كلمات ، یكی از نشانه های اولیه ای است كه گفتار درمان در بررسی احتمال وقوع لكنت به آن توجه دارد.
2 - طولانی ادا كردن كلمات
در بعضی از مواقع ، كودكان به جای تكرار كلمات یا صداها ، ممكن است صدای حرف اول كلمه ای را به طور قابل ملاحظه ای كش دهند و طولانی ادا نمایند ؛ مثلاً « م » كلمه مادر را بكشند « مادر» .این دو علامت اولیه ، یعنی تكرار كلمات و حروف و كشیده ادا كردن صداها ، ممكن است بعضی اوقات تقریباً در همه كودكان مشاهده شود. اما اگر این نوع رفتارهای كلامی بیش از حد عادی ، یعنی به دفعات فراوان و در موقعیت های مختلف در كودك مشاهده شد و احساس كردید كه این امر بر توانمندی كودك در برقراری ارتباط كلامی با دیگران تأثیر گذاشته است ، آن وقت لازم است كه به طور جدی در فكر اصلاح گویایی كودك خود باشید .
3- لرزشهای عضلات دستگاه گویایی
گاهی ممكن است متوجه شوید كه كودك به هنگام صحبت ( آنگاه كه به نظر می رسد در ادای كلمه ای دچار گیر و وقفه زبان می شود ) فك و عضلات كوچك اطراف دهانش حالت تكان یا لرزش پیدا می كند ؛ این قبیل لرزشهای عضلات دستگاه گویایی ممكن است ضعیف یا شدید باشد . این لرزش های عضلانی معمولاً با اختلال گویایی و عدم روانی كلامی همراه است . در این حالت دهان كودك در یك موقعیت خاص دچار تنش و وقفه می گردد و برای لحظاتی كودك قادر به تولید صدایی نیست . لذا كارشناسان گفتار درمانی در بررسی وضعیت گویایی كودك ، به چگونگی احتمال وقوع و استمرار این قبیل لرزشهای عضلانی در دستگاه گویایی كودك توجه خواهند داشت .4- تغییر در تن و آهنگ صدا
اگر كودك شما احتمالاً دچار اختلال گویایی شده باشد ( لكنت زبان ) وقتی كه سعی می كند كلمه ای را كه در آن دچار گیر زبان شده است تلفظ نماید ، ممكن است قبل از ادای كلمه ، تن و آهنگ صحبت او در تلفظ حرفی كه به صورت كشیده بیان می شود ، بالا برود. این تغییر غیر عادی صدا ، ممكن است به تدریج بیشتر شده ، یا صدای كودك به طور ناگهانی بلند شود . در هر دو حالت كودك سعی می كند كلمه ای را كه احتمالاً در تلفظ آن دچار گیر و وقفه شده ، ادا كند. توجه داشته باشید كه این قبیل رفتارهای كلامی كودك حاكی از نیاز او به كمك شماست .5- تقلا و تنش
كودك شما ممكن است تلاش و تقلای فراوانی برای بیان و یا به عبارتی رها كردن كلمه ای كه در تلفظ آن دچار وقفه زبان گردیده ، از خود نشان دهد و یا وقتی كه می خواهد كلمات خاصی را ادا كند دچار اضطراب شده ، دستگاه گویایی او مثل لبها ، زبان و گلو ، و همچنین سینه اش به طور غیر طبیعی دچار تنش فوق العاده شود و البته در موقعیت ها و شرایط دیگری ممكن است تنش كودك در بیان همان كلمات ، چندان قابل ملاحظه نباشد و غیر عادی به نظر نرسد .بی تردید میزان تقلای كودك در روانی كلامی ، از موقعیتی به موقعیت دیگر فرق می كند. این امر گاهی ممكن است كاملاً آشكار و قابل توجه و در مواقعی نیز بسیار اندك و تقریباً غیر محسوس باشد. همچنین احتمال دارد كه تقلای غیرعادی كودك در صحبت كردن ، برای مدت زمان طولانی از بین برود . در هر حالت ، وجود تنش و تقلای غیرعادی در صحبت های كودك ، احتمال وقوع یك مشكل جدی و طولانی در روانی كلامی او را بیشتر می كند.
6- لحظه ترس
ممكن است به هنگام صحبت كردن كودك و مواجه شدن او با كلمه ی به اصطلاح ترس آور ( كلمه ای كه كودك احتمال می دهد در بیان آن دچار گیر و وقفه شود ) امواجی از ترس را در چهره او مشاهده نمایید ؛ اگر چنین است به احتمال زیاد كودك شما با تجارب ناخوشایندی از گیر زبان مواجه شده ، در این جهت تقلاهای فراوانی توأم با عكس العمل های هیجانی برای رها نمودن كلمه ای كه در تلفظ آن دچار وقفه شده و یا برای گریز از وقوع احتمالی گیر مجدد زبان از خود نشان داده است . كودك شما بعضاً ممكن است علاوه بر ترس ، به خاطر این كه نمی تواند كلمه خاصی را به راحتی تلفظ نماید ، ناراحت شود و گریه كند. او ممكن است در موقعیت های مشخصی از بیان كلماتی خاص دچار ترس و اضطراب شود و یا این كه بعضی اوقات اساساً از صحبت كردن هراس داشته باشد . اگر شما بتوانید زمانی كه هنوز ترس كودكتان از بیان كلمات ، اندك و گذراست به گونه ای بایسته به او كمك نمایید ، مطمئناً از قوت گرفتن و استمرار ترس كودك در صحبت كردن ، پیشگیری خواهید كرد.7- اجتناب و گریز
تجارب ناخوشایند تقلاهای غیرعادی كودك در هنگام صحبت كردن و ترس از تلفظ كلمات موهوم ممكن است به زودی موجب شود كه كودك شما به طرق مختلف از صحبت كردن و بیان صحیح كلمه ای خودداری نماید. او ممكن است تلفظ و بیان یك كلمه را تا زمانی كه اطمینان حاصل كند كه می تواند به سهولت و روانی آن را ادا كند به تأخیر بیندازد . در این حالت ، ممكن است به خوبی متوجه دفعات و میزان مكث های كودك به هنگام صحبت كردن باشید. گاهی از اوقات ، كودك شما ممكن است از حرف زدن اجتناب ورزد یا این كه به هنگام صحبت كردن ، از كلمات جانشین و یا بی ارتباط به موضوع و یا صداهای غیرمفهوم استفاده كند. همچنین ممكن است به هنگام صحبت كردن و در همه اوقات برای این كه خودش را آماده كند تا كلمات یا جملات مورد نظرش را جور كرده ، بیان نماید ، تأنی و مكث های ظاهراً طبیعی در بیان كلمات و جملات از خود نشان دهد . اما به تدریج این قبیل مكث های به ظاهر عادی ، به تأخیرها و وقفه های غیرطبیعی در بیان مطالب تبدیل خواهد شد . اگر كودك شما حتی زمانی كه دقیقاً می داند چه مطلبی را می خواهد بگوید ، صحبت نمی كند ، به احتمال قوی نگران صحبت كردن خود است و با این كار می خواهد تا آنجا كه ممكن است از حرف زدن خودداری نماید.اگر چه در اینجا علائم و نشانه های هشدار دهنده لكنت زبان به طور جداگانه مورد بحث واقع گردید ، باید توجه داشت كه این علائم در غالب موارد توأماً ظاهر می شوند. مثلاً واكنش های هیجانی مثل ترس ، و اجتناب از صحبت كردن غالباً همراه با تنش و تقلاهای فوق العاده ی كودك در صحبت كردن ، قابل ملاحظه است و لرزش های عضلات دستگاه گویایی عمدتاً به لحاظ شدت اضطراب و تنش روانی كودك ظاهر می شود .
علائم وقفه زبان ، علائم واكنش كودك
علائم هفت گانه ای كه بدان اشاره شد از دو جهت با مكث های عادی كودكان تفاوت دارد . در مورد دو علامت اول (یعنی تكرار مكرر حروف یا كلمات ، و كشیده صحبت كردن یا طولانی ادا نمودن كلمات ) باید متذكر شد كه بسیاری از كودكان در صحبت كردن خود ، بدون این كه به طور چندان قابل ملاحظه ای از محاوره عادی فاصله داشته باشند دچار این نوع اختلالات گویایی می گردند. البته این نوع اختلالات گویایی( تكرار مكرر حروف و یا كشیده صحبت كردن ) در بعضی از كودكان كاملاً محسوس و قابل توجه است. لذا اگر مشاهده نمودید كه كودك شما در موقعیت های گوناگون و به دفعات متعدد دچار این قبیل اختلالات گویایی می شود ، باید این اختلالات را به عنوان علائمی از آغاز لكنت زبان تلقی كنید و اقدامات لازم را در جهت تشخیص دقیق و اصلاح آن به عمل آورید.پنج علامت بعدی یعنی لرزش عضلات دستگاه گویایی ، بلند كردن تن صدا ، تقلا و تنش ، لحظه ترس و خودداری از صحبت ، وقتی محسوس خواهد بود كه كودك شما در صدد نشان دادن واكنش در برابر وقفه های گویایی خودش باشد . این قبیل رفتارهای واكنشی كودك به طور خیلی جدی مانع جریان طبیعی كلام شده ، صحبت كردن او را مختل می نماید. این رفتارها حاكی از آن است كه كودك شما سعی می كند در برابر گیرها و وقفه های گویایی خودش كاری بكند . كودك ممكن است متوجه نباشد كه رفتارهای واكنشی او در برابر كنش ها یا اختلالاتی است كه به طور غیرارادی بروز پیدا می كند . گرچه بعضی از رفتارهای واكنشی كودك مثل تنش روانی عضلانی و گریز از صحبت كردن ، ممكن است در آغاز ظاهراً مفید به نظرش برسد، در درازمدت كاملاً مضر بوده ، اختلال كلامی كودك را بیشتر و شدیدتر می كند و میزان ترس او از كلمات را افزایش می دهد .
وجود این علائم و رفتار كودك حاكی از آن است كه كودك شما ممكن است به تدریج دچار لكنت زبان جدی شود ، مگر آنكه در این مرحله شما بتوانید كمك مؤثری به او بنمایید. اگر تاكنون كاری در ارتباط با اختلال كلامی كودك خود انجام نداده اید ، بهتر است او را برای انجام آزمایش های لازم به یكی از مراكز گفتار درمانی یا نزد فرد متخصص آسیب شناسی زبان و گفتار و یا یك گفتار درمانگر مجرب كه در زمینه لكنت زبان تبحر دارد، ببرید . ایشان ممكن است بخواهند برای مدتی نحوه صحبت كردن كودك را زیرنظر قرار دهند و یا این كه با تشخیص دقیق نوع اختلال گویایی كودك ، برنامه درمانی مناسبی را در نظر بگیرند.
اگر مایل هستید كه برای مدتی نحوه صحبت كردن كودك خود را به طور دقیق زیر نظر بگیرید ، بهتر است به چند نكته بسیار مهم توجه داشته باشید . همان طوری كه در زمینه های مختلف رشد قابل ملاحظه است ، رشد زبان ( سخن گفتن ) كودك نیز در روندی كاملاً منظم صورت نمی گیرد. لذا شما باید انتظار داشته باشید كه در بعضی از موقعیت ها ( در مقایسه با شرایط و موقعیت های دیگر ) كودك شما ممكن است اختلال بیشتری در صحبت كردن نشان بدهد.
بنابراین با توجه به اوقات فراوانی كه كودك شما بسیار روان و سلیس صحبت می كند ، از نشان دادن واكنشهای هیجانی در مواقعی كه كودك دچار مشكل گویایی می شود ، خودداری نمایید . سعی نكنید هر وقت كه كودك دهانش را باز می كند، او را نظاره نمایید. بیش از هر چیز ، به صحبت های او دقیقاً گوش بدهید و سعی كنید در مورد دفعاتی كه كودك دچار اختلال تكلمی می شود و نیز كاهش یا افزایش اختلال گویایی ، او به طور صحیح قضاوت نمایید.زمانی كه كارشناس آسیب شناسی زبان و گفتار و یا گفتار درمانگر از شما می خواهند كه به موارد خاصی در صحبت كردن كودك توجه كنید ، سعی كنید این كار را با دقت و كاملاً بی طرفانه و بدون دخالت دادن احساس پدری و مادری انجام دهید. این كار ممكن است مشكل باشد ، اما شما می توانید مشاهده مستقل و عاری از احساسی خاص را تجربه كنید و آن را بیاموزید.
زهره پری نوش - سایت تبیان
